In Nederland woedt een stevige rel omdat Kamerlid Gideon van Meijeren (Forum voor Democratie) in een Belgisch praatprogramma heeft gesproken over revolutie. Een revolutie op vreedzame wijze, welteverstaan. Dit is door diverse media uit de context getrokken.

In Wees afgrondelijk (2021) heb ik uiteengezet hoe de komst van nieuwe technologieën het niet alleen steeds makkelijker maken om het valse als echt te presenteren. Zij maken het ook steeds moeilijker om de echtheid van het echte te bewijzen. Inmiddels leven we in een verzuilde wereld waarin politici urenlange debatten voeren, daar vervolgens de meest spannende vijf minuten uit knippen, en dit als ‘de waarheid’ presenteren aan hun achterban. Gevolg: bij hun kijkers en stemmers lijken die politici winnaars en de rest losers. De massa heeft een goudvissengeheugen van vijf minuten en heeft de wil noch de tijd om zich verder te verdiepen.

Oftewel, het publieke debat is een verloren zaak. Premier Mark Rutte en zijn tassendraagster Sophie Hermans (de fractievoorzitter van Ruttes partij de VVD, nvdr) kunnen dus een filmpje op de socials smijten met als strekking ‘Gideon van Meijeren roept op tot revolutie!!’ als voer voor hun achterban. (Of: ‘Thierry Baudet gelooft in reptilians!!’). Die achterban slikt dat als zoete koek en gaat dan verder met hun dagelijkse beslommeringen zonder zich ooit de vraag te stellen: ‘Klopt dit wel?’ Uiteraard ligt het allemaal anders en genuanceerder als je teruggaat naar de oorspronkelijke video en die in z’n geheel bekijkt. Maar daar verdiept de massa zich niet in.

Polarisatie

FvD-aanhangers daarentegen kennen de bredere context van de video’s waaruit manipulatief wordt geshopt. Zij zijn dan ook totaal niet onder de indruk van die berichtjes van Rutte en Hermans. Zij weten dat het gaat om uit de context getrokken citaten, dubieuze montages en verknipte beelden. Het probleem is dat de staat de stemmingmakerij in die frames overneemt, en dat dit terugkomt in officiële beleidsdocumenten. Zoals laatst die brief aan David Icke (de Engelsman die de toegang tot de EU geweigerd werd omdat zijn toespraak in Amsterdam tot onrust zou kunnen leiden, nvdr). Die brief stond bol van de misrepresentaties en overdrijvingen, wat iedereen herkende die FvD volgt.

De staat is dus onze staat niet meer. En de verspreiders van zulke frames en video’s sturen aan op het ontbinden van het sociaal contract. Er wordt niet eens meer een poging gedaan om adequaat samen te vatten wat de ander denkt.

En zelfs als de massa de moeite zou nemen om zich te verdiepen in wat Baudet en Van Meijeren denken, dan kunnen hun ideologische tegenstanders middels deep fakes de meest polariserende interpretaties alsnog echt doen lijken. Als Thierry of Gideon dan zeggen: ‘Maar jongens, dit is een deep fake‘, dan nóg zullen de mainstreammedia dat links laten liggen. Dat zagen we wel toen journaliste Merel Ek de betekenis van ‘liquidatie’ verdraaide om daarmee commentator Johan Derksen vrij te pleiten. Diezelfde Johan Derksen die publiekelijk op prime time TV opriep tot liquidatie van Thierry Baudet. Zowat het hele medialandschap beschermde Merel. Gideon maakte een tegenfilmpje en toen viel iedereen weer over Gideon heen. Want diens woordkeuze in het filmpje, waarin hij journalisten ‘rioolratten’ noemt, zou te opruiend zijn. Het ging weer allesbehalve over de inhoud. De Toon, u kent het wel.

Shadow banning

Dus even terug naar het begin. Als Sophie Hermans en Rutte zo’n knipseltje doen rondgaan, dat uit de context getrokken en/of dubieus gemonteerd is, dan neemt de massa het als waarheid aan of haalt ze de schouders erover op. De FvD-mediavolgers kennen de ware toedracht, maar die zitten via algoritmes en shadow banning opgesloten in hun eigen fuik. Dus van een echt debat met iets van inhoud en overredingskracht is toch geen sprake meer. Je strooit wat voer uit voor je eigen achterban en de shadow bannings doen de rest. Plus natuurlijk de inherente eigenschap van sociale media om content die het randje opzoekt te accelereren. Want ophef brengt clicks en views.

Dus, kunnen we gewoon dit alles overslaan en direct naar de einduitkomst gaan? Want dat is namelijk burgeroorlog, staatsgreep en de vestiging van een totalitaire staat die oppositiegeluiden definitief uitdraait.

Stemmingmakerij

Daarom kan ik er niet zo opgewonden van raken als mensen weer aankomen met een verknipt stemmingmakend filmpje over een oppositiepoliticus en dan de ophef onder ingewijden: ‘Maar dit klopt toch helemaal niet, joh?!?!!’.

Ja, oké. Maar dit voorzag ik dus al toen ik werkte aan mijn proefschrift, De democratie en haar media. Dat gaat over communicatieve condities als dragende voorwaarden voor een functionerende democratie. Nog los daarvan heeft Rutte die voorwaarden sowieso al kapotgemaakt. Onder andere door gevoelige en mogelijk gevoelige informatie aan de parlementaire controle te onttrekken, door een staatssecretaris te ontslaan zonder tussenkomst van het parlement, te liegen over van alles en nog wat en versgekozen Kamerleden te benoemen in een demissionair kabinet.

Ontwrichting

FvD is helemaal niet nodig om deze ‘democratie’ te ontwrichten. Sterker nog: Sophie Hermans en Mark Rutte grijpen FvD aan om de woede weg te leiden bij hun eigen strapatsen. En daarbij raken zij de inhoud van wat Baudet en Van Meijeren te melden hebben nog niet met een vinger aan. Nee, zij grijpen slechts de ophef aan en laten de algoritmes en de lynchbendes op de sociale media verder het werk doen. Dit is schadelijker voor het vertrouwen in de politiek dan welke antisemitische complottheorie dan ook. Maar helaas tapt justitieminister Yeşilgöz uit hetzelfde vaatje.

Dus ongetwijfeld ga ik de komende jaren nog veel verontwaardigde tweets voorgeschoteld krijgen over allerlei geshopte video’s die allerlei mensen in een nodeloos polariserend kwaad daglicht zetten. En dan steeds verdere verhitting en gebrul en gehuil daarover. Maar dit is een onvermijdelijke uitkomst van deze media evolutie plus dit politieke bestel. Dus sla dat frustrerende geneuzel gewoon over en ga direct door naar het eindspel: de revolutie. Want alles wat nu komt is even voorspelbaar als vermoeiend. Tot het zover is zullen de bubbels tegen elkaar blijven schreeuwen en het is allemaal aan dovemansoren gericht. Het enige waar we ons aan kunnen vasthouden, is onze eigen Zuil.

Merel Ek

Sociale media en onvermijdelijke polarisatie