De Duitse regeringspartijen liggen niet meer zo goed in de markt. In september werden de sociaaldemocraten (SPD), liberalen (FDP) en Grüne zwaar afgestraft bij verkiezingen in drie Oost-Duitse deelstaten. Eerder rolden al de koppen van de groene covoorzitters Omid Nouripour en Ricarda Lang, nu zorgt ook Kevin Kühnert, secretaris-generaal van de SPD, met zijn ontslag voor een donderslag bij een niet meer zo heldere hemel.

Amper twee dagen na de laatste verkiezingen, die in Brandenburg op 22 september, stapten de covoorzitters van Bündnis90/Die Grünen op. Officieel omdat ze de verantwoordelijkheid van de verkiezingsnederlaag van hun partij op zich namen, maar vermoedelijk omdat Robert Habeck (Grüne), de federale minister van Economie en Klimaatbescherming, hen wilde afschudden om een vernieuwingsoperatie en een charmeoffensief in de richting van het ‘burgerlijke’ kamp te kunnen doorvoeren. Vorige maandag heeft nu ook Kevin Kühnert, de 35-jarige secretaris-generaal van de SPD, ontslag gegeven. Hij is ook geen kandidaat voor de Bondsdagverkiezingen van volgend jaar. Officieel zegt hij de politiek vaarwel om gezondheidsredenen.

Slopend

Of zit er meer achter? Het is een feit dat de functie van ‘Generalsekretär’ slopend is. De secretaris-generaal ondersteunt de partijvoorzitter en organiseert de kiescampagne van de kandidaat-kanselier. Hij of zij is als het ware de zaakvoerder van de partij. Een taak die alle energie van de betrokkene opslorpt.

Maar feit is natuurlijk ook dat Kühnert de neergang van de SPD niet heeft kunnen afremmen. Bij de deelstaatverkiezingen in Saksen bleef de partij op een luttele 7,3 procent steken (een verlies van 0,4 procent tegenover 2019), en bij die in Thüringen behaalde ze een povere 6,1 procent (een verlies van 2,1 procent). In Brandenburg kon ze dankzij haar populaire minister-president wel heel goed standhouden met 31 procent. Bij de verkiezingen voor het Europees Parlement in juni van dit jaar kreeg ze maar 13,9 procent van de kiezers achter zich, een verlies van 1,9 procent tegenover 2019.

Migratievraagstuk

Als verklaring voor de klappen die de SPD bij de deelstaatverkiezingen had gekregen, gaf Kühnert aan dat de partij beter moet communiceren met de burger. Met die uitspraak oogstte hij al evenveel hoongelach als Ricarda Lang, de ontslagnemende covoorzitter van de Grünen, die beweerd had dat het migratievraagstuk geen rol zou hebben gespeeld. Blijkbaar had Lang niet begrepen waarom de Alternative für Deutschland (AfD) op rechts en Bündnis Sahra Wagenknecht (BSW) op links respectievelijk gemiddeld 30 procent en 14 procent van de stemmen in de wacht hadden gesleept.

Collectivisatie

Met Kühnert verliest de SPD wel iemand die heel zichtbaar op het politieke toneel en in de maatschappij was. Hij hield er uitgesproken linkse standpunten op na, op het extreme af. Zo beweerde hij bijvoorbeeld dat er zonder collectivisatie van grote bedrijven ‘geen overwinning op het kapitalisme’ mogelijk was, of dat een burger maximaal over de woonruimte mocht beschikken waarin hij zelf woont. Hij bepleitte ook het optrekken van het minimumloon van € 8,84 tot € 12 per uur.

