‘Jongeren’ teisteren met wangedrag badplaatsen en ‘kansenwijken’ in de Lage Landen en ook elders in West-Europa. Opvallend is hoe krampachtig veel autoriteiten, media en politici omgaan met de motieven en de herkomst van de daders.

In het publieke debat is het velen er alles aan gelegen om de omvang van de rellen te minimaliseren en de herkomst van de daders te verdoezelen. Daarbij worden verschillende strategieën gehanteerd.

‘Ongeleide jonge krijgers’

Een eerste strategie is om de problemen te bagatelliseren. De uiterst linkse Leidse hoogleraar Leo Lucassen diepte wat krantenknipsels op uit 1960 en 1926 waarin ook al sprake was van ernstige rellen in de Haagse Schilderswijk. TV-presentatrice Sophie Hilbrand noemde de rellen ‘even een beetje dollen’. De voorzitter van GroenLinks in Deventer had het over ‘Jonge mannen in de kracht van hun leven moeten een spreekwoordelijke leeuw doden. Dit zijn jonge ongeleide krijgers.’ Hoogleraar neuropsychologie Jolles noemde de jongeren rupsen die zich aan het ontwikkelen zijn tot vlinder.

Nu kan Hilbrand als presentatrice van reisprogramma’s van de publieke omroep niet veel kwalijk worden genomen. Zij verkeerde de afgelopen jaren op kosten van de belastingbetaler veelal in het buitenland, maar zou waarschijnlijk raar opkijken als ‘jongeren’ aan boord van haar woonboot wat kwamen dollen. Net zoals gemeenteraadsleden in Minneapolis na het besluit om de politie geen budget meer te geven om politiebescherming vroegen tegen de oproerkraaiers in de stad.

‘Kut-Marokkanen’

De problemen met Marokkaanse jongeren zijn niet nieuw. Krantenkoppen uit 1988, die circuleren in Twitterberichten, laten zien dat er ook toen al grote problemen waren. Men schrijft over vijf Marokkaanse bendes die in de binnenstad van Amsterdam zorgen ‘voor een gewelddadige en professioneel georganiseerde terreur.’ In 2002 heeft toenmalig PvdA-Kamerlid Oudkerk het in een gesprek met toenmalig PvdA-burgemeester van Amsterdam Job Cohen over ‘kut-Marokkanen’. In 2011 zegt PvdA-er Diederik Samsom over dezelfde groep: ‘Deze jongens hebben een etnisch monopolie op dit soort overlast gekregen’.

Toenmalig PvdA-Kamerlid Spekman had in 2008 al de oplossing. Hij pleitte voor een ‘keiharde aanpak van Marokkaanse probleemjongeren. Marokkanen die niet willen deugen moet je vernederen, voor de ogen van hun eigen mensen’. Waar deze sterk generaliserende uitspraken geen consequenties hadden, noch in beleidsmatige noch in juridische zin, leidden soortgelijke de uitspraken van Geert Wilders in 2014 tot grote opschudding, voorgedrukte aangifteformulieren en een proces dat nog steeds voortsleept.

Onbegrip bij de politie

Een tweede strategie is negeren. Hiervoor werd aanvankelijk gekozen in Utrecht. Locoburgemeester Lot van Hooijdonk (GL) dacht, gesteund door politiechef Martin Sitalsing, dat het beter was om de andere kant op te kijken. Want volgens haar groeit alles wat je aandacht geeft. Het leidde tot onbegrip bij de agent op straat. Die gaven aan de daders te kennen. In plaats van ’s nachts achter ze aan te rennen, zouden ze hen liever ’s ochtends vroeg uit bed lichten, zo tekende De Telegraaf op. Sitalsing blijkt wel een erg ‘gekleurde’ blik op de werkelijkheid te hebben.

Hij gaf in het tv-programma Op1 weliswaar toe dat in Utrecht het merendeel van de relschoppers een Marokkaanse achtergrond heeft, maar dat dit in andere plaatsen (zoals Den Haag) niet het geval is. Ook andere gezagsdragers bleven dit herhalen voor de camera, terwijl de beelden en de getuigenissen van agenten en buurtbewoners toch duidelijk andere taal spraken. Het zijn niet uitsluitend Marokkanen die aan het rellen zijn, maar de overgrote meerderheid is van Noord-Afrikaanse origine.

