Frankrijk heeft aanhoudingsmandaten uitgevaardigd tegen de Syrische president Bashar al-Assad, diens broer Maher, en twee hogere officieren. Zij zouden chemische wapens hebben ingezet tegen protesterende burgers in de stad Douma (ten noordoosten van de hoofdstad Damascus) in 2013.

Assad zou sarin (een zenuwgas) en chloor gebruikt hebben, waarbij meer dan 1.000 mensen omkwamen. Het is Mazen Darwish, jurist en oprichter van het Syrisch Centrum voor Media en Vrijheid van Meningsuiting (SCM), die de procedure is opgestart.

Burgeroorlog

Het regime van Assad werd afgelopen decennium bedreigd door opstandelingen bewapend en gefinancierd door het buitenland (Qatar, Saoedi-Arabië, Turkije, de Verenigde Arabische Emiraten). Maar de president kon aan de macht blijven dankzij de steun van China, Rusland, het Libanese Hezbollah, en sjiitische strijders uit Afghanistan en Pakistan. De burgeroorlog kostte wel het leven aan meer dan 200.000 Syrische burgers en bracht een enorme vluchtelingenstroom op de been, ook richting Europa.

Volgens het Syrisch netwerk voor de mensenrechten (SNHR) zou de Syrische regering 222 chemische wapenaanvallen uitgevoerd hebben tussen 2012 en 2023. De voormalige Amerikaanse president Barack Obama (2009-2017) zei altijd dat het gebruik van chemische wapens voor hem een rode lijn was. Toch trad hij niet op toen die rode lijn effectief werd overschreden.

Het blijft een mysterie waarom chemische wapens wel een rode lijn zouden moeten vormen, en niet het systematisch martelen van gevangenen in de Syrische gevangenissen, of het in het wilde weg bombarderen van woonwijken

Hoe vreselijk het gebruik van chemische wapens ook is, het blijft een mysterie waarom zij wel een rode lijn zouden moeten vormen, en niet het systematisch martelen van gevangenen in de Syrische gevangenissen, of het in het wilde weg bombarderen van woonwijken, met vele onschuldige slachtoffers tot gevolg.

Universele bevoegdheid

Het gebeurt niet vaak dat arrestatiebevelen worden uitgevaardigd tegen staatshoofden, want die beschikken over immuniteit. Maar er zijn uitzonderingen wanneer het gaat over oorlogsmisdaden. Vlak na de Tweede Wereldoorlog maakten vele nationale rechtbanken daarvan gebruik tegen Duitse staatsburgers verdacht van oorlogsmisdaden.

Door de wet van 16 juni 1993 maakte België gebruik van de zogenaamde vrijwillige universele bevoegdheid. Deze wet werd onder meer gebruikt om actoren van de Rwandese volkerenmoord, en de voormalige Israëlische premier Ariel Sharon (1928-2014), de Chileense dictator Augusto Pinochet (1915-2006), de Cubaanse autocraat Fidel Castro (1926-2016) en de Iraakse dictator Saddam Hoessein (1937-2006) het vuur aan de schenen te leggen. Maar omdat in België wat te gretig gebruikt werd gemaakt van die universele bevoegdheid – waardoor onze internationale reputatie trouwens een flinke deuk kreeg – werd de wet van 16 juni 1993 op 5 augustus 2003 herroepen.

Niet altijd universeel

België is lang niet het enige westerse land met ‘universele ambities’. Ook Australië, Canada, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Israël, Mexico, Nederland, Oostenrijk, Senegal, Spanje, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en Zwitserland zien de dingen soms ‘ruim’. Vanuit dat principe heeft bijvoorbeeld Israël oorlogsmisdadiger Adolf Eichmann in 1961 aangepakt.

In heel wat landen uit de zogenaamde derde wereld staat men bovendien sceptisch tegenover de universele rechtspraak. Waarom worden bijvoorbeeld vooral niet-westerse regimes en staatshoofden aangepakt, maar werd de voormalige Amerikaanse president George W. Bush (1946-) niet veroordeeld voor zijn desastreuze inval in Irak (2003)? Of de Franse ex-president Nicolas Sarkozy voor het omverwerpen van het regime van Moammar Kadhafi in Libië tijdens de Arabische lente (1942-2011), met onder andere een complete chaos tot gevolg?

Voor klachten tegen het internationaal humanitair recht is er natuurlijk ook nog het Internationaal Gerechtshof in Den Haag. Dat bestaat uit vijftien rechters uit verschillende landen die voor negen jaar worden verkozen, en die herkozen kunnen worden. Om de drie jaar wordt een derde van de leden van het Hof verkozen. ‘De beslissingen van het Hof zijn juridisch bindend voor de betrokken staten, waarbij de Veiligheidsraad – indien nodig – toeziet op de naleving ervan, met gebruikmaking van alle nodige middelen die binnen zijn bevoegdheden vallen’, luidt het op de website van de Belgische FOD Justitie.

Westerse boycot

Rest nog de vraag over de timing van het arrestatiebevel tegen Bashar al-Assad, een gezworen vijand van Israël, die toelaat dat Iraanse wapens bestemd voor Hezbollah via zijn land passeren. Sedert de oorlog van Israël tegen Gaza die in oktober is gestart, heeft de Franse overheid al een massale demonstratie georganiseerd tegen het zogenaamde antisemitisme, en wordt nu Assad het vuur aan de schenen gelegd. Toeval? En hoe zit het met de toekomst van Syrië? Terwijl het land nog altijd door de Verenigde Staten en haar vazallen wordt geboycot, werd Syrië ondertussen opnieuw opgenomen in de Arabische Liga (waar het eerder uit werd gegooid). Door de westerse boycot kan de heropbouw van het land niet beginnen.

Mazen Darwish

Aanhoudingsmandaat tegen Syrische president