Woke en polarisering

Kühnert is zeker geen grijze muis, eerder een rode relmuis. Maar met zijn provocante houding schoot hij soms aan zijn doel voorbij. Bij de Europese verkiezingen bijvoorbeeld had hij een plakkaat laten ontwerpen met de titel ‘In welchem Europa willst du morgen aufwachen?’ (‘In welk Europa wil jij morgen wakker worden?’) De begeleidende foto contrasteerde aan de linkerkant, in zwart-wit, een brave ernstig-kijkende familie in de stijl van de jaren ’60, zittend aan een eettafel met een gebraad, tegenover rechts, in kleur, een moderne, vrolijke migrantenfamilie aan een bont gedekte tafel. Bij de achterban van de partij die toch nog voor een groot deel uit ‘moreel conservatieve’ arbeiders bestaat, moet zo een woke kiescampagne in het verkeerde keelgat geschoten zijn.

In welchem Europa willst du morgen aufwachen?

Verkiezingsposter SPD.

Van 2017 tot 2020 was Kühnert federaal voorzitter van de Jusos, de Jungsozialisten, de jongerenafdeling van de SPD. In die hoedanigheid fulmineerde hij tegen de GroKo, de Grote Coalitie van christendemocraten (CDU/CSU) en sociaaldemocraten (SPD). Dat paste in zijn opvatting dat er meer polarisering tussen de klassieke partijen nodig is om te verhinderen dat radicale partijen de mensen met een ‘alternatief model’ zouden aantrekken.

Toen er in oktober 2019 een nieuwe partijvoorzitter moest worden gekozen, verzette hij zich tegen de kandidatuur van Olaf Scholz, op dat ogenblik federaal minister van Financiën onder bondskanselier Angela Merkel (CDU), en hielp hij het onbekende duo Saskia Esken und Norbert Walter-Borjans in het voorzitterszadel. De ironie wil dat beide nieuwe covoorzitters er bij Scholz op aandrongen om de coalitie met de CDU/CSU voort te zetten. Zonder het zelf gewild te hebben, had Kühnert het pad van Scholz naar het latere kanseliersambt geëffend. Eenmaal hij in december 2021 tot secretaris-generaal van de SPD was verkozen, zou hij Scholz als kersverse bondskanselier voluit ondersteunen.

Homofoob

Enkele dagen voor zijn ontslag kwam hij nog in aanvaring met bepaalde linkse krachten binnen de partij. Hij had namelijk de verdediging op zich genomen van Cem Özdemir (Grüne), de federale minister van Landbouw. Die had in een opiniestuk in de Frankfurter Allgemeine Zeitung geschreven dat zijn dochter zich niet meer zo veilig voelde omdat ze vaak belaagd werd door mannen met een migratieachtergrond.

Daarop slingerden bepaalde mensen binnen de SPD hem het verwijt van ‘racisme’ naar het hoofd

Özdemir kreeg daarvoor veel kritiek te verduren. Kühnert zei daarop in een interview met Der Spiegel dat hij als homoseksueel wel kon aanvoelen wat Özdemir bedoelde. Letterlijk beweerde hij dat ‘het grootste gedeelte van de moslims in mijn kieskring niet homofoob is. Maar zij die het wel zijn, beperken mijn vrijheid en hebben daar geen recht op. En daarover zal ik omwille van tactische redenen niet zwijgen’. Daarop slingerden bepaalde mensen binnen de SPD hem het verwijt van ‘racisme’ naar het hoofd. Misschien was die partijinterne strubbeling de druppel die de emmer deed overlopen voor Kühnert? We hebben er het raden naar.

Hernieuwbare energie

Kühnert wordt opgevolgd door de 55-jarige Martin Miersch tot aan de verkiezingen van een nieuwe secretaris-generaal op een partijcongres. De advocaat Miersch behoort net zoals Kühnert tot de linkervleugel van de SPD en geldt als milieu-expert. Hij is een uitgesproken voorstander van de ‘Energiewende’ en de verdere uitbouw van hernieuwbare energie. Hij heeft binnen de ‘Ampel’, de verkeerslichtcoalitie van Scholz, mee onderhandeld over het Heizungsgesetz, de wet op de inbouw van hernieuwbare energiebronnen in nieuwe woningen. Dat kan de relatie van de SPD en inzonderheid Habeck als architect van die wet mee opkrikken.

Martin Miersch

Weer rolt een kop in politiek Berlijn