Veel geblaat en weinig wol. De nieuwbakken eerste minister van Spanje, Pedro Sánchez Pérez-Castejón, maakte als vijftiende in de rij zijn opwachting om als regeringsleider zijn licht te laten schijnen over de toekomst van Europa. Gezien zijn zwakke positie (hij werd maar premier door het financieel gesjoemel en de val van de rechts-conservatieve regering Rajoy zeven maand geleden), trachtte hij angstvallig de kerk in het midden te houden tussen uiterst rechts en afscheidingsgezind links in Catalonië. Onder dreunende retoriek en zelfbewieroking nam hij stelling tegen – de niet nader genoemde – ‘vijanden van Europa’.

Concrete voorstellen deed hij niet, zijn inzichten hebben niets revolutionairs. Hij kampt dan ook met hele groepen achtergestelden in zijn land, met radicale partijen (zoals Vox dat in een zeer rechtse regering met de Spaans-nationalistische Ciudadanos en de Partido Popular van Rajoy en Pablo Casado is gestapt na de verkiezingen in Andalusië), en met problemen zoals migratie en de rechtsstaat. Sánchez probeert met zijn socialistische regering dan ook iedereen te vriend te houden, en dan is een lofzang op Europa zonder gevaar.

Altijd weer Catalanen

Hij werd ontvangen door nogal wat lege stoelen, waarvan een twaalftal wel een portret toonden van gevangengezette Catalaanse politici die al ruim een jaar zonder specifieke aanklacht (behalve rebellie, maar dan zonder wapens, wat nogal tegenstrijdig is) in de cel verblijven en tot dertig jaar opsluiting riskeren. Dat heeft kwaad bloed gezet bij voor- en tegenstanders van dat beleid. Pilar del Castillo-Vera van de EVP (dus PP) legde de vinger op de wonde: ‘Veel mooie woorden, maar geen oplossingen. U doet niet wat u preekt’. Haar partijgenoot Carlos Iturgaiz was nog giftiger: ‘U bent maar premier omdat u samenwerkt met groepen die deloyaal zijn ten aanzien van de instellingen en de grondwet: charisten, Baskische terroristen van Herri Batasuna, coupplegers in Catalonië’. Iturgaiz wond zich op voor het vertoon van de foto’s in het halfrond: ‘Geen respect tegenover een gast’.

Opvallend: over die Catalaanse gevangenen of de ballingen kreeg Sánchez geen benedijd woord over de lippen.

Petsen geven

Of misschien heel even en omzwachteld. ‘Tegen al wie op zichzelf wil terugplooien: Europa is, en zal dat nooit zijn, een vijand van de buitengewone verscheidenheid van onze lidstaten, onze talen, onze culturen’. Maar op de zware uitvallen van José Bové (Groen, ‘politieke verkozenen in de cel draaien ? Oud Europese parlementsleden ? Ontoelaatbaar !’), Mark Demesmaeker (ECR, ‘Elders in Europa zijn de ballingen vrij. Wat EVP-leider Weber ‘gevaarlijk nationalisme’ noemt bestaat niet in Catalonië, alleen in het neofranquistisch, centralistisch Madrid’), lzaskun Barandica (ALDE, ‘U maakt van een politiek probleem een gerechtelijk probleem!’), Markus Ferber (EVP, ‘Vergelijk Catalonië niet met Beieren, daar is maar één onafhankelijkheidspoging geweest honderd jaar geleden’) gaf Sánchez niet thuis.

Zelfs een ziedende William, Earl of Dartmouth (EFDD, Europa van Vrijheid en Directe Democratie), was geen wederwoord waard. Hij haalde nochtans het onderste uit de kast. ‘Die vastgezette Catalanen zijn politieke gevangenen. De Europese Commissie zwijgt als vermoord, de Raad beweegt niet, het Europees Parlement en zelfs Guy Verhofstadt kijkt de andere kant op. Hier worden alle Europese waarden met voeten getreden. Stop uw schijnheiligheid, kijk in de spiegel’. Ook Ramon Tremosa hekelde het Spaanse centralisme. ‘Wij hebben ooit gevraagd om ook Catalaans te mogen spreken in het Europees Parlement. Commissaris Joaquin Almunia was toen vicevoorzitter van het EP. Hij ging ermee akkoord. Maar het is geen officiële taal geworden. Wie heeft dat tegengehouden ?’

