In twee uitstekende Belgische films missen tienermeisjes hun vader om zeer uiteenlopende redenen . En daarna lopen we ook nog langs in Godland en Marokko.

Jacques

In het psychologisch ongemeen sterk onderbouwde Dalva van Emmanuelle Nicot (****, vanaf deze week in de bioscoop) – noteer: een van de films van het jaar – zindert het thema na van incest, pedoseksualiteit en kindermisbruik. Ontegensprekelijk een zwaarwichtig onderwerp maar o zo lucide benaderd. De debuterende Française maar in België residerende cineaste Emmanuelle Nicot werkte dan ook 6 jaar aan haar film en sprak uitvoerig met opvoeders, psychiaters en kinderpsychologen.

Dalva is 12 jaar wanneer ze wordt weggehaald bij haar vader – haar wanhoopskreet ‘Jacques’ gaat door merg en been. Sinds haar ouders uit elkaar gingen – Dalva was amper vijf jaar – woonde het meisje bij haar vader die haar aanzag als surrogaat voor zijn echtgenote en haar kleedde als een verleidelijk jong vrouwtje. Eenmaal in een open jeugdinstelling – tot driemaal toe loopt ze er weg, ze wil terug (!) naar haar vader – moet ze de kamer delen met Samia, een rebelse meid die Dalva al onmiddellijk als “Barbie” wegzet.

Emmanuelle Nicot op een maandagochtend in Brussel: ‘Het was belangrijk voor mij om de film vanuit haar standpunt te vertellen, zo dicht mogelijk bij haar te staan. Haar situatie is zo complex dat het een uitdaging was om empathie te voelen. Haar blik is troebel, ze komt in een chaos terecht – de arrestatie van haar vader, haar houvast – en als toeschouwer moeten wij samen met Dalva ontdekken: wie zijn de goeden, wie de slechten?’

De hele film rust op de schouders van het meisje Dalva, dat in elke scène present is.

Nicot: ‘Ik zocht naar een meisje dat een zekere gratie uitstraalde genre Romy Schneide. De ene keer is ze 10 jaar, even later lijkt ze wel 20 jaar. Toen ik Zelda zag was ze zeer timide, ze keek vooral naar de grond, had ook iets jongensachtig. We hebben toen 3 maanden gewerkt met een danseres om Zelda te leren stappen, dansen, zitten en eten zoals de Dalva die ik in gedachten had. Et pour ouvrir son palet de jeu.’

Dalva is vooral ook het proces van een metamorfose. Beetje bij beetje wordt het kindvrouwtje dat Dalva was opnieuw het meisje dat ze nooit de kans heeft gehad om te zijn.

Nicot: ‘Ik heb veel research gedaan: boeken gelezen over psychologie, vele getuigenissen aangehoord, processen bijgewoond, bij de politie langs geweest, in hulpcentra enz. Dat alles was rijk aan verhalen maar tegelijk zo complex dat ik ruim 4 jaar heb gewerkt aan het schrijven van het scenario. Cruciaal in Dalva is de vrees van het meisje om alleen te blijven. Het probleem is niet dat de kinderen geen liefde hebben gekend. Mais elles sont mal aimées. Met die nood aan liefde kunnen ze niet terecht bij de opvoeders of bij de andere kinderen in de instelling. Er zijn nu eenmaal grenzen.’

De meest in het oog springende bekroning is de Prijs van het Publiek op het Filmfestival van Rotterdam.

Zeevonk

Een mooiere titel valt moeilijk te bedenken voor het innemende meisjesportret, de eerste film van Domien en Wendy, broer en zus Huyghe die hun vader verloren toen ze respectievelijk 15 en 24 jaar oud waren.

Domien: ‘Het fenomeen de zeevonk, een alg, een vlek in de zee past bij de symboliek van het verhaal. Het komt, niemand weet wanneer, ‘t is mooi en mysterieus. Tegelijk straalt de zee iets gevaarlijk uit: de golven, de golfbrekers. En Lena’s vader is in de beginscène op zoek om haar het mooie te tonen.’

Wendy: ‘Het is poëtisch en het heeft ook iets pittigs. En dat past dan weer perfect bij het personage van Lena.’

Zeevonk (***, vanaf volgende week in de bioscoop) vertelt hoe Lena, een meisje van twaalf – zij is de oogappel van haar vader – de verdwijning op zee van haar vader/visser verwerkt. Hoe zij met haar kwaadheid en haar verdriet om het gemis poogt om te gaan. En in opstand komt tegen de geruchtenmolen – roddel zeg maar – als zou haar vader verantwoordelijk zijn voor de dood van zijn vrienden/vissers.

