De Europese Unie (EU) start drie rechtszaken tegen het Verenigd Koninkrijk, terwijl de Britse regering wetgeving wil schrijven die het zogenaamde Noord-Iers Protocol van de Brexit-deal zal schrappen. Eigenlijk willen de Britten enkel de bevoegdheid van het Hof van Justitie van de Europese Unie in Luxemburg afschaffen. De Europese Commissie wil via omweg vooral Boris Johnson ten val brengen.

Brexit omzeilen

De Europese Unie start dus weer met juridische procedures tegen de Britten. Zogenaamd om Britse pogingen om de Brexit-deal te omzeilen. Die nieuwe wetgeving kondigde de Britse premier Boris Johnson begin deze week aan en zou volgens de tegenstanders een inbreuk zijn op het internationaal recht. De steen des aanstoots is echter nog steeds dezelfde als tijdens de Brexit-onderhandelingen, namelijk de rol van het Hof van Justitie van de EU (HvJ-EU).

Die rol is op zijn minst omstreden. Het HvJ-EU zelf ziet zichzelf als stoottroep van de Europese Commissie en als uitbreiding van een stroming binnen de Unie, die er een superstaat van wil maken. Dat het HvJ-EU zich daarbij allerhande onderwerpen toe-eigent waar ze verdragsrechtelijk niet eens voor bevoegd blijkt, schijnt de EU-leiders niet te deren. Het past in hun ambitie om zich overal mee te bemoeien en alles door hun eigen soms activistische bril te beoordelen.

Apart gerechtshof

De Brexit-deal voorzag nochtans in een apart gerechtshof – de Partnership Council – over de Brexit-deal, bestaande uit een paritaire samenstelling van Britten en Europese Unie. Dat dat nooit de bedoeling was in de ogen van de voorzitster van de Europese Commissie Ursula von der Leyen kwam destijds zelden in het nieuws. Ondergetekende analyseerde dat al ten tijde van het akkoord in een artikel op Doorbraak. De steen des aanstoots is nu dat het HvJ-EU in Luxemburg door het protocol nog steeds bevoegd is voor de handel tussen het Verenigd Koninkrijk en hun eigen grondgebied Noord-Ierland.

De vraag van bijna alle Noord-Ierse en Britse politici is of ‘Brexit’ ook betekent dat de EU via het HvJ-EU geen bevoegdheid meer zou hebben over de handel tussen Noord-Ierland en de rest van de onafhankelijke staat die Groot-Brittannië is.

Maroš Šefčovič

Nu praat de Unie via de Europese Commissie, bij monde van haar ondervoorzitter Maroš Šefčovič, dus over het ‘unilateraal wijzigen van de internationale overeenkomsten’. Deze Slovaakse oud-communist is een oudgediende in de Europese Commissie en als jurist en ex-diplomaat keerde hij na de val van het communisme zijn kar en richtte al zijn pijlen op een carrière in Europese Unie. Daar werd hij vaste vertegenwoordiger voor de kandidaat-lidstaat Slovakije en na het lidmaatschap van Slovakije, lid van de Europese Commissie. In die periode – en zijn drie termijnen als eurocommissaris – groeide hij uit tot een procedurespecialist qua institutionele relaties. In 2000 doctoreerde hij trouwens op procedures en oorsprong van het EU-recht.

Šefčovič zei woensdag over de Britse plannen: ‘Dit is illegaal!’ Dat hij al procedures start terwijl het Britse plan nog niet eens parlementair behandeld is, en dus enkel een wetsvoorstel binnen een democratie blijft, is eigenlijk hallucinant. Het is een vorm van intimidatie tegen een staat en haar wetgevende kamers. Het is de gebruikelijke modus operandi van de Europese Commissie die bekend staat als de ‘normative power doctrine’. Dat betekent: door middel van EU-regelgeving, EU-geld en vooral de EU-rechtbank (HvJ-EU) politiek beleid en ideologie opleggen aan (derde) landen.

Douanegrens

Het Britse wetsvoorstel zou Britse ministers unilateraal de macht geven om het gros van het zogenaamde Noord-Iers Protocol te herschrijven. Een beetje kenner van het Britse wetgevend proces weet echter dat het Lagerhuis en het Hogerhuis in een bicameraal democratisch systeem het laatste woord hebben over elke wet in het Verenigd Koninkrijk.

