Mousa Dembélé kondigde deze week zijn afscheid aan bij de Rode Duivels. Een dik jaar geleden ruilde hij – als gevolg van de immer uitdijende blessurelast – de spotlights van de Premier League voor de onbekende Chinese competitie. ‘Magical Mousa’, kind van een Malinese vader en een Molse moeder, groeide op in Berchem.

Hij werd overal waar hij speelde bedolven onder de loftuiting ‘voetbalartiest’. Hij werd 82 keer uitverkoren als Rode Duivels en toch bleef hij tijdens interlands toch vooral een ‘onbegrepen genie’. Dat kwam vooral omdat de bondscoaches hem niet begrepen. Mocht ik het daar voor het zeggen hebben gehad, ik bouwde het elftal steeds rond hem: als creërende centrale middenvelder, als vertragende rustbrenger vanuit defensief oogpunt. Bij hem was de bal in goede voeten, bij hem voelde men zich veilig.

Zuivere passes zoals Xavi en Iniesta

Geniaal! Een genie genoemd worden! Door Mauricio Pochettino, zijn coach bij Tottenham Hotspur. Dat gebeurde op 13 februari 2018. Toen haalde Tottenham in Turijn tijdens de achtste finale een 2-0 achterstand op tegen Juventus, finalist van de editie van 2017. Dankzij Dembélé: ‘Absolutely bossing the midfield with 116 touches en 95% passess completed.’

En het raasde maar door.

‘A class apart on the pitch.’; ‘He marshalled the midfield and produced a brilliant performance.’; ‘The Premier League ultimate midfield controller.’; ‘There’s something genuinely thrilling in the way he drives his Spurs team on.’ Dat waren enkele commentaren uit de Engelse kranten na de wedstrijd.

Na de 2-0 binnen de tien minuten veroverde Dembélé langzaam maar zeker het middenveld en dwong de Italiaanse landskampioen tot het beperken van de voorsprong. Juventus werd uitgetikt op eigen veld en op twintig minuten voor tijd duwde Eriksen de gelijkmaker voorbij Buffon. Van dan af veranderde Mousa het geweer van schouder en controleerde de match als defensieve ‘spelmaker’.

Op 1 januari 2014 kreeg hij voor zijn ‘performance’ op Old Trafford als omschrijving van Spurs TV mee: ‘Outstanding tonight, unbelievable today. Magical Moussa is back‘. Onder zijn regie versloeg Tottenham Manchester United. Hij zag 97% van zijn passes goed aankomen. Dat is van een Xavi-of Iniesta-gehalte.

De flashbacks dwaalden al eens door zijn hoofd, hij genoot er best wel van na. Op die manier werd hij een intuïtieve voetballer: ‘Ik ben geen denker aan de bal, ik voetbal op het zuivere gevoel. De beruchte dribbel van Dembélé waarin ik zes spelers in de wind zette en scoorde? Zie ik de kans, dan doe ik dat en voer ik dat dus uit op gevoel. Ik ben van oorsprong niet het nadenkende type op het veld maar ik ben wel meer in die richting geëvolueerd: voetballen, groeien, nadenken.’

Categorie Maradona, Ronaldinho, Okocha

Terug naar Mauricio Pochettino. Die stelde onomwonden: ‘Geef mij Mousa op zijn achttiende onder mijn hoede en ik doe hem uitgroeien tot één van de beste spelers ter wereld.’ Zijn bewondering was er nu niet minder om. Na de glansprestatie tegen Juventus vergeleek hij hem al met Maradona, Ronaldinho en Jay-Jay Okocha.

Pochetinno was zelf een kind van het verleidelijke deel van de Argentijnse school geweest. Hij voetbalde bij Newell’s Old Boys, waar de wieg schommelde van Lionel Messi, en waar Cesar Luis Menotti – coach van wereldkampioen Argentinië 1978 – zijn inzichten plaveide. Gebaseerd op het totaalvoetbal van Johan Cruijff en het joga bonito van Pelé. Pochetinno won als speler de Argentijnse titel met coach Marco Bielsa, een discipel van Menotti en op zijn beurt een bezieler van Pep Guardiola. En deze man had dus na Juventus – Tottenham voor Mousa Dembélé één woord over: ‘Geniaal!’

De kora, of West-Afrikaanse harp

Tijdens een gesprek met hem gunde hij mij een bescheiden blik in zijn binnenkant. Ik zag een dromerige denker die een ontdekkingsreis naar de innerlijke rust ondernam.

