Een vlotte en dure Netflix-reeks moet de gezondheid bewijzen van een veganistische levensstijl. ‘You are what you eat’ is een van de meest bekeken series op het platform. Maar zelfs de voedingsexperts bij De Morgen zijn niet overtuigd. En er zijn nog wel meer twijfels of veganisme wel zo gezond is als de lobby beweert.

Vlees in dieet van oermensen

Als een plantaardig dieet zo gezond is, zou je verwachten dat de mens er biologisch al duizenden jaren op aangepast is. Maar wat at men vroeger? Alvast niet de planten die wij vandaag kennen: veel van de hedendaagse groenten en fruit bestond vroeger niet, of in een minder aantrekkelijke vorm. Appels waren eeuwenlang heel klein, bijvoorbeeld. Bovendien bleven gewassen beperkt tot bepaalde streken en gebonden aan de seizoenen. Vóór Columbus waren er geen aardappelen in Ierland, of geen tomaten in Italië. Een gevarieerd dieet uit fruit en groenten was toen onmogelijk. Volgens onderzoek at de oermens voor tachtig procent vlees, meestal heel vettig.

Ok, vroeger werd men niet zo oud en konden moderne ziekten zich niet ontwikkelen. Anderzijds hadden de toenmalige ouderen zelden moderne beschavingsziekten. De laatste decennia zien we de beschavingsziektes stijgen in plaats van dalen, ook bij jonge mensen, ondanks de toename van plantaardige voeding. De gevallen van diabetes zijn tussen 1975 en 2015 in Amerika meer dan verdrievoudigd, bijvoorbeeld, terwijl in dezelfde periode de consumptie van rood vlees afnam.

Netflix: you are what you eat?

‘You are what you eat’, de documentaire mini-serie op Netflix, ziet het anders. De belangrijkste conclusie: bij het eten van plantaardige voeding daalt de LDL (de slechte cholesterol). Daarover zegt voedingsexpert Martijn Katan in De Morgen: ‘vreemd dat ze zo’n dure en arbeidsintensieve studie doen voor iets dat al lang bekend is.’

Is dat echt zo vreemd? De reeks is gesponsord door de Vogt Foundation, een veganistische lobbygroep. De studie diende dan ook geen wetenschappelijk doel. De mini-reeks zwijgt over HDL – de goede cholesterol – die ook daalde bij de plantaardige eters, en over triglyceriden (vetwaarden, red.), die dan weer stegen.

Het vegandieet in het onderzoek deed ook vermageren – wat positief werd bevonden. Het plantaardige dieet bevatte uiteraard veel minder dierlijke eiwitten. Maar plantaardige eiwitten zijn moeilijker te verteren. Bovendien vonden de respondenten het plantaardige dieet niet zo lekker en kregen ze minder calorieën binnen. Het vermageren ging dus hoogstwaarschijnlijk gepaard met een verlies aan spiermassa. Dat een dieet niet lekker gevonden wordt is niet meteen een voordeel. Hoe lang zouden respondenten het nog volhouden na de acht weken proeftijd?

We zijn vlees, we eten vlees

Wie de titel ‘You are what you eat’ letterlijk neemt, zou tot de omgekeerde conclusie komen: we zijn vlees, dus eten we best ook vlees. Niet? Veel van de voedingsstoffen voor het vlees van ons lichaam, vinden we toch ook in het vlees van dieren? Is het niet daarom dat vleeseters een minder complex verteringsstelsel hebben en geen vier magen zoals een koe? En is het niet juist daardoor dat vleeseters genoeg energie over hebben voor een grotere hersenmassa en -activiteit?

Maar waarom concludeert veel wetenschappelijk onderzoek dat rood vlees eten ongezond is? Wie de rapporten meer in detail bestudeert, ziet soms merkwaardige dingen. Zo maken onderzoekers bijvoorbeeld geen onderscheid tussen vers vlees en zwaar bewerkte vleesproducten. Een steak wordt dan gelijkgesteld met pakweg een pizza salami. Uiteraard is plantaardig voedsel gezonder dan ultra bewerkte fastfood. Zoals de coverfoto van de mini-serie trouwens ook demonstreert: een slaatje versus een hamburger met friet…

Andere wetenschappers negeren dat kansarmen vaker zulke producten consumeren, en daarnaast ook minder zorg dragen voor hun gezondheid. Correlatie bewijst daarom nog geen oorzakelijkheid, dat is bekend.

Er bestaat ook ander onderzoek. Een meta-studie kwam tot de conclusie dat een hoge LDL-C helemaal niet geassocieerd wordt met een vroegere sterfte. Een veganistische vijftienjarige had anemie en was kreupel. Een bijna-vegetarische jongen had een tekort aan vitamine B12. Op het Twitteraccount van de VUB-voedingswetenschapper Frederic Leroy zijn nog meer dergelijke onderzoeken te vinden. Lees ook op Doorbraak over het carnivoor dieet van de beruchte Jordan Peterson.

Verdwenen regenwoud, door veeteelt of rietsuiker?

Veganisme is milieuvriendelijk, zo zegt men. Maar dat is ook niet altijd zo. Graanteelt is mono-teelt, dus: geen plaats voor wilde planten en dieren. Terwijl koeien best wel op biodiverse weilanden grazen.
In Brazilië zorgt veeteelt voor het kappen van regenwoud. Maar Brazilië is ook een hoofdproducent van rietsuiker, een grondstof voor biobrandstoffen. Onderzoek toonde aan dat de stijgende Europese vraag naar biobrandstoffen drukt op de veeteelt, die moet verkassen naar andere regio’s – bijvoorbeeld naar regenwouden. Een eerder Doorbraak artikel besprak nog meer milieuaspecten van veeteelt.

Is veganisme de toekomst?

De Netflix-reeks bewijst dat de veganistische lobby veel geld heeft om onderzoek naar voeding te manipuleren en kijkers te beïnvloeden. De al genoemde Vlaamse voedingsbiotechnoloog Frédéric Leroy merkte in Knack op hoe grote spelers als Nestlé en Unilever, producenten van veel plantaardig voedsel, grote budgetten over hebben voor een voedseltransitie naar veganisme.

Zo wordt het moeilijk om een klare kijk op de zaak te houden. Want veeteelt kan ook milieuvriendelijk zijn. En een puur plantaardig dieet heeft ook zijn nadelen. Het laatste is daar nog niet over gezegd, maar zelf op onderzoek uit gaan en luisteren naar je lichaam en geest is alvast aan te bevelen.

Martijn Katan

You are what you eat: wat de Netflix-docu niet vertelt over veganisme