België is het land van hoge belastingen en tegelijk hoge overheidstekorten. Lees: België geeft extreem veel te veel uit.

Elke begrotingsronde komen er nieuwe belastingen, elke verkiezingsronde belooft elke partij het tegengestelde, en niets verandert. Het helpt ook helemaal niet of mensen voor één of andere partij stemmen, want allemaal beloven ze meer overheidsdiensten en stellen ze dure oplossingen voor, vaak zelfs voor problemen die er helemaal niet zijn. En uiteraard wil iedereen eerlijker belastingen, en tegelijk komt dat altijd neer op nog meer belastingen, alleen voor liefst iemand anders.

Iedereen die eerlijker belastingen wil, wil vooral meer belastingen voor iemand anders

Maar wat is dan wel een reële oplossing?

Wel wat enorm zou helpen is tegelijk een doorgedreven controle, en ook een aansprakelijkheid voor de ambtenaren of politici die morsen met overheidsgeld.

De parallel met de privé is gemakkelijk te maken: Ondernemers die het te bont maken worden actief opgejaagd door de BBI (Bijzondere Belasting Inspectie). In parallel moet er een BAI komen: een Bijzondere Ambtenaren Inspectie.

Uiteraard heeft elke ambtenaar die netjes zijn werk doet en niet morst met belastinggeld niets te vrezen. Ook daar de parallel met de ondernemer die netjes belastingen betaalt. Uiteraard moet de BAI ook uitgebreide macht krijgen om haar werk goed te doen: Het gaat tenslotte om het beschermen van belastinggeld, geld waar U en ik voor gewerkt hebben.

En net zoals de fiscale bewijslast bij belastingplichtigen is omgedraaid (de belastingplichtige moet bewijzen dat hij niet moet betalen, of de wet gaat er automatisch van uit dat het wel moet), moet ook de ambtenaar of politicus zelf bewijzen dat de uitgaven legitiem waren. Dit laat alvast doorgedreven controle toe. Ook hier de parallel: Zowel de ondernemer als de ambtenaar die zijn papieren netjes op orde houdt, heeft niets te vrezen. Zo eenvoudig is het luik reële controle…

Bewijslast van onschuld, moet voor ambtenaren dezelfde zijn als voor ondernemers

Het andere luik is aansprakelijkheid. Kleine zelfstandigen zijn sowieso voor alles verantwoordelijk. Schulden en belastingen moeten altijd en volledig door henzelf betaald worden.

Ondernemers die werken met een vennootschap met een kapitaal van minstens 18.550 euro hebben een andere regeling. Zij verliezen onder strikte voorwaarden slechts dat startkapitaal, en de rest is enkel een streep door de rekening van de ontvangers. Dat kunnen schuldeisers zijn, maar ook de fiscus. Als ze echter niet netjes de regels gevolgd hebben, zijn de ondernemers echter ook volledig aansprakelijk, en zijn ze niet enkel hun startkapitaal kwijt…

Parallel zouden ambtenaren en politici nu óók aansprakelijk gesteld kunnen worden. En best kunnen dezelfde bedragen gehanteerd worden. Dat betekent dat elke ambtenaar voor een maximum van diezelfde 18.550 euro moet opdraaien als een maatregel fout afloopt, zolang hij de regels volgt. Dit bedrag is voldoende als stok achter de deur om te zorgen dat de ambtenaar zorgzaam met belastinggeld omgaat. Het heeft immers geen zin om hogere bedragen te hanteren zolang de ambtenaar netjes volgens de regels werkt, en misschien moet er een afbetalingsregeling kunnen getroffen worden, bijvoorbeeld als inhouding op zijn toekomstig pensioen.

Ambtenaren krijgen dezelfde financiële aansprakelijkheid als ondernemers

Maar net als bij ondernemers: als een ambtenaar of politicus niet volgens de regels werkt of zelfs onzorgvuldig is geweest, is hij verantwoordelijk voor het volle bedrag. Waarom zou dat immers anders zijn voor ambtenaren dan voor ondernemers? Bij ambtenaren is het tenslotte ook nog eens geld dat door anderenis verdiend.

Ambtenaren die frauderen, of godbetert een politicus die dat wel eens durft, krijgen lik op stuk en weten waar ze aan toe zijn. Op termijn kan, net als bij ondernemers, hooguit een persoonlijk faillissement nog soelaas bieden.

In parallel met de BBI, ook een BAI

Enkele voorbeelden tot wat deze eenvoudige maatregelen zouden kunnen leiden.

Een voorbeeld zou de recuperatie zijn van het frauduleus door Tom Meeuws (sp.a) uitgegeven geld; goed voor ongeveer een half miljoen euro. Ter herinnering: Meeuws had dat bedrag uitgegeven voor een feestje aan de Turnhoutsebaan, terwijl hij dat niet mocht zonder goedkeuring van de raad van bestuur van De Lijn. Hij deed dat door de factuur bewust op te delen in kleinere facturen. Onder dezelfde regeling van aansprakelijkheid als voor ondernemers zou Tom Meeuws dat belastinggeld dus zelf moeten terug betalen. Onlogisch is dat niet.