Wendy: ‘Je weet niet wat de zee, wat het leven brengt: een zeevonk of een monster? Uiteindelijk gaat de film over aanvaarden van wat er is gebeurd.’

Domien: ‘Aanvaarden is moeilijk. Door het verlies van onze vader ben ik naar een medium gaan zoeken dat het beste bij mij paste om me uit te drukken.’

Wendy: ‘Omdat je nog zoekende bent op die leeftijd en je maakt zoiets mee ga je ook sneller de grote levensvragen stellen. Je bent bezig met opgroeien en met je af te vragen: Wie ben ik? En dan slaat de bodem onder je voeten weg op het ogenblik dat je je ouders nog zo hard nodig hebt.’

Domien: ‘Het is niet alleen verdriet. Verlies brengt ook schoonheid mee, nieuwe vriendschappen, nieuwe avonturen.’

Wendy: ‘Ik weet nog goed dat op een rouwkaartje stond te lezen: Pas als het donker is, worden de sterren zichtbaar. Dat is zo schoon in de film wanneer Lena naar de sterretjes kijkt.’

Ook Zeevonk wordt gedragen door een jonge actrice, Saar, een natuurtalent.

Domien: ‘Het vinden van Lena was een moeilijke; zij moest iemand kunnen spelen die zoiets heeft meegemaakt. Fenomenaal hoe zij op een drietal maanden heeft leren skaten, duiken en zich een tongval heeft eigen gemaakt.’

Wendy: ‘Belangrijk was evens de relatie met haar moeder. De communicatie zit niet goed maar de fond is er wel.’

Domien: ‘Elkeen is met zijn eigen ding bezig, zijn eigen manier van verwerken. Lena bijvoorbeeld loopt er keihard van weg met haar kwaadheid. Het samenkomen is belangrijk. Maar het blijft taboe. Er is geen eenduidige handleiding om verdriet te dragen.’

Zeevonk werd op het jonge Filmfestival van Berlijn gelauwerd met een speciale vermelding.

Godland

De vondst van zeven foto’s op glasplaat, gemaakt door een priester zou Hlynur Palmason hebben geïnspireerd tot deze indrukwekkende prachtfilm Godland (****, vanaf deze week in de bioscoop). Het verhaal is verzonnen, net als het hoofdpersonage van de film: een Deense pastor die naar IJsland trekt om er een kerk te bouwen en er een geloofsgemeenschap te stichten. Nooit zijn Deense geestelijken naar IJsland gestuurd als missionaris. IJsland is op dat ogenblik nog een kolonie van het grote Deens rijk.

Toch snijdt Godland door je ziel terwijl de kou en de ontbering onder je kleren kruipen. Eind 19de eeuw. Lucas, pastor besluit tegen beter weten in over land naar IJsland te trekken, gewapend met een fotoapparaat en een groot houten kruis. Zogenaamd om de mensen onderweg te portretteren. In de plaats daarvan speelt hij tijdens deze erbarmelijke trektocht – een en al beproeving in dat quasi onherbergzame landschap niet alleen bijna het geloof in de mens maar ook in God kwijt. Op de koop toe kan hij niet communiceren noch zijn metgezellen noch met de bewoners waar hij terechtkomt. Zijn tolk is eerder al verdronken in een kolkende rivier en hij heeft ook het kruis onherroepelijk zien wegdobberen. Zelfs ter plaatse komt aan zijn calvarietocht geen einde. De houten kerk komt er en Lucas, verliefd geworden op Anna, kan nog net het OnzeVader prevelen.

Godland stelt gerichte vragen over de plaats van religie in een samenleving.

Kaftan

Drie maanden duurt het om een kaftan te maken, een traditionele Marokkaanse tuniek. Voor Maryam Touzani het ideale metafoor voor het ook in Marokko verdwijnende ambacht van kleermaker. Haar even ingetogen als delicate Le bleu du caftan (***, ook vanaf deze week in de bioscoop) is een pracht van een exponent van Noord-Afrikaanse filmkunst.

Touzani verwerkt in haar ontroerende familietragedie het wegkwijnende ambacht van kleermaker – geen jongeren willen het nog aanleren – met homoseksualiteit – nog altijd een taboe in Marokko waar gevangenisstraf op staat. Behalve een ode aan traditie en aan schoonheid, staat Le bleu du caftan ook voor het voorzichtig (kunnen) uiten van ware gevoelens .

Maryam Touzani

4 spraakmakende films deze week