Inhoudelijk draait alles rond de douanegrens tussen de Europese Unie en Noord-Ierland. Dat deel van het Verenigd Koninkrijk blijft binnen de gemeenschappelijke markt van de Unie, als het eiland Ierland (met dus de EU-lidstaat de Republiek Ierland en het Britse Noord-Ierland). De rest van het Koninkrijk ligt buiten de gemeenschappelijke markt. Er is dus een soort virtuele grens tussen het Verenigd Koninkrijk en één van haar vier delen (Wales, Schotland, Engeland en dus Noord-Ierland dat ook als ‘Ulster’ bekendstaat).

Straffen

De enige reden voor het bestaan van die rare constructie is dat de EU het Verenigd Koninkrijk wou straffen voor haar Brexit en alle voordelen van de gemeenschappelijke markt wou afnemen. Gezien de gevoeligheden omwille van het Noord-Iers vredesproces wou men echter niet raken aan de economische eenmaking van Ierland.

Ergens speelde allicht ook een verdeel-en-heersgedachte van de Unie. De Noord-Ieren zouden wel voor hun portemonnee kiezen en zo wou de Unie – net als in Schotland – verdeeldheid zaaien. Sommige hardliners hoopten zelfs op afscheiding en toetreding tot de Unie van Schotland en Noord-Ierland. Dat zijn uiteraard politieke wensdromen en ze getuigen van weinig historisch inzicht.

Drie rechtszaken

Boris publiceerde zijn wetsvoorstel afgelopen maandag. Die wet geraakt in de huidige vorm zelfs niet door het onverkozen House of Lords (een soort senaat of eerste kamer). Niettemin start de Europese Commissie drie rechtszaken op, waaronder één uit maart 2021 over de implementatie van het protocol. Tel daarbij twee nieuwe inbreukprocedures. Het beoogde doel zijn financiële sancties tegen het Verenigd Koninkrijk. Dat die procedures maanden of jaren kunnen aanslepen, bewijst dat het eigenlijke doel gewoon pure intimidatie is.

De woordvoerder van Johnson, Max Blain, uitte zich ‘ontgoocheld’ en wees erop dat de regering de voorkeur geeft aan een onderhandelde oplossing. ‘De aanpak van de Europese Unie zou de lasten voor bedrijven en burgers verhogen en ons verder van huis brengen dan we nu zijn’, aldus Blain. ‘De betwiste inbreuken zijn gerelateerd aan de implementatie van het protocol en geheel niet aan ons wetsvoorstel. Ik zie niet in hoe het schrappen van overgangsregelingen en het invoeren van extra controles de situatie kunnen verbeteren.’

Ondertussen wijt de Europese Commissie het wetsvoorstel aan binnenlandse politieke problemen van Johnson en meer bepaald aan de onmin met een deel van de Conservatieve Partij. Dat zou weleens op een grote misrekening kunnen uitdraaien.

Britse ondernemers

Het internet staat vol verhalen met boze Britse ondernemers door de Brexit-deal. De getuigenissen gaan van sluiting, faillissement, enzovoort door het douaneregime. Niet enkel veel omzet ging verloren, maar ook de pesterijen van de EU-douane kosten klanten. Zendingen zijn eeuwig onderweg, klanten in de Unie moeten veel douane- en inklaringskosten betalen. Dat geldt bijvoorbeeld voor boekhandels of andere kleine en middelgrote ondernemingen, maar evenzeer voor grote spelers. De EU trok voluit de protectionistische kaart om de Britten te straffen voor de Brexit.

Door het protocol voelen de Noord-Ieren diezelfde miserie voor alle producten vanuit en naar hun eigen land, als ze de Ierse Zee over moeten. De Democratic Unionist Party in Noord-Ierland is ontzettend ontevreden over de regeltjes waarmee de regering Johnson in de Brexit-deal akkoord ging. DUP weigert daarom een regionale regering te vormen tot het Noord-Iers Protocol van de baan is. Intimiderende processen bij een rechtbank, die geen enkele bevoegdheid heeft of zou moeten hebben over de materie, gaan dat politiek probleem niet oplossen.

De Europese Commissie misbruikt nu een gehate afspraak om de Noord-Ierse regeringsvorming te blokkeren om zo de regering van Boris Johnsons te helpen vallen.

Max Blain

Europese Unie start intimidatie tegen Britten via rechtszaken