Hernieuwbare energie is inderdaad goedkoper, maar de enigen die daarvan kunnen profiteren blijken nu de grote, industriële multinationals. Het eerste markante voorbeeld is BASF, dat een monsterdeal afsloot met Engie. De energiefactuur van de consument blijft stijgen, terwijl multinationals het prijssysteem kunnen omzeilen. BASF drukt de Europese Unie (EU) met de neus op het feit dat het marktsysteem van de EU niet werkt.

Power purchase agreement

Vorige donderdag kondigde BASF al de vorming van een apart bedrijf aan dat alle energiekennis en activiteiten van de chemiereus zou bundelen. Maandag sloot BASF bovendien een ‘power purchase agreement (PPA)’ met Engie. De focus komt te liggen op windenergie. De deal gaat in op 1 januari 2022. Op zich is ‘s werelds grootste chemiebedrijf nog verre van thuis want de jaarlijkse 828 gWh (gigawatt uur) vormt slechts een fractie van de jaarlijkse consumptie van 9 TWh (terawatt uur) op alle Europese sites.

De aankondiging afgelopen week om alle energie-afdelingen te groeperen in een aparte dochteronderneming ‘BASF Renewable Energy GmbH’ gaf reeds aan hoe urgent de situatie is. BASF investeerde voor die nieuwe dochter al in het windmolenpark ‘Hollandse Kust Zuid’ van Vattenfall (een investering ter waarde van 1,6 miljard euro) en in een gepland windmolenpark van RWE in de Noordzee ter hoogte van de Duitse Waddeneilanden. De nieuwe dochteronderneming zal vanuit Ludwigshafen ook gaan handelen in energie.

Drastische maatregelen

De noodzaak van dergelijke drastische maatregelen zit in de huidige elektriciteitsprijzen. De prijsvorming van die elektriciteit is niet transparant en onderhevig aan allerhande factoren gaande van speculatie, arbitrage, zogenaamde ‘market making’ door financiële partijen en gefoefel met het aanbod.

In principe moet een elektriciteitscentrale al haar productie aanbieden, maar de controles hierop falen schromelijk. De CREG doet wat dit betreft helemaal haar job niet. De prijsvorming op de beurzen Belpex, APX, enzovoort is dan ook veel te onvoorspelbaar. Dat weet de hele industrie, maar blijkbaar niet de politiek en de ambtenarij.

‘Goedkoper’

De federale minister van Energie, Tinne Van der Straeten, beweerde steeds dat hernieuwbare energie goedkoper is dan elektriciteit op basis van fossiele brandstoffen. Dit laatste klopt inderdaad, maar daar merkt de consument niks van omdat prijs tot stand komt op basis van de gasprijs. De grote industriële afnemers daarentegen kunnen rechtstreeks deals sluiten met de producenten en zo afname garanderen en dus de investering reeds bij aanvang rendabel maken. Op deze manier dekken ze zich ook in tegen prijsstijgingen. Een win-win voor energiebedrijven en multinationals.

Daarom dat de industrie steeds meer power purchase agreements afsluit. Ofwel investeert een bedrijf in een duurzaam energieproject ofwel sluiten ze een PPA af, waarbij ze een bepaalde hoeveelheid energie afneemt van een leverancier voor een vaste prijs. Helaas moeten ze daarnaast wel een backup-plan hebben voor wanneer de levering niet gegarandeerd is. Bijvoorbeeld wanneer er geen wind of zon is.

Geen greenwashing

BASF’s CEO, Martin Brudermüller, beschreef de overeenkomst met Engie voor de Belgische- en enkele andere Europese sites als: ‘een significante volgende stap op ons pad naar klimaatneutrale scheikundige productie’. Het bedrijf verzekert zich zo ook van substantiële volumes elektriciteit uit hernieuwbare bronnen. Dit contract is geen ‘greenwashing‘ zoals de meeste ‘duurzame’ aankondigingen uit het bedrijfsleven.

Aanvankelijk zal de stroom afkomstig zijn van de windmolenparken op land in Spanje. Au fond heeft de beslissing ook niks te maken met de doelstelling om tegen 2050 geen uitstoot meer te produceren, maar is het deugdelijk financieel beheer in de crisis qua energieprijzen die zich langzaam opbouwt.

Prijsstijgingen

Afgelopen week steeg de prijs van CO2-rechten binnen het emissiehandelssysteem van de Europese Unie (ETS) van 30 euro per ton CO2 in april tot 72 euro per ton CO2. De prijs van de groene stroom waarvan BASF zich verzekerde is onbekend, maar momenteel noteert Spaanse windenergie op 37,5 euro per MWh (megawatt uur).

Door het ‘marginal pricing-systeem’ van de EU is de elektriciteitsprijs op de elektriciteitsbeurzen gekoppeld aan de gasprijs en stegen die prijzen dus de afgelopen maanden astronomisch. Door een PPA aan de bron bij een energieproducent kan BASF die dure omweg via de energiebeurs omzeilen. Met stroomprijzen van 100 euro per MWh in Duitsland is dat geen luxe. Bij gascentrales is de stroomprijs zelfs al boven de 200 euro per MWh gestegen. Maandag lag de prijs al op 248 euro per MegaWatt-uur.

Ingrijpend optreden

Waarom trad BASF als eerste nu zo doortastend op? BASF legde afgelopen maanden reeds de ammoniakfabrieken plat omdat bij de productie van ammoniak en kunstmest gas de grondstof is en het goedkoper was om ammoniak per schip van buiten de EU in te voeren. Dit kan als tijdelijke maatregel in verband met de gasprijzen. Bij andere productiesites beschikt BASF niet over die mogelijkheid.

Besluit

Wat BASF aantoont met de deal met Engie en de deals die ongetwijfeld zullen volgen is dat het marktsysteem van de EU qua elektriciteit niet werkt. BASF kiest voor een opt-out en drukt de EU met de neus op de feiten. De pay-as-clear market is nadelig voor de consumenten.

Door iedereen dezelfde prijs te laten betalen, met name de hoogste gemiddelde prijs in plaats van de pay-as-bid-prijs waarbij de goedkopere hernieuwbare energie ook goedkoper verkocht kan worden zit de EU in de zakken van de gewone man. Het huidige systeem is asociaal en bezorgt energiebedrijven en de banken die voor hen arbitrage doen monsterwinsten op. De fiscus profiteert mee via de BTW-inkomsten. De EU en de nationale overheden blijven in gebreke en negeren de crisis die zich opbouwt. Bovendien zou de regulator zoals de CREG in België het manipuleren van de pay-as-clear-prijs streng moeten controleren.

Martin Brudermüller

Hernieuwbare energie alleen voor multinationals goedkoper