Toch wel bijzonder merkwaardig dat de buiten hun Brusselse gemeente Oudergem totaal onbekende Christophe Cornet d’Elzius en Mathieu Pinte de regering onderuit haalden bij de Raad van State. De twee bescheiden producenten, die een eindejaarsrevue in het plaatselijk cultureel centrum wilden opvoeren met de sprekende titel Demain, c’était mieux (Morgen was het beter) hadden zoals velen het gevoel dat de coronamaatregelen tegenover de kunstensector overdreven was en stapten naar de Raad van State.

Het was meteen duidelijk dat de strenge regels volledig buiten proportie waren en het gevolg waren van een pijnlijke koehandel tussen de regeringspartijen. Dat was eerder al zo geweest, toen er arbitrair een maximum aantal van 200 toeschouwers werd vastgelegd voor theaterzalen onafgezien van hun aantal plaatsen.

In Frankrijk werden begin deze week nieuwe beperkingen opgelegd, die als heel streng werden beschouwd : daar is het aantal zitjes per voorstelling binnen beperkt tot… 2000. In Frankrijk bestaat er nog enig respect voor cultuur.

Dat gade gij nie bepalen

De Vlaamse minister-president Jan Jambon (N-VA) miste een unieke kans om zich als minister en verdediger van het culturele veld te profileren. Met zijn drukke agenda lijkt de voorzitter van de Vlaamse regering wel eens te vergeten dat hij er ook nog een andere ministeriële functie op nahoudt, die van cultuur.

Want toen de debatten op het scherp van de snee gingen in het vermaledijde overlegcomité, ging Jambon naar verluidt enkel dwars liggen als de sluiting van de cafés ter sprake kwam. Jambon had zijn veto kunnen stellen tegen de ondoordachte maatregel om de cultuurhuizen het zwijgen op te leggen. Hij had de minister van gezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) kunnen afblaffen met een goed gericht ‘Dat gade gij nie bepalen hé’. Maar dat deed hij niet. Het zal hem zijn geloofwaardigheid als cultuurminister kosten.

Het debacle van de cabinetards

Maar misschien is het meest merkwaardige element in deze pijnlijke geschiedenis wel dat geen van de ministers tijdens het overleg besefte dat de Raad van State wel eens een rol zou kunnen spelen. En vooral dat geen medewerker daaraan gedacht lijkt te hebben. Nochtans zijn de federale kabinetten overbemand. Nog nooit zijn er zoveel cabinetards geweest. De regeringspartijen hebben daar nooit een probleem mee gehad en het grote aantal medewerkers altijd verdedigd. De groenen vonden het zelfs niet nodig om excuses te zoeken voor deze wildgroei, terwijl ze de mond vol hebben over een nieuwe politieke cultuur.

Men had toch kunnen verwachten dat dit legioen medewerkers nu eindelijk eens zijn nut zou bewijzen, op een dergelijk cruciaal moment van overleg op het hoogste niveau. Op die kabinetten zit toch een schat aan briljante geesten die na jaren van rechtenstudie het Belgische systeem perfect doorgronden? Die nerds hadden hun minister toch kunnen waarschuwen voor de mogelijkheid dat getroffen burgers wel eens naar de Raad van State zouden kunnen stappen en dat dit hoogste gerecht van het land brandhout zou maken van de amateuristische manier waarop de regering politieke compromissen boven een goed beleid verkoos?

Lakeien van de Wetstraat

Dat is dus blijkbaar niet gebeurd. En dan zijn er drie mogelijkheden: ofwel is dit het definitieve bewijs dat de benoemingen op de kabinetten in de eerste plaats vriendjespolitiek zijn en met bekwaamheid niets te maken hebben. Ofwel zijn de betrokken ministers zo van hun eigen genialiteit overtuigd dat ze de aanbevelingen van hun medewerkers naast zich neerleggen. De derde mogelijkheid sluit aan bij de voorgaande en is zo mogelijk nog erger: dat medewerkers in de eerste plaats lakeien zijn, jaknikkers die het niet aandurven hun minister tegen te spreken omdat ze bij hem op een goed blaadje willen staan met het oog op hun carrière.

Blijkbaar had niet één medewerker de ministers gewaarschuwd dat de maatregelen juridisch toch wel zwak waren onderbouwd. Niemand had zich luidop afgevraagd of het wel steek hield om theater- en filmvoorstellingen te annuleren, terwijl andere binnenactiviteiten zoals trouwfeesten, cafés en restaurants gewoon mochten doorgaan. De twee amateurs uit Oudergem blijken dus slimmer te zijn dan het kruim van de kabinetten. Want de Raad van State volgde hun redenering en deed de regeringsmaatregelen af als ‘disproportioneel’ en lijdend aan een gebrek aan ‘adequate motieven’.

Morgen was het beter

De ongeëvenaarde blamage voor deze regering is er ook een voor de kabinetsmedewerkers. Men kan zich moeilijk van de indruk ontdoen dat het schabouwelijke niveau van onze politici al even laag is als dat van hun medewerkers. Met nostalgie heeft deze beschouwing niets te maken, maar dit debacle was nooit mogelijk geweest bij regeringsleiders uit de vorige eeuw. ‘Morgen was het beter’ zou wel eens een heel toepasselijk collectief grafschrift kunnen zijn voor ministers en hun medewerkers, die er niet in slagen een echte toekomstgerichte politiek te voeren en ons daarom, tot onze eigen verbazing, doet verlangen naar een tijd dat politici nog uit één stuk waren.

Mathieu Pinte

Morgen was het beter: een collectief grafschrift voor de regeringen van dit land