In de boeiende BBC-documentaire The Brexit Storm vraagt politiek journalist Laura Kuenssberg zich af of ‘hij’ het allemaal gedaan krijgt. ‘Hij’ is Boris Johnson. Het hoogblonde, warrige en inmiddels wereldbekende kapsel glimt in de zon terwijl hij op 24 juli voor het bordes van Downing Street 10 verschijnt. ‘Dit land is een gevangene geworden van de discussies van 2016’, verklaart hij voor de verzamelde pers. Boris Johnsons presenteert zich als de man die de brexit zal klaren. ‘Wordt hij een Houdini of een Tommy Cooper?’, de stem van Laura Kuenssberg verwoordt de twijfel van de toekijkende wereld.

Van Alexander naar Boris

Harry Houdini slaagde er op het einde van de 19de eeuw in om te ontsnappen uit een dwangbuis. Wanneer Boris Johnson aantrad als premier werd van hem een soortgelijke act verwacht: hij moest zichzelf en zijn partij zien te bevrijden van de zelfopgelegde dwangbuis. Zelfopgelegd, want de hele brexitsaga is niet te verklaren zonder Boris Johnson. Hij speelde een significante rol in het bereiken van de brexitoverwinning in 2016.

Dat Alexander Boris de Pfeffel Johnson – geboren in New York en een tijdlang wonend in Brussel – zijn tienerjaren sleet op de befaamde kostschool van Eton is intussen gemeenzaam bekend. Kenmerkend voor wie hij zou worden, zijn de verhalen over de toneelstukken waarin hij meespeelde. Tijdens een schoolopvoering van Richard II vergat hij zijn teksten, dus verzon hij zelf wat hij moest zeggen. Hij deed dat met zoveel naturel en humor dat het publiek het geweldig vond. In Eton vervelde de kleine Alexander naar de branievolle Boris.

Carrière als EU-correspondent

Na succesvolle klassieke studiën aan de universiteit van Oxford wordt Boris op zijn 24ste Europacorrespondent voor The Daily Telegraph. De jongeman heeft de juiste connecties. Dat hielp, aangezien The Times hem aan de deur zette voor een leugenachtig artikel. Boris’ ruime talenkennis beschouwde The Telegraph als een pluspunt. Een Engelsman die het Frans, het Italiaans, het Spaans en het Duits beheerst, was zeker niet de grootste evidentie.

De jonge correspondent stond er verschillende jaren in voor een stroom van kritische artikelen over de Europese Unie waarbij de waarheid niet altijd de belangrijkste zorg was van de journalist. Denk maar aan artikels als ‘De Commissie wil standaard EU-maten voor condooms’ of over een EU-verbod op de productie van gekromde bananen. Dat voedde de al sterk aanwezige afkeer voor de EU van vele Britten. ‘Hij heeft het euroscepticisme tot een kunstvorm verheven’, vertelde Martin Fletcher hierover, de vroegere buitenlandredacteur van The Times. ‘Ik gooide die stenen zowat over de tuinmuur en luisterde dan naar die geweldige knal in de serre bij de buren’, zo beschreef Johnson zelf de impact van zijn artikelen.

Een populaire burgemeester

Wanneer Johnson in 2008 tegen alle verwachtingen in burgemeester van het doorgaans linkse Londen werd, keken zijn tegenstanders perplex toe. Niks bleek op de man te blijven plakken. Zijn studentenjaren in de beruchte en vernielzuchtige Bullingdon Club niet, zijn leugens over ‘Europe’ niet, het gelekte telefoongesprekje waarbij hij wel info wilde verschaffen om een journalist af te tuigen niet, zijn beledigende columns waarin hij onder meer homoseksuelen als ‘bum boys’ of ‘holmaatjes’ omschreef niet.

Integendeel, de populaire en energieke Boris werd meer en meer genoemd als een toekomstige premier van het land. De man was populair. In 2012 – het jaar van de Olympische Spelen in Londen – hing de burgemeester te bengelen aan een kabel met twee Britse vlaggetjes in de hand en een helm op. De Britten – en bij uitbreiding een ietwat verbaasde wereld – smulden ervan. Zoals de Nederlandse journalist Mathijs Schiffers beschreef: ‘Hij is zo uncool dat het cool is’. Johnson was inmiddels aan zijn tweede termijn als burgemeester bezig.