Hij bevestigde me dat hij zich soms afvroeg of hij gek was. Want hij hield tegelijk van Afrikaanse muziek – zowel ritmisch als rustgevend – als van hiphopachtige r&b en rap, van alternatieve rock en van klassiek. Hij voegde er ook nog ‘Chinees instrumentaal’, lounge en ballet aan toe. Breder konden smaken niet uit elkaar liggen, hij wist het.

Muziek hield hem voortdurend bezig. Hij tokkelde zelf geregeld op zijn gitaar, die als een decoratief instrument de muur van zijn huiskamer sierde. De muziek uit Mali, het geboorteland van zijn vader, gaf hem rust. Hij benoemde Salif Keita tot zijn lievelingsartiest omdat ‘The Golden Voice of Africa’ zowel een meester is op de gitaar als tegelijk de kunst van de kora kende, de West-Afrikaanse harp met een eeuwenoude traditie. Vroeger draaide hij net voor de match opwekkende Franse rap, tegenwoordig koos hij eerder voor de Malinese kora.

De kora dus, dacht ik. Dat is een harp die men met beide handen kan bespelen, met een kalebas van de huid van een antiloop. Mali is het land van de muziek. In The Guardian las ik een citaat: ‘Music is more entwined with the live of the nation in Mali than perhaps any other place in the world.’ Op geen andere plaats ter wereld zit muziek meer vervlecht met het natiegevoel dan in Mali. De blues in zijn vroegste vorm zag er het licht, en kwam via Malinese slaven die de dodenschepen overleefden tot in de Verenigde Staten. In het leven van Mousa Dembélé heeft muziek zijn plaats.

Tussen Mol en Mali

Hij is een kind van twee culturen, met een vader uit Mali en een moeder uit het Molse, meer bepaald uit Balen. Wat betekende dat voor zijn opvoeding en zijn menswording? Hij antwoordde dat hij het gevoel had verschillende culturen te begrijpen. Of beter, dat hij er de juiste feeling voor had.

Hij bezat ook enkele Afrikaanse eigenschappen. Hij had begrip voor de moeilijkheden van de Afrikaanse vreemdeling in deze samenleving. Tegelijk maakte hij aan zijn Afrikaanse vrienden duidelijk dat ze niet elke commentaar als ‘racisme’ moesten beschouwen.

Hij gaf zonder omwegen toe dat spiritualiteit hem aansprak. Dembélé werd opgevoed als moslim, naar het geloof van zijn vader. Hij haalde ook inspiratie uit de boeddhistische visie van zijn moeder. Dit was gericht op goede daden doen voor zijn medemensen. Hij hangt de strekking aan die de islam als vredebrenger ziet.

Het bedroefde hem dat er mensen zijn die in naam van zijn geloof geweld gebruiken en oorlog willen voeren. Hij trachtte conflicten te mijden en zocht vanuit zijn spiritualiteit naar een oplossing voor problemen rondom hem.

Wandelen voor MS

Dat bracht hem als vanzelfsprekend bij de goede relatie met zijn grootmoeder Maria Peeters. Vlaamser kan een naam niet zijn. Ze werd geboren in 1935 en leed sinds haar veertigste aan de ziekte multiple sclerose. Ondanks het feit dat ze zich noodgedwongen in een rolstoel verplaatste, bleef ze altijd zeer levenslustig. Als kind ging hij samen met zijn zus met zijn oma wandelen langs de Schelde op de Linkeroever. Ze gedroeg zich moedig in de strijd tegen haar ziekte en hij werd enkele jaren geleden het gezicht van de campagne ‘Walk for MS’.

Grootmoeder Dembélé, de moeder van zijn moeder, speelde ooit zelf voetbal. Lang geleden, in de jaren zestig, als een van de eerste voetballende Vlaamse suffragettes. Zou Mousa haar genen bezitten? Op de vraag welke voetbalstijl hij adoreerde, liet het antwoord niet lang op zich wachten: tikitaka, hij verheerlijkte het spel van FC Barcelona. Als kind was hij al gek van de bal. Als volwassen voetballer noemde hij zich nog altijd een ‘freak’. Hij voegde er nog aan toe: een overdrijvende freak met de bal.

‘A genius’, volgens zijn voormalige coach Pochettini. Een genie, dat bij de Rode Duivels helaas vaak onbegrepen bleek. Gelukkig met liefde voor muziek en spiritualiteit. Magical Mousa. En dat was hij.

Mauricio Pochettini

Mousa Dembélé: onbegrepen genie