Sergej Korotkich is in 1974 in het Russische Toljatti geboren. Tijdens zijn jeugd verhuist het gezin naar Wit-Rusland. Hier dient Korotkich van 1992 tot 1994 in het leger. Hij geniet er een opleiding tot militair verkenner. Na zijn dienstplicht meldt hij zich aan bij de Wit-Russische geheime dienst KGB. Na twee jaar zou hij volgens eigen zeggen ‘uit de KGB zijn gegooid’ vanwege banden met extreemrechts. Eind jaren negentig treedt Korotkich toe tot de Wit-Russische fractie van de ultranationalistische partij RNE, de Russische Nationale Eenheid.

Volgens mensenrechtenorganisatie Charter ’97 is Korotkich in 1999 samen met andere leden van de RNE betrokken bij de onderdrukking van demonstraties. Zelf zegt Korotkich hierover: ‘Het ging om een conflict tussen twee subculturen, het Wit-Russische Volksfront (een aan het einde van de jaren tachtig ontstane volksbeweging die baserend op humanisme en democratie een opleving van het Wit-Russische nationale bewustzijn nastreefde, nvda) aan de ene kant en de RNE aan de andere kant. Als iedereen met wie ik eens gevochten heb, gaat beweren dat ik een agent van de geheime dienst ben…’

Vrijbrieven in Minsk en Moskou

Begin 2000 verhuist Korotkich naar Rusland. De Wit-Rus is er inmiddels bekend onder de bijnaam ‘Maljoeta’. Hij wordt er één van de medeoprichters van het NSO, het Nationaalsocialistische Genootschap. Na enkele jaren stapt hij daar echter wegens onenigheid weer uit. In 2009 valt de naam Korotkich als de man achter een bomaanslag in het centrum van Moskou. De inmiddels gearresteerde daders noemen hem als brein achter de aanslag gedurende ondervragingen aan de leugendetector. Korotkich zou zich gedurende het onderzoek echter in Wit-Rusland hebben bevonden. Een opsporingsbevel wordt niet uitgevaardigd.

In 2013 laat Korotkich opnieuw van zich horen. Tijdens een straatgevecht in Minsk verwondt hij een antifascistische activist levensgevaarlijk met een mes. Hij doet dat samen met onlangs in de gevangenis gestorven Moskouse neonazi en ‘pedofielenjager’ Maxim Martsinkevitsj alias ‘Tesak’. Ondanks het strenge rechtssysteem in Wit-Rusland (het enige Europese land dat de doodstraf volstrekt) gaat Korotkich na arrestatie opnieuw vrijuit. Het slachtoffer zou geen aanklacht hebben ingediend.

Volgens Oleg Odnorozjenko, één van de oprichters van het vrijwilligersbataljon Azov dat in de Donbas-oorlog aan de kant van Oekraïne vocht, probeert Korotkich begin 2014 meerdere malen te worden opgenomen. Ook doet hij zijn uiterste best aansluiting te vinden bij nationalistische groeperingen in Kiev, waaronder de Pravyj Sektor (rechtse sector). Vanwege zijn KGB-verleden en connecties met Russische ultranationalisten wordt hij geweigerd. De Oekraïners begrijpen zeer goed dat de Wit-Russische KGB nauw samenwerkt met de Russische geheime dienst FSB. En dat wie eenmaal deel uitmaakt van deze systemen, er niet zomaar tussenuit kan knijpen. Volgens Odnorozjenko wordt Korotkich uiteindelijk op uitdrukkelijke aanwijzing van de omstreden Oekraïense politicus en miljonair Arsen Avakov opgenomen in het bataljon Azov.

Oekraïens staatsburger

Tijdens zijn missie in het Donbas-gebied krijgt Korotkich de codenaam ‘bootsman’. Volgens medestrijders van Azov is er op zijn inzet als verkenner en instructeur niets aan te merken. Die inzet is echter wel van korte duur. Na deelname aan de Slag om Ilovajsk en gevechten in Marioepol krijgt Korotkich in december 2014 als een van de eerste buitenlandse Donbas-vrijwilligers een Oekraïens paspoort. Petro Porosjenko, de toenmalige Oekraïense president tijdens de ceremonie: ‘Onze beste strijders, beste vrijwilligers, die lieten zien dat ze in het Russisch, Wit-Russisch, Engels of welke taal dan ook niet minder van Oekraïne houden dan in het Oekraïens. Diegenen die bereid zijn hun leven te geven voor haar onafhankelijkheid, hebben het verdiend de grootse en eervolle naam burger van Oekraïne te dragen’.