De brexitdwangbuis

Echter, toen in de nacht van 23 op 24 juni 2016 de resultaten van het brexitreferendum binnenkwamen, werd pas echt duidelijk hoe succesvol de figuur van Boris Johnson wel was. In februari van dat jaar lanceerde hij zichzelf als het boegbeeld van de Leave-campagne – ‘…of hoe dat team ook heet’. Hij twijfelde er lang over. Zijn twee versies van zijn wekelijkse column voor The Daily Telegraph, waarbij eentje alle argumenten overliep voor Remain en het andere alle voor Leave, zijn intussen klassiekers in alle beschouwingen van de man. Dit citaat schetst hem hierin het beste: ‘Bepalen bij welke politieke partij je je moet aansluiten, is als het uitzoeken van een paard: ga voor degene die je het snelst het verst brengt.’

De overwinning van Leave overdonderde zelfs Boris Johnson. Hij zag er lijkbleek uit en van het hand Gods geslagen toen hij samen met Michael Gove de pers toesprak. Nadien leek de politieke ster van ‘BoJo’ te tanen. Hij trok zich terug uit de race om premier David Cameron op te volgen. Daarop werd hij minister van Buitenlandse Zaken onder premier Theresa May. Ook op dit departement bleek hij een Marmite-figuur. Marmite is een Brits broodsmeersel met absolute fans en haters. Zijn diplomatieke blunder waardoor een Britse onderdaan in de Iraanse cel belandde was een grote smet op zijn al niet smetteloze blazoen.

In 2018 besloot Johnson de handdoek in de ring gooien. Hij kon zich niet langer verzoenen met de politieke koers van de premier. Een tijdlang werd hij als een bedreiging voor Theresa May gezien, maar in het brexitmoeras van de regering May leek ook de politieke carrière van Boris Johnson weg te zinken.

Een ongelooflijke comeback

Waar Boris Johnson vandaag staat, was een halfjaar terug ondenkbaar. Boris Johnson leidt een indrukwekkende parlementaire meerderheid die zijn brexitakkoord goedkeurt. De grootte van zijn meerderheid is bijna een decennium ongezien in de Britse politiek en dertig jaar geleden voor zijn eigen partij. Om dit te bereiken, verzamelde hij opnieuw het team van 2016 rond zich. Met onder meer Michael Gove, die hem in 2016 uiteindelijk in de steek liet, maar ook met de inmiddels beruchte Dominic Cummings.

Hij slaagde erin een aangepast akkoord met de EU te bereiken, nadat het Lagerhuis tot drie keer toe het akkoord van Theresa May had weggestemd. Hij slaagde erin zijn partij, die in deze tijd vorig jaar klinisch dood werd verklaard, op één lijn achter zich te scharen en nieuw leven in te pompen door kiezers te bereiken die decennialang onbereikbaar waren. En de oppositie ligt voorlopig knock-out op de groene Lagerhuisbanken. Die werden – met uitzondering van de succesvolle Schotse nationalisten – geleid door de zwakst denkbare partijleiders. Een geluk voor premier Boris Johnson.

Velen noemden Boris Johnson een clown. Een Tommy Cooper die met zijn vreemde uiterlijk en gekke moppen het publiek aan het lachen bracht en waarbij de trucs uiteindelijk mislukten. Johnson is er echter in geslaagd om voor zijn eigen carrière en zijn partij de moeilijkste knopen te ontwarren als een echte Harry Houdini. Dat de man hierbij geen enkele ideologische beginselvastheid toont, kan hem en de kiezer geen moer schelen. ‘Als zelfs het klimaat mag veranderen, waarom mijn mening dan niet?’ Indien Boris Johnson erin slaagt om de ‘Schotse kwestie’ en de onderhandeling van het handelsakkoord met de EU in zijn voordeel af te handelen dan is de man geen geluksvogel, maar een politiek genie. En dat in de stijl van Tommy Cooper die na elke truc riep: ‘Just like that!’

U kan hier stemmen voor de Doorbraak persoonlijkheid van het jaar 2019.

Martin Fletcher

De Houdini van de Britse politiek