Onlangs hadden we het in deze rubriek over de bizarre aanwezigheid en de volle ontwikkeling van acht islamitische scholen in het Brussels Gewest. Scholen die ook de zegen hebben gekregen van het Franstalig katholiek onderwijs.

We hadden het toen ook over het schitterende boek van de liberale ex-kabinetchef, Jean-Claude Laes. De man heeft voor zijn kritisch werk alleen in Frankrijk een uitgever gevonden. Ook La Libre Belgique heeft erover geschreven, maar in de politiek daarover geen woord. Allicht vanwege de regeringsvorming, zullen we maar denken. Wie wel heeft gereageerd is de vrijzinnige intellectuele Franstalige thinktank La Pensée et les Hommes. Die is al een halve eeuw zeer actief, via publicaties maar ook via de RTBF waar er – wat mij betreft: gelukkig! – wél nog programma’s van derden bestaan.

Hoofdstad van de islam

Er is overigens nog interessant studiewerk, dit keer met de behoorlijk expliciete titel Bruxelles ne sera jamais la capitale européenne de l’islam. Geschreven door Chemsi Cheref-Khan, een Koerdische jurist en socioloog die politiek asiel heeft gekregen in België. Een intellectueel met jarenoude goede contacten in de Belgische samenleving. Hij is ook actief militant voor de rechten van de vrouw als stichtend lid van Ni putes, ni soumises. Tegelijk staat hij ook bekend als strijder voor de secularisatie van de samenleving met de Réseau d’actions pour la promotion de l’Etat laïque.

Chemsi Cheref-Khan ijvert sinds tientallen jaren vanuit dat perspectief voor een open Europese islam. Een islam zonder Jihad en sharia, met respect voor de rechtsstaat en zijn fundamentele waarden. Medeauteur is Martine Rifflet-Devleeschouwer, de weduwe van wijlen RTBF-monument Jacques Rifflet, die verschillende interessante boeken heeft geschreven over Les mondes du sacré, over de verschillende godsdiensten en dus ook over de islam.

Het is dit jaar een halve eeuw dat de moslims officieel erkend zijn in België.

Beide auteurs luiden de alarmklok op een historisch moment: dit jaar is het een halve eeuw dat de moslims officieel erkend zijn in België. En het minste dat men kan zeggen is dat men nog altijd op zoek is naar een min of meer geslaagde integratie van de islam in onze samenleving. Er is al van alles geprobeerd, maar men is nog ver van een echte democratische inburgering…

Cheref-Khan en Rifflet-Devleeschouwer hebben dat niet alleen bestudeerd maar ook hun conclusies voorgelegd aan een waaier van onafhankelijke denkers van verschillende gezindten. Dat heeft trouwens geleid tot een gezamenlijke oproep in de krant L’Echo, bestemd voor wie betrokken is bij de lopende regeringsformaties. Hun doel ? Een Europese en dus ook Belgische islam…

Een meer humanistische islam

Hét probleem is dat veel moedige democratische moslims bij ons door hun radicalere geloofsbroeders beschuldigd worden van apostasie (afvalligheid, red.) en zelfs van islamofobie. Terwijl er wel degelijk ruimte is voor een meer liberale en humanistische islam. Al zal dat maar lukken als ook de politieke verantwoordelijken zich daarvoor inzetten, zonder zich evenwel te moeien met het religieuze of theologische. Maar dat wil ook zeggen dat sommige politici absoluut moeten ophouden radicalere moslims te steunen via een absoluut onaanvaardbaar clientelisme en dom electoralisme, PS-ers en Ecolos inbegrepen… Want dit komt alleen aan een radicale minderheid ten goede, die als spreekbuis van alle gelovigen het woord nemen en vooral buitenlandse machten ondersteunen.

Dat is trouwens ook de triestige waarheid die Cheref-Khan en Rifflet-Devleeschouwer beschrijven: sinds de erkenning in 1974 stonden de lokale gelovigen eerst onder de controle van Saoedi-Arabië. Toen dacht men dat Ryad voor moslims even belangrijk was als het Vaticaan voor de katholieken. Daarna was er de Iraanse invloed, en nog later was er de grote rol van Turkije dat decennia lang beschouwd werd als een moderne, democratische staat. Sinds de doorbraak van de AKP met een almaar interventionistische president Erdogan denken we daar lichtelijk anders over.

In dit verjaardagjaar vinden Cheref-Khan en Rifflet-Devleeschouwer dat het meer dan ooit tijd is «om de islam helemaal in een democratische context te plaatsen». En dus bij voorkeur in een geseculariseerde, vrijzinnige omgeving waarin burgerschap en de waarden en normen die daaraan vasthangen, voorgaan.

De oproep werd hier en daar goed ontvangen. Maar de bal ligt meer dan ooit in het kamp van degenen die in de volgende maanden België en zijn autonome deelgebieden zullen moeten leiden. Die ook almaar meer rekening zullen moeten houden met de moeilijke driehoek van de islam, de immigratie en vooral de integratie… Allah, écoute-nous…

Martine Rifflet-Devleeschouwer

Allah, écoute nous