De kogel is door de kerk, we zouden het in deze context zelfs met een woordspeling kunnen zeggen: de linkse kerk. Want inderdaad, de Sozialdemokratische Partei Deutschlands (SPD) is er uiteindelijk, na meer dan tien jaar, in geslaagd om haar ‘enfant terrible‘ Thilo Sarrazin uit de partij te zetten. Sarrazin is ook hier te lande bekend als de auteur van ‘islamfeindliche’ boeken. Sarrazin werd op 12 februari 1945 in Gera geboren en maakte sinds 1973 deel uit van de SPD.

Berlijn

Sarrazin is een zoon van de arts en schrijver Hans-Christian Sarrazin en de uit de Duitse Oostgebieden verdreven Mechthild von Fischer. Nadat hij korte tijd wetenschappelijk medewerker van de sociaaldemocratische Friedrich-Ebert-Stiftung (de naar de eerste sociaaldemocratische rijkskanselier benoemde stichting) was geweest, was de econoom vanaf 1975 werkzaam als ambtenaar bij verschillende ministeries.

Van 2002 tot 2009 was hij ‘Finanzsenator’ (regeringslid voor Financiën) van de deelstaat Berlijn. Hij legde dat ambt neer om lid van de raad van bestuur van de ‘Bundesbank’ (de Duitse Centrale Bank) te kunnen worden.

Provocant

In die periode begon Sarrazin zich in de publieke belangstelling te werken met uitspraken over de multiculturele maatschappij. Hij zorgde in september 2009 met een interview in het culturele tijdschrift Lettre International over het economische en migratiebeleid van de deelstaat Berlijn al meteen voor ophef, onder andere met volgende uitspraak: ‘Integration ist eine Leistung (prestatie) dessen, der sich integriert. Jemanden, der nichts tut, muss ich auch nicht anerkennen. Ich muss niemanden anerkennen, der vom Staat lebt, diesen Staat ablehnt (afwijst), für die Ausbildung seiner Kinder nicht vernünftig sorgt und ständig neue kleine Kopftuchmädchen produziert.’ (‘Integratie is een prestatie van degene die zich integreert. Iemand die niets doet, moet ik ook niet erkennen. Ik hoef niemand te erkennen die van de staat leeft, die deze staat afwijst, niet behoorlijk in de opvoeding van zijn kinderen voorziet en voortdurend nieuwe kleine hoofddoekmeisjes voortbrengt.’)

Lokale afdelingen van de SPD in Berlijn spanden daarop een tuchtprocedure in tegen Sarrazin. De regionale scheidscommissie van de SPD wees in maart 2010 de klacht af omdat de partij ‘zulke provocante uitingen [zou moeten kunnen] uithouden’. Ze stelde echter tegelijk dat Sarrazin daarmee geen ‘Freifahrtschein’ (gratis ticket) verkreeg voor ‘alle toekomstige provocaties’.

Integratie

Maar Sarrazin gaf niet af. Enkele maanden later publiceerde hij het boek Deutschland schafft sich ab dat met zijn aanklacht tegen de ‘gebrekkige integratiebereidheid van moslims’ uitgroeide tot een bestseller (met 1,5 miljoen verkochte exemplaren). De stellingen van Sarrazin lokten heel wat verontwaardiging uit. Zelfs de christendemocratische bondskanselier Angela Merkel (CDU) mengde zich in het debat. Ze verweet Sarrazin met zijn taalgebruik en zijn ‘verachtelijk maken’ van bepaalde bevolkingsgroepen de ‘noodzakelijke discussie over het thema integratie niet vooruit te brengen, maar te bemoeilijken’.

Het nationale bestuur van de SPD spande een procedure in om Sarrazin uit de partij te zetten. Deze verdedigde zich met de woorden: ‘Mir lag es fern, in meinem Buch Gruppen, insbesondere Migranten, zu diskriminieren.‘ (‘Het was verre van mijn bedoeling groepen, in het bijzonder migranten, te discrimineren’). Het conflict tussen de SPD en haar lid Sarrazin eindigde toen in april 2011 met de toezegging van deze laatste dat hij zich aan de ‘Grundsätze’ (principes) van de partij zou houden.

Geloofwaardigheid

Het bleef enkele jaren rustig rond Sarrazin, tot hij in 2018 het boek Feindliche Übernahme. Wie der Islam den Fortschritt behindert und die Gesellschaft bedroht publiceerde. De top van de SPD wreef hem aan met racistische en islamvijandige uitspraken en publicaties tegen de ‘Grundsätze’ van de partij te stoten en zo haar geloofwaardigheid te beschadigen. Weer werd er een procedure opgestart. Die eindigde op 31 juli 2020 met de verwijdering van Sarrazin uit de partij.

De controversiële auteur wil het daarbij niet laten. Hijzelf zegt dat geen enkel citaat uit zijn boeken ‘als falsch oder rassistisch’ gekwalificeerd werd. Daarom is hij ook zinnens om de beslissing van de SPD aan te vechten bij het Bundesverfassungsgericht, het Grondwettelijk Hof van de Bondsrepubliek. De zaak Sarrazin is dus zeker nog niet afgesloten.

Meer debat

De discussie over de grond van de zaak zelf hoeft daarom niet te eindigen. In een nuchtere commentaar voor de nationale nieuws- en informatiezender Deutschlandfunk schrijft Jürgen Zurheide: ‘Ja, es ist zulässig und sogar notwendig, über Migration zu reden. Wo es Fehlentwicklungen gibt, muss man sie klar benennen und auch handeln – das allerdings mit dem notwendigen Respekt und nicht pauschal (…) Etwas mehr Debatte, etwas mehr Bandbreite an Argumenten könnte da helfen. So etwas geht auch ohne Alarmismus und rassistische Untertöne…‘ (Ja, het is toelaatbaar en zelfs noodzakelijk over migratie te praten. Waar er verkeerde ontwikkelingen plaatsvinden, moet men ze duidelijk benoemen en ook handelen – dat evenwel met het noodzakelijke respect en zonder te veralgemenen […] Iets meer debat, iets meer bandbreedte aan argumenten zou hierbij kunnen helpen. Zoiets gaat ook zonder alarmisme en racistische ondertonen …’)

Mechthild von Fischer

Thilo Sarrazin uit de SPD gezet