Rijke en arme vrijwilligers

Korotkich verlaat het front en leidt in Kiev een nieuw opgerichte politieafdeling die zich bezighoudt met de bewaking van strategische objecten. In het bijzonder gaat het daarbij om onroerend goed van Rinat Achmetov, oligarch en eigenaar van de voetbalclub Sjachtjar Donetsk. Ook levert de afdeling bodyguards voor Andrej Biletskij, parlementsafgevaardigde en ex-commandant van Azov. In zijn inkomstenaangifte van 2015 die in Oekraïne voor alle ambtenaren openbaar is, komt Sergej Korotkich op een schamel maandsalaris van omgerekend 200 euro. Hij beschikt daarbij echter over spaartegoeden en persoonlijke eigendommen ter waarde van meer dan 1 miljoen euro.

Zijn carrière en rijkdom staan in schrille tegenstelling tot andere ex-vrijwilligers uit Wit-Rusland. Uit angst voor lange gevangenisstraffen wegens het ‘in militaire dienst treden van buitenlandse mogendheden’ is de weg naar het vaderland afgesloten. Maar ook het land waarvoor ze hun leven hebben gewaagd, maakt het niet eenvoudig een erkende verblijfsstatus, laat staan een Oekraïens paspoort te verkrijgen. De meeste vrijwilligers stoten op een muur van bureaucratie. Ze slijten hun dagen in de illegaliteit en gelegenheidsjobs. Of ze gaan naar Polen, waar ze zich als vluchteling laten registreren. Pas in 2019 is onder president Vladimir Zelenski een wet aangenomen die ex-vrijwilligers een vereenvoudigde inburgeringsprocedure biedt.

Mysterieuze zelfmoord

In 2015 komt onder raadselachtige omstandigheden ideoloog en grondlegger van Azov, Jaroslav Babitsj om. Hij zou zich hebben opgehangen in de kinderkamer van zijn woning nabij Kiev. Een laptop, mobiele telefoon en trouwring zijn verdwenen. Bovendien wordt in het bloed van geheelonthouder Babitsj bijna 2 promille aangetroffen. Na een politieonderzoek wordt de zaak als zelfmoord in de doofpot gestopt. In 2019 echter dient zijn weduwe een verzoek in bij de SBOe (Oekraïense geheime dienst) de zaak nogmaals op te rakelen: ‘Wij zijn zeker dat de moordenaar van mijn man Sergej Korotkich is. Mensen van Azov vertelden me dat hij zelfs liep op te scheppen over de moord.‘ Voor zijn dood zou Babitsj het er steeds vaker over hebben gehad niets meer met Azov te maken willen hebben, met zijn gezin Oekraïne te verlaten in plaats van door toedoen van ‘bootsman’ te moeten sterven.

Onruststoker

Omstreeks 2016 wordt Korotkich lid van de partij Natsijonalnyj Korpus (Nationale Corps) dat voornamelijk steunt op veteranen van Azov. Leider van de partij is reeds genoemde Andrej Biletskij. Ook is Korotkich een van de leiders van de in 2018 opgerichte paramilitaire organisatie ‘Natsjonalnaja Druzjina’. Wederom bestaande uit ex-vrijwilligers van Azov. ‘Wij zijn met velen en niet bang geweld te gebruiken om de Oekraïense orde te herstellen op onze straten,’ aldus de facebooksite van de Droezjina. In een gevecht met de politie, stelden de paramilitairen hun voornemens onder een eerste bewijs. In 2020 noemt Sergej Filimonov, ex-leider van de hoofdstedelijke fractie van het Nationale Corps, Sergej Korotkich als voornaamste onruststoker in ultranationalistische kringen: ‘Bootmans motto is verdeel en heers.’

Sergej Korotkich geeft van tijd tot tijd interviews voor de Oekraïense televisie en praatprogramma’s. Daarbij blinkt hij vooral uit in het geven van tegenstrijdige informatie over zijn verleden en opvattingen. Twee maanden geleden nog sprak hij in Odessa met Stanislav Dombrovski, performancekunstenaar en politicus ‘tegen iedereen’. In dit gesprek zegt Korotkich: ‘Al in 2014 dacht ik erover me voorgoed in Oekraïne te vestigen. Ik hou van het Oekraïense klimaat. Ik hou van avonturen. Wat dat betreft ben ik met mijn neus in de boter gevallen.’

Maxim Martsinkevitsj

Sergej Korotkich, neonazi in opdracht?