Onverstoorbaar

Sánchez reageerde alleen op uitlatingen van Spaanse PP’ers, wat duidelijk maakte dat zijn toespraak eigenlijk alleen voor binnenlands gebruik diende – zijn tekst was ook alleen in het Spaans te krijgen achteraf, en terwijl Commissaris Frans Timmermans in voorbeeldig Engels Spanje de les las, zette Sánchez opzichtig een koptelefoon op. ‘Maak geen politiek misbruik van het forum hier’, zei hij kort. ‘De agenda van rechts wordt in Spanje door uiterst rechts bepaald. Disputen over het grondgebied dienen om de regering te bestrijden. Dat is koren op jullie molen’.

In de persconferentie achteraf kon hij uiteindelijk niet om de vragen heen. ‘Het streven naar onafhankelijkheid is legitiem, ook in Spanje. Maar de scheiding der machten dient gerespecteerd. Iedereen hoort zich aan de wet te houden’. Mark Demesmaeker gnuift als hij dat hoort. ‘Ik heb vier gevangenen bezocht in december. PP en PSOE, rechts en links, hebben altijd het gerecht volgestouwd met hun eigen mensen. Geen enkele Catalaan gelooft nog in een eerlijk proces. Er is geen borg mogelijk, ze zitten in ongrondwettelijke voorhechtenis, hun proces is nog altijd niet aangevat’.

Het gewone riedeltje

De andere thema’s waren voorspelbaar en politiek uitermate correct. Multilateralisme is een prioriteit voor Spanje. Daar moet de klemtoon liggen in Agenda 2020-2030. Net als op de gelijkheid tussen mannen en vrouwen op alle gebied: verloning, arbeidskansen, ‘En wij hebben al het minimumloon met 22 % verhoogd’. De sociale dialoog moet, ook in Europa, voorrang krijgen. ‘Wij trekken al 10 % meer uit voor het bestrijden van de jeugdwerkloosheid’ – al ligt die nog op 29 %, ondanks het economisch beterschap na de financiële crisis. En we moeten ons duchtig voorbereiden op een ecologische overstap om de klimaatnormen te halen die in Parijs zijn afgesproken.

Sánchez hamerde op de democratische omwenteling in Spanje, ‘we willen nooit terug naar de dictatuur’, en de belangrijke rol die Europa daarin heeft gespeeld. Hij schaarde zich ook voluit achter de Europese standvastigheid in de Brexitgesprekken en brak een lans voor een Europees leger. Wat de niet-ingeschrevene (fractieloze) Griek Georgios Epitideios wat zure vragen ontlokte: ‘Waarvoor is dat nodig? Wie vormt er een bedreiging? Toch alleen maar Turkije, en dan zijn Griekenland en Cyprus in het geding. Moet de EU zich ontpoppen tot een wereldwijde politieman? En wanneer gaat u wat doen aan de uitholling van de unanimiteitsregel, die de inspraak van de kleine landen vernietigt? En aan de illegale migratie, waarin Spanje, Italië en Griekenland de dupe zijn?’ Geen antwoord waard.

Spanje in de wereld

Wel binnenlandse reacties. Zoals de migratie uit Venezuela naar Spanje, en de Mercosur die niet eens geraadpleegd is, en of hij nu eens wil onderzoeken hoe het er in Cuba aan toegaat. ‘Wij erkennen de verkiezingen daar niet. Wij willen met de Groep van Lima wel een bemiddelingsproject opzetten om vreedzaam tot een koerswijziging in die landen te komen’. Zoals de achterstelling van de Canarische eilanden. ‘We hebben een nieuw statuut uitgewerkt. Ook Europa is ervan overtuigd dat de verder afgelegen gebieden van de Unie een onvervangbare rol te spelen hebben’.

En zoals alle lidstaten in het concert van de Unie tegen het Verenigde Koninkrijk, is ook Spanje gewonnen voor meer aandacht voor en bescherming van de burger. Sánchez vatte het samen met de wijze woorden van Goethe: ‘We moeten de burgers wortelen én vleugels geven’. Berthold Brecht had dat ook al begrepen: ‘Erst kommt das Fressen, dann die Moral’.

Markus Ferber

Selectieve verontwaardiging