‘Verrassend onderzoek: Vlamingen en Franstaligen ruziën steeds minder in regering’, kopt De Morgen. Onderzoek van doctoraatstudent Maxime Vandenberghe (UGent) toont aan dat sinds de jaren ’70 de communautaire conflicten binnen de federale regering dalen.

Verrassend is dat allerminst. De staatshervormingen – die in de jaren ’70 uit de startblokken schoten – moesten de communautaire conflicten immers ontmijnen. Het is vrij uniek in de wereld, maar Vlamingen voeren hun ontvoogdingsstrijd niet met het zwaard, maar met de pen. Wij laten geen bloed, maar inkt vloeien.

Zo slecht nog niet

Zijn er dan geen communautaire angels meer en werkt dit land dus ‘zo slecht nog niet’ zoals De Morgen liet uitschijnen? Geenszins. Die angels worden nu uitgevochten in ellenlange regeringsformaties, met lopende zaken eerder als regel dan als uitzondering. Denk aan de onderhandelingen van 2007, 2010 en 2019.

Dat het splitsen van bevoegdheden pacificerend werkt is dus de enige logische conclusie van dit onderzoek. ‘Hoe minder je moet samenwerken, hoe minder je kan botsen en vechtende groepen uiteen moet halen’, besluit ook Vandenberghe. Maar kunnen we dan niet zoals elk normaal land samenwerken? Dat deed het unitaire België in het verleden toch ook? Wel, het unitaire België heeft nooit echt bestaan en is niet meer of niet minder dan een fata morgana.

Tandpaste uit de tube

Aangezien Vlaanderen na de onafhankelijkheid in 1830 geen stem kreeg, was er van communautaire spanning binnen de regering uiteraard geen sprake. De Belgische natie kende toen een identiteitsbeleving, die niet verder reikte dan de Franstalige burgerij, mét cijnskiesrecht.

Voor de Vlamingen gold: sois belle et tais-toi. De straat daarentegen was wél het strijdtoneel van conflicten. Leopold I schreef dat door de aard en de samenstelling van zijn bevolking België nooit tot een natie kon uitgroeien. Baudelaire omschreef het Belgische volk dan weer als Vlamingen en Walen, die samen de inwoners van België vormen. ‘Belg word je omdat je gezondigd hebt.’

Druppelsgewijs toegang voor de Vlaming

Vanaf 1893 kreeg de Vlaming echter druppelsgewijs toegang tot de res publica. Deze toegang was met het vrouwenstemrecht, na Wereldoorlog II, compleet. Dit veruitwendigde zich in het ene communautaire conflict na het andere. Deze keer niet alleen op straat, maar ook in het parlement. Denk aan de koningskwestie, de Marsen op Brussel en Leuven Vlaams.

De unitaire staat met algemeen enkelvoudig stemrecht barste na amper twintig jaar al uit zijn voegen. In de jaren ‘70 kregen we dan ook de ontdubbeling van België in ‘autonome’ Vlaamse en Franstalige entiteiten. Sindsdien is de tandpasta uit de tube. Staatshervorming na staatshervorming worden er meer bevoegdheden overgeheveld. Helaas niet vanuit een planmatig concept, maar vanuit pragmatisme bij crisissituaties.

L’état belgo-flamand

Niet alleen in de Wetstraat, maar ook in de dorpstraat is dit land reeds gesplitst. Televisie, radio, kranten en tijdschriften. We lezen, luisteren en bekijken ze in Vlaanderen of op het internationale toneel. Hoeveel BV’s denk je dat ze in Wallonië kennen? Hoeveel Waalse auteurs leest u? Het zou dus van een reactionair gedachtegoed getuigen om het toch nog eens samen te proberen.

Welbeschouwd is het unitarisme van vandaag niet meer dan politieke marketing. Of denkt u nu werkelijk dat er ook maar een Franstalige politicus is die de pariteiten, alarmbelprocedures, bijzondere wetten en meer van deze grondwettelijk gebetonneerde prerogatieven wil afstaan?

Hendrik Conscience had dat al vroeg in de gaten. ‘Indien het staatsbestuur dan toch een versmelting wil, dat men dan de meerderheid van de natie ervan tot grondslag neme! Of dat men elk het zijne laat’, schreef hij in het voorwoord van de eerste druk van de Leeuw van Vlaanderen. Dat eerste voorstel valt al af. De Franstaligen willen namelijk niet dat de Vlamingen hun demografische meerderheid laten gelden. L’état belgo-flamand is bezuiden de taalgrens nog steeds een nachtmerrie. Dan kom je al snel uit bij het tweede voorstel van ‘elk het zijne’.

Oppositie

Ook de meeste politieke partijen gaan uit van het tweede voorstel van Conscience. ‘Dat herboren nationalisme is ditmaal geen duistere of irrationele kracht. Wanneer ze gekoppeld wordt aan de beginselen van de liberale democratie en meer bepaald aan de grondwettelijke vergrendeling van de elementaire rechten en vrijheden van het individu, levert ze integendeel een bevrijdende energie’, schreef Guy Verhofstadt (Open Vld) in zijn burgermanifesten.

Guy Spitaels (PS) hield de wind in de zeilen van het Waals regionalisme, toen verpersoonlijkt door de Voerense burgemeester José Happart. Johan Vande Lanotte had ooit het lumineuze idee om de werkgelegenheidsbevoegdheden in hun geheel over te hevelen. Wat hadden al deze politici gemeen? Ze zaten in de oppositie. Eens uit de oppositie schreef Verhofstadt: ‘identiteit leidt naar de gaskamers van Auschwitz’. Wiens brood men eet, diens woord men spreekt?

Implosie

Het is geen boude uitspraak om te stellen dat de voorspelling van professor François Perin in 2024 weleens zou kunnen uitkomen. ‘Na de een of andere verkiezing zal het ongelukkige staatshoofd achter een onvindbare regering aanhollen. België kan dan door implosie verdwijnen’, liet hij in 1981 optekenen.

Een hervorming kan revolutie voorkomen, maar een revolutie kan ook de broodnodige hervorming voorkomen. ‘Een staat die niet beschikt over de middelen tot verandering, beschikt niet over de middelen tot behoud’, wist Edmund Burke. Laat ons niet wachten op die onafwendbare implosie. Laten we ons voorbereiden op een confederale omslag.

Maxime Vandenberghe

België splitsen werkt pacificerend