De aanhoudende rellen deze zomer in Frankrijk zijn inmiddels wat gaan liggen. Maar daarmee is de veenbrand nog niet opgelost. De grote vraag blijft: heeft Frankrijk zijn openbare orde nog onder controle?

Op 27 juni 2023 werd Nahel, een 17 jarige Fransman van Algerijns-Marokkaanse origine, gedood door een politieman bij een wegcontrole. Daarop braken rellen uit, eerst in Parijs en omgeving, daarna over bijna heel Frankrijk. Op basis van een video van enkele seconden was het voor de meeste media en voor president Macron duidelijk: de politieman was in fout. Hij noemde het politiegedrag ongerechtvaardigd en onvergeeflijk. Hij schond daarbij het principe van ‘vermoeden van onschuld’. En dat voor een zittend president. Dupont-Moretti, minister van Justitie, vergoelijkte Macrons ongepaste commentaar met een ‘het is normaal dat de president de grote emoties van het volk deelt’.

De 17-jarige Nahel reed zonder rijbewijs in een gehuurde dure wagen met Poolse nummerplaat 80 à 100 kilometer per uur in de stad, door rode lichten, op het voor bussen gereserveerde deel. Hij was een gevaar voor voetgangers en had een voorgeschiedenis van vijftien overtredingen voor onder meer diefstal en diefstal met geweld, plus een drietal voor het verwaarlozen van een politiebevel.

Straffeloosheid

Straffen zijn in de praktijk klein of onbestaand. Omdat er een nijpend tekort is aan gevangenissen en gelijkaardige instellingen voor minderjarigen en een onderbemanning van de Franse magistratuur. Bovendien vertonen een aantal magistraten activistisch gedrag. En tenslotte is er de vergoelijking van straffeloosheid door een groot deel van de media, van universitairen, van ngo’s en van de politiek, tegen een groeiende meerderheid in van de publieke opinie, zoals blijkt uit enquêtes. Een groeiende afstand tussen de elite die de politieke en gerechtelijke koers bepaalt en de meerderheid van de bevolking.

In 2022 kende Frankrijk élke dag een 70-tal weigeringen om te stoppen bij wegcontroles en 120 aanvallen met een mes. Daarmee hoort het land bij de hoogste misdaadcijfers binnen de EU. Twee derde van die feiten werden gepleegd door personen met een migratieachtergrond.

Bij de grote rellen van 2005 ging het nog om 200 gemeenten en 25 departementen. Dit jaar braken ze uit in meer dan 500 gemeenten en 60 departementen. Termen als ‘verwildering’ en ‘barbaarsheid’ waren niet van de lucht.

Ordehandhavers kregen de aanmaning niet te hard op te treden. Gevolg: in totaal zo’n 800 gewonden bij politie en gendarmes. De vraag stelt zich of de staat faalt.

Extreem links en de politisering van de rechterlijke macht.

Bij dit soort anarchie probeert de extreemlinkse partij La France Insoumise (LFI) van Mélenchon garen te spinnen. Hij ging zelfs zover de betogers aan te raden wat wel en wat niet in brand te steken. Op een verboden betoging met kreten als ‘Iedereen haat de politie’ stapten LFI-parlementsleden mee op. Voor de LFI-leider is anarchie het opstapje naar absolute macht, zoals voor Robespierre tijdens de terreurfase (1793-1794) van de Franse revolutie.

In september 2023 stapte de magistratenvakbond mee op in een door het communistische blad l’Humanité georganiseerde betoging tegen de politie, het cultuurmarxisme van Gramsci (1891-1937) indachtig. Uitspraken die hun vakbond kenmerken: ‘Recht spreken is een politieke daad’.

Achterliggende oorzaken

Veel kranten wezen naar de politie en naar armoede en achterstelling van migranten. De UNO sprak van systemisch racisme bij de Franse politie.

De diepere oorzaak voor de situatie in de banlieues ligt bij ongebreidelde migratie, groeiend islamisme, drugshandel, gebrek aan integratie, straffeloosheid, de cultuur van vergoelijking door vele media, het activisme van mensenrechtenorganisaties en van een deel van de magistratuur, en politiek cynisme.

Gedurende decennia groeide een situatie waarbij een 750 quartiers aan de controle van de staat ontsnappen. Macron zette deze trend verder. Beter zwijgen dan problemen te erkennen. In Frankrijk zitten nu een 350 jihadisten in de gevangenis. Het aantal geradicaliseerden wordt geschat op 20.000 waarvan 5.000 ernstig. Er worden twee aanslagen per maand verhinderd.

Het gevoel van onzekerheid bij de bevolking is echt en geen fictie van rechtse partijen zoals velen graag voorhouden. Maar wie de problemen benoemt, is populist of extreemrechts en moet zwijgen.

Islamo-gauchisme

Louis Tobback verwoordde in 1991 nog het gevoel van menige Belg: ‘Asielzoekers die hier als meeuwen op een stort komen zitten omdat het makkelijker is dan thuis te vissen of grond te bewerken dienen systematisch te worden uitgewezen’. Vanwaar sindsdien de grote ommezwaai van links tegenover migratie? Zemmour, voorman van de partij La Reconquète in Frankrijk, omschreef het als ‘islamo-gauchisme’. Nadat de laatste arbeider het licht heeft uitgedaan, boorde links een nieuw kiespubliek aan bij migranten, vaak moslims. Merkwaardig omdat de socialisten lange tijd de scheiding tussen kerk en staat bepleitten, en zich nu associëren met een theocratische godsdienst.

Zelfhaat

Dit alles voedt de ongerustheid over de toekomst van onze westerse democratieën. John Adams, de tweede VS-president, zei dat democratieën nooit verslagen werden maar verdwenen door zelfmoord.

Mélenchon

Is Frankrijk de controle kwijt?