Hangt het van de Franstalige liberalen van de MR af, dan kunnen partijen die ‘afbreuk doen aan de vrije en democratische orde van België’ in de toekomst hun partijfinanciering verliezen. Vlaams Belang spreekt van een verbod op separatisme, maar dat spreekt professor grondwettelijk recht Hendrik Vuye tegen. ‘Dit voorstel doorstaat nooit de toetsing door het Grondwettelijk Hof en de Europese rechtspraak.’

In hun ‘Voorstel van verklaring tot herziening van de Grondwet met het oog op de erkenning van de politieke partijen’ stellen de federale MR-parlementsleden Philippe Goffin en Mathieu Bihet dat de Belgische liberale Grondwet niet altijd meer voldoende bescherming biedt tegen (vermeende) antidemocratische tendensen.

Democratische zelfverdediging

‘Paradoxaal genoeg kunnen de door de staat gewaarborgde rechten en vrijheden op een kwaadwillige manier worden aangewend. De erkenning van dit fenomeen heeft geleid tot het ontstaan van het begrip “democratische zelfverdediging”. Het gaat er daarbij om dat niet wordt toegestaan dat rechten en vrijheden tegen zichzelf worden gebruikt’, zeggen de auteurs.

Goffin en Bihet sommen een reeks buitenlandse voorbeelden op waar een verbod op antidemocratische partijen al bestaat. Zo werden een extreemrechtse en een communistische partij in de jaren ’50 in Duitsland verboden, net als een islamitische partij die in Turkije begin jaren 2000 de sharia wilde invoeren.

Financiering afnemen

Ook brengen beide politici de veroordeling van het Vlaams Blok in 2004 in herinnering. De daaropvolgende passage is cruciaal: ‘Vastgesteld moet worden dat deze mechanismen weinig doeltreffend zijn gebleken in de strijd tegen de partijen die de vrijheid willen beknotten. De middelen inzake democratische zelfverdediging zijn in België dus bijzonder zwak’.

Vervolgens stellen de auteurs voor om de erkenning van politieke partijen anders te gaan regelen: ze moeten de Belgische democratie respecteren, en de wetgever moet ‘ertoe gemachtigd worden een wettelijk kader te bepalen voor politieke partijen, met inbegrip van het uitstippelen van de procedures die tot hun opheffing kunnen leiden’.

Dat is stroeve juridische taal die doet vermoeden dat de MR sneller bepaalde partijen hun financiering wil afnemen.

Team Fouad Ahidar

Vlaams Belang reageerde meteen met een persbericht. Volgens federaal parlementslid Barbara Pas ‘worden partijen die pleiten voor het einde van België en voor een onafhankelijke Vlaamse republiek met dit voorstel buiten de wet gesteld’.

Dat geldt natuurlijk niet alleen voor voorstellen van Vlaams Belang, maar evengoed voor andere partijen die moeilijk liggen voor het staatkundige bestel, zoals Team Fouad Ahidar, [PVDA en, ja, ook de N-VA.

‘Ik vind het wel ironisch dat de MR het gevaar van dit soort voorstellen zelf niet inziet. Een radicaal-linkse Belgische regering zou met dit soort wetten evengoed de MR als partij kunnen verbieden omdat ze de uitspraken van Georges-Louis Bouchez over het conflict in het Midden-Oosten “ondermijnend voor de Belgische democratie” vindt’, zegt Hendrik Vuye, grondwetspecialist aan de Universiteit van Namen.

Muur

‘Ik denk dat de MR met dit voorstel op dezelfde muur zal botsen als met de veroordeling van het Vlaams Blok’, gaat Vuye verder. ‘Zelfs als men in de grondwet inschrijft dat politieke partijen alleen nog een financiering krijgen als ze de democratische orde respecteren, dan nog is het aartsmoeilijk om aan te tonen wanneer ze dat niet zouden doen. Ook het Vlaams Blok kon na een veroordeling van naam veranderen en blijven voortbestaan.’

‘Maar stel nu even dat de MR navolging krijgt, en het parlement ziet op een bepaald moment een politieke partij als een reëel gevaar voor de Belgische democratie. Bijvoorbeeld omdat het een separatistische partij betreft. Dan nog zegt het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) uitdrukkelijk dat elke wijziging van een bestuurlijke indeling van een land toegelaten is, zolang ze vreedzaam en conform de verdragen binnen het EHRM is. Zolang separatisme aan die voorwaarden voldoet, kan je het niet politiek verbieden. En dat geldt ook voor de standpunten van Team Fouad Ahidar, N-VA en PVDA.’

Duiventil

Voor Vuye – die de MR goed kent, en ook MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez als universitair assistent heeft gehad – zijn zulke teksten ‘typisch voor de duiventil die de MR soms is’.

‘Ze weten bij de MR blijkbaar niet goed wat ze willen. Je bent in België als politieke beweging trouwens niet verplicht om een publieke financiering aan te vragen. Elke politieke beweging of elk individu mag zich verkiesbaar stellen met alleen maar eigen middelen. Ze verliezen ook uit het oog dat er nog tal van andere grondwetsartikelen zijn die het politieke bewegingen mogelijk maken om te bestaan. Je zou de hele grondwet al moeten veranderen om dat volledig te verbieden’, zegt hij.

Trouwens: het Grondwettelijk Hof zal altijd erg strikt de grondwettelijke vrijheid bewaken. Dat is maar normaal ook

‘Trouwens: het Grondwettelijk Hof zal altijd erg strikt de grondwettelijke vrijheid bewaken. En dat is maar normaal ook. Elke politieke partij stelt in haar bestaan namelijk al eens iets voor dat de bestuurlijke orde ingrijpend dreigt te veranderen. Als dat een criterium is om partijen te verbieden, dan vernietigt de democratie zichzelf.’

MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez wil niet reageren op het voorstel van zijn parlementsleden. Eerder deze week hield Bouchez in een gastcollege aan de Universiteit van Gent wel nog een vurig pleidooi voor een principieel liberalisme. Hij gaf daarbij zelfs zijn microfoon aan pro-Palestijnse studenten die hem onderbraken.

Mathieu Bihet

MR-voorstel tegen ‘ondemocratische partijen’: ‘Typisch voor een duiventil’