In 2015 zal het zeventig jaar geleden zijn dat de auteur van de veelbesproken, maar weinig gelezen ‘bestseller’ uit de jaren ’20 en ’30 overleden is. De man sloeg de hand aan zichzelf in een bunker in Berlijn. Toen hij nog leefde, gaf de Franz-Eher-Verlag, uitgeverij van de Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei (NSDAP), het boek uit. Vooral jonggehuwden in het Derde Rijk mochten zich ‘verblijden’ in een geschenkexemplaar. Na de nederlaag van nazi-Duitsland werd de uitgeverij door de geallieerden verboden. De auteursrechten gingen over in handen van het ministerie van Financiën van de Freistaat Bayern, de Duitse deelstaat Beieren. Sindsdien werd het boek niet meer in het Duits herdrukt. Het uitgeven of het verspreiden van het boek in Duitsland is tot op heden verboden. De rechten op de Engelse vertaling waren al voor de oorlog verkocht aan Britse en Amerikaanse uitgeverijen. Op die manier kon ‘Mein Kampf’, ook in vele vertalingen, overal ter wereld circuleren, behalve in Duitsland.

Geestelijke schade

Aan die uitzonderingssituatie komt een einde in 2015. Auteursrechten komen zeventig jaar na het overlijden van de auteur vrij. Het staat dan elke uitgeverij vrij het boek in het Duits heruit te geven en in Duitsland te koop aan te bieden. In het vooruitzicht daarvan begon de Duitse overheid zich zorgen te maken of het boek geen geestelijke schade zou kunnen toebrengen aan de lezer. Zo rijpte de idee om een ‘kritische Edition’ uit te geven, waarvoor het gerenommeerde Institut für Zeitgeschichte in München de verantwoordelijkheid zou dragen. Vervolgens zou de Landeszentrale für politische Bildung (de centrale voor politieke vorming) van de deelstaat Beieren op basis daarvan een werkboek voor leraren uitbrengen zodat die hun scholieren goed konden voorlichten. De Beierse regering zou als drager van de auteursrechten (tot 2015) het project financieel ondersteunen. Alle fracties in het parlement van de deelstaat gaven hieraan hun goedkeuring. Ook de ‘Zentralrat der Juden in Deutschland’ de koepelorganisatie van joodse Duitsers, steunde het project van een kritische uitgave.

Klacht

Maar er is een kink in de kabel gekomen. Nadat Beieren er de afgelopen twee jaar al een half miljoen Euro had ingestoken, besloot de Beierse minister-president Horst Seehofer (CSU, de conservatieve zusterpartij van Merkels CDU die alleen in deze deelstaat actief is) in december 2013 plotseling de steun aan het project te staken. De Beierse regering dreigt er zelfs mee in de toekomst bij het Grondwettelijk Hof in Karlsruhe een klacht in te dienen tegen eender welke Duitse heruitgave wegens het ‘aanzetten tot haat tegenover andere rassen en volken’. Seehofer vindt het niet kunnen dat enerzijds een deelstaat de heruitgave van ‘Mein Kampf’ zou steunen en anderzijds de deelstaten een aanvraag hebben ingediend bij het Grondwettelijk Hof om de Nationaldemokratische Partei Deutschlands (NPD), een van neonazistische sympathieën verdachte partij, te doen verbieden.

Struisvogelpolitiek

De beslissing van de Beierse regering valt niet in goede aarde bij de wetenschappers. Professor Martin Schulze Wessel, voorzitter van de Vereniging van Duitse Historici, zei hierover: ‘Eine solche Ausgabe ist nicht nur für die Forschung ein dringendes Desiderat, sondern auch für eine aufgeklärte Geschichtskultur wichtig‘ (Zo een uitgave is niet alleen dringend gewenst voor het wetenschappelijk onderzoek, maar is ook belangrijk voor een verlichte geschiedeniscultuur). Ook de bekende Britse historicus Ian Kershaw, die een gezaghebbende biografie over Adolf Hitler heeft geschreven, meent dat een gevestigde democratie geen angst voor ‘Mein Kampf’ zou mogen hebben, op voorwaarde dat het inderdaad om een streng wetenschappelijke editie zou gaan. In ieder geval zijn de historici van het Institut für Zeitgeschichte zinnens om voort te gaan met het project. Of er dan ooit een klacht van Beieren aan hun broek zal hangen, is nog zeer de vraag. Juridisch heeft de deelstaat geen poot om op te staan (de auteursrechten komen vrij) en moreel moet de deelstaatregering zich de vraag stellen of zo iets wel zin zou hebben. ‘Mein Kampf’ is immers al lang beschikbaar op het internet, ook voor surfende Duitsers dus, en is zelfs een ware hit op e-book bestsellerlijsten. In plaats van struisvogelpolitiek te bedrijven zou Beieren beter serieuze wetenschappers ondersteunen.

<Vindt u dit artikel informatief? Misschien is het dan ook een goed idee om ons te steunen. Klik hier.>

Martin Schulze Wessel

Strijd om ‘Mein Kampf’