Kanttekeningen

De derde strategie is de schuld bij anderen leggen. Zo schrift NRC Handelsblad: ‘De etnisch geprofileerde jeugd loopt in deze overspannen zomer tegen extra beperkingen op. Discriminatie, weinig te besteden, snel negatief aangekeken, weinig collectieve voorzieningen. Dan kan een politiebusje als geroepen komen.’ Bewijs blijft achterwege. We mogen eigenlijk blij zijn dat slechts een paar honderd Marokkaanse jongeren hun toevlucht nemen tot geweld, terwijl talloze andere jongeren (autochtoon en allochtoon) zich gelukkig nog weten te beheersen.

Hoewel… Ouders aanspreken op het wangedrag van hun kinderen is volgens eerdergenoemde Sitalsing ook niet effectief, want de meeste ouders doen ontzettend hun best. Daar vallen wel kanttekeningen bij te plaatsen, aangezien het vaak gaat om minderjarigen die tot diep in de nacht met en onder invloed van allerlei verboden middelen slag leveren met de politie. Een beetje ouder zou zijn of haar kind ook een avondje binnen kunnen houden.

De deugmeute

Dolblij was men dan ook met het Twitterdraadje van ene Anoma van der Veere. Het is volgens hem de schuld van de politie, want die houdt jongeren met een migratieachtergrond voortdurend staande. Afgezien dat het de politie daarvoor aan mankracht ontbreekt en iedereen die regelmatig in dit soort wijken komt of er woont weet dat de politie zich er bijna nooit vertoont, stuit elk politieoptreden op enorme weerstand. De politie komt er alleen met de auto en zodra die wordt opgemerkt, gaat meteen het bericht via talloze mobiele telefoons rond.

Scootervolk verzamelt zich en de talrijke filmpjes op internet laten zien wat er dan gebeurt. Maar de hele deugmeute hief Anoma meteen op het schild. De reacties onder zijn tweets getuigen van de opluchting die zich van linkse wegkijkers meester maakte. Eindelijk was de oorzaak van de zomerrellen gevonden en was er iemand die het in normaal Nederlands opschreef. En dat op een medium waarvoor je niet de deur uit hoeft. Meteen meldde zich in de comments ook al een journalist van het Algemeen Dagblad voor een interview.

Machtsstrijd met de politie

Het is altijd de schuld van de ander en dan bij voorkeur van de politie, die steeds meer aan handen en voeten gebonden is. Voortdurend liggen beschuldigingen van racisme, discriminatie en teveel geweld op de loer. Dit terwijl de politie in een machtsstrijd is gewikkeld met de jongeren over wie er de baas is op straat. En de politie is niet aan de winnende hand. Dat is dan ook de werkelijke achtergrond van de rellen.

Overigens hanteert het Openbaar Ministerie (OM) als steuntje in de rug voor geplaagde politiemensen draconische straffen voor de geweldplegers. Weliswaar nog niet zo hoog als voor het blokkeren van een snelweg, maar toch. De relschoppers krijgen over het algemeen een geldboete of een gedragsaanwijzing van het OM, zodat ze een bepaalde tijd niet in een bepaald gebied mogen komen.

In de Nederlandse steden zijn het GroenLinks en het daarvoor inwisselbare D66 die samen met de PvdA de dienst uitmaken. Hun grondhouding is de hiervoor beschreven strategieën van negeren, wegkijken, bagatelliseren en pappen en nathouden. Al decennialang zijn hele hordes welzijnswerkers losgelaten op dit soort jongeren en de gezinnen waaruit ze afkomstig zijn. Er zijn miljarden besteed aan ondersteuning en aan het opknappen van de wijken waarin ze wonen. Want al het gezeur over slechte woningen en weinig voorzieningen steekt om de zoveel tijd de kop op.

Weinig invloed

In 2007 besloot het toen net aangetreden kabinet Balkenende IV om heel veel geld vrij te maken voor veertig achterstandswijken verspreid over heel Nederland. Het kabinet en woningbouwverenigingen ‘investeerden’ één miljard euro voor het verbeteren van de sociale infrastructuur en het opknappen van woningen in deze Vogelaarwijken (vernoemd naar de verantwoordelijke minister Ella Vogelaar). Effectmetingen lieten nauwelijks resultaat zien.

Alleen het verbeteren en verkopen van sociale huurwoningen had een positief effect. Opmerkelijk was dat de aanwezigheid van meer groen of sport- en speelvelden weinig invloed had op de leefbaarheid en veiligheid. Je verandert de cultuur niet door de stenen anders te stapelen, zoals iedereen van tevoren had kunnen weten. Het eerste wat de ‘jongeren’ in Den Haag te lijf gingen was het pas opgeleverde nieuwe jeugdhonk, dat tot de grond toe afbrandde.

Martin Sitalsing

‘Jongeren’ terroriseren kansenwijken