Er zijn nog talrijke kleine voorbeelden van bijvoorbeeld de fraude bij Samusocial, Publifin, enzovoort. Ditmaal bij PS, waar miljoenen zijn uitgegeven, en persoonlijk is gegraaid dat het niet mooi meer was. Uiteraard moeten ook deze politici dat geld netjes terug betalen; gewoon ontslag nemen volstaat niet meer.

Ook N-VA nam zijn duit uit het zakje in mogelijks de Melikan Kucan-affaire met visumfraude en corruptiegeld.

De wilde nachten in Bangkok zouden natuurlijk door Open Vld’er Geert Versnick moeten worden terugbetaald, met een gelijkaardige boete zoals dat voor fiscale zondaars is voorzien bij false onkostendeclaraties (boete is 309%!.

Maar veel belangrijker voorbeelden zijn ook de vroegere Agusta-Dassault affaires, waar ook miljarden omgingen. Of recenter: volgens Knack wordt er door ambtenaren van openbare aanbestedingen elk jaar opnieuw voor 4 miljard euro gefraudeerd.

Om dat laatste in perspectief te zetten: de Panamapapers waren jaarlijk ‘slechts’ goed voor ongeveer 40 miljoen euro misgelopen belastingen. De fraude door de ambtenaren van één overheidsafdeling is dus elk jaar honderd keer groter dan álle Panamapapers samen…

Een andere vergelijking is de fiscale recuperatie – nu door de BBI van 100 miljoen euro – bij mensen die valselijk claimen in Monaco te wonen. De fraude bij de vermelde ambtenaren is dus nog steeds veertig keer meer dan alle Belgo-Monegasken samen. Het gaat echt om veel meer dan de spreekwoordelijk meegenomen balpen.

Uiteraard moet het voor ambtenaren net als voor ondernemingen mogelijk zijn vervolging af te kopen. Het systeem van indulgentiaof aflaten bestaat voor zonden algemeen al sinds de middeleeuwen, en is in België ook al even frequente praktijk voor fiscale zonden. Het is constructief om dat dus ook voor ambtenaren en politici toe te laten en het vermijdt dure processen. Misschien is er dan van De Gucht wel belastinggeld te recupereren.

Ministriële verantwoordelijkheid

En wat misschien met ministers die belastingen verhogen tot ver boven de Laffer-curve, waardoor hogere belastingen toch tot minder opbrengsten leiden?

Het is misschien niet hetzelfde als fraude, maar tenminste kan je zeggen dat het gebrek is aan zorgvuldigheid. Ook ondernemers kunnen immers financieel aansprakelijk gesteld worden voor grove nalatigheid of onzorgvuldigheid.

De laatste minister van Financiën zou dan moeten opdraaien voor de gemaakte put bij de verhoging van belasting op alcohol, waardoor velen nu over de grens gaan kopen. Hetzelfde met de speculatietaks die er voor zorgde dat niemand nog belegt en er alweer een krater in de belastinginkomsten werd geslagen. Zelfs het verlies bij de verhoging van de roerende voorheffing zou worden terugbetaald.

Het Laffer-effect speelde ook met de gepersonaliseerde nummerplaten, door een vlijtige ambtenaar extra duur gemaakt, met daarna minder inkomsten tot gevolg. Dat zou dan bijgepast worden door inkorten van het pensioen van die ambtenaar.

Misschien wordt een minister nu ook verantwoordelijk voor het nalaten van het afvloeien van duizenden belastingambtenaren, nu die helemaal niet meer nodig blijken na het succes van tax-on-web. Miljoenen aangiftes moeten nu immers niet meer worden ingegeven want burgers doen het zelf.

Uiteraard is het grootste effect te verwachten van de psychologische schok voor ambtenaren en al helemaal voor politici. Die zijn plots niet meer ongenaakbaar om geld uit te geven. Het is niet meer enkel andermans geld.

Het moet ook geen heksenjacht worden, we hebben nog wel ambtenaren nodig

Het is moeilijk in te schatten over hoeveel geld dat effect dan wel zou gaan en natuurlijk moet het ook geen heksenjacht worden. We hebben nog wel ambtenaren nodig.

Tegelijk zou het toch kunnen dat niet alleen de uitgaven spectaculair zakken, als het slechts zorgt voor 5 procent minder uitgaven is het al goed voor zowat 12 miljard euro. Dat is ruim meer dan het huidige begrotingstekort zonder dat er één euro extra belastingen moet komen.

Miljarden opbrengst zonder één euro extra belastingen! Wie kan daar tegen zijn?!

Misschien zorgt het zelfs voor een natuurlijke afvloeiing bij ambtenaren en bij politici die de job niet meer willen omdat de voordelen ‘in natura’ niet meer geweldig zijn. Als dat zo is zullen het in elk geval de juiste profielen zijn die het schip verlaten…

Melikan Kucan

Pleidooi voor een Bijzondere Ambtenaren Inspectie