Mark Grammens (intussen 80) is al decennialang een boegbeeld binnen de Vlaamse journalistiek. Hij was onder andere redacteur van De Linie, stichter van het Tijdschrift voor Diplomatie, opgemerkte columnist bij ‘t Pallieterke en bovenal een kwart eeuw het gezicht en de pen van het eenmansblad Journaal. Nu Grammens zijn laatste Journaal heeft afgewerkt, werd het tijd voor een huldebetoon. Richard Celis, Frans Crols, Mathias Danneels, Wim Merckx, Herman Suykerbuyk en Mia Uytterhoeven tekenden voor de organisatie. Het voorwoord was weggelegd voor Dirk De Bièvre, professor in de internationale politiek en germanist van opleiding. De academicus vertelde een persoonlijke anekdote over hoe hij als adolescent iedere keer snakte naar Journaal van Mark Grammens. Prof. De Bièvre loofde Grammens voor zijn sterke analyses waarin oorzaak en gevolg duidelijk tot hun recht kwamen en toonde daarnevens bewondering voor de taalkundige opbouw van Grammens’ artikelen. Door het lezen van Journaal werd het voor De Bièvre duidelijk dat een wetenschappelijke studie van de politiek mogelijk is.

Vlaanderen en Europa

Vervolgens werd plaats geruimd voor drie blokjes waarin een spreker telkenmale door een andere prominente aanwezige intellectueel werd uitgedaagd. Eerste in de rij was Nelly Maes. Het voormalige boegbeeld van de Volksunie sprak over de banden die Vlaanderen onderhoudt met Nederland en haar relatie tot Europa c.q. Europese Unie. Maes stelde dat de Nederlandse taal onder druk staat. Waar in de Nederlandse randstad het Algemeen Nederlands wordt bedreigd door het Engels, blijft er bij ons het probleem van de verfransing en ‘veranderstaliging’ van de Brusselse rand. Voorts wees Nelly Maes kritisch naar de EU. Te vaak gaat de Europese Commissie voorbij aan het subsidiariteitsbeginsel.

Aan Axel Buyse was de eer weggelegd om Maes van repliek te dienen. De diplomaat onderstreepte dat het clichébeeld van de Vlaming als ware hij parochiaal, allerminst strookt met de werkelijkheid. Buyse beklemtoonde dat met het verschijnen van een strategienota van de Vlaamse Regering, de banden tussen Nederland en Vlaanderen sinds 2005 sterk zijn aangehaald. Samenwerking is vooral ingegeven door rationeel eigenbelang (bijvoorbeeld in dossiers als de Scheldeverdieping). Axel Buyse constateerde dat Vlaanderen als regio proactief moet handelen ten overstaan van de Europese Unie en haar autonomie ten volle dient te benutten. Echter, er heerst geen consensus over de richting die we met Vlaanderen in de wereld uitwillen. Vlaanderen loopt het gevaar zelfgenoegzaam achterover te gaan leunen, aldus Buyse.

Wat we zelf doen, horen we beter te doen

Peter De Roover fungeerde als uitdager van Karel Van Eetvelt. De chef-politiek van Doorbraak wees erop dat de Vlaamse overheid nog in teveel dossiers hefbomen ontbeert om tot goed beleid te komen. Vele instituten schurken te dicht tegen elkaar aan waardoor performante politiek uitblijft. De Roover zette zijn betoog kracht bij door te stellen dat nergens ter wereld mensen zowel op het niveau van 6 als 11 miljoen burgers een volwaardige overheid moet torsen.

De topman van Unizo maakte in zijn repliek een bilan op dat overwegend positief kleurde. Ons onderwijs is nog steeds van een hoogstaand niveau, Flanders Investment and Trade (FIT) levert op economisch vlak puik werk en ook binnen het domein van het arbeidsmarktbeleid werd grote vooruitgang geboekt. Anderzijds bleken het vergunningenbeleid en de stilstand in mobiliteitsdossiers een doorn in het oog te zijn. Van Eetvelt wierp ook een blik op de toekomst: Vlaanderen moet werk maken van minder logge ambtenarij en er is nood aan meer homogenisering van bevoegdheden. Dat laatste zal er moeten komen via een 7^e en 8^ste staatshervorming, zo besloot de kopman van de werkgeversorganisatie.

Gezocht: kwaliteitsvolle media

In het laatste twistgesprek stond de rol van de vierde macht centraal. Uitdager Mathias Danneels stelde zich hardop de vraag of het normaal is dat vele Vlaamse media doorgaans niets anders te doen hebben dan alles wat Vlaams is te ridiculiseren. Een pessimistische visie op (de rol van) de media weerklonk ook in zekere mate bij Rik Van Cauwelaert. De opiniemaker heeft een broertje dood aan de verschraling van het kwaliteitsvol aanbod. Terwijl kranten bol staan van de ‘infotainment’ verzaken ze om hun maatschappelijke rol op te nemen. Al was er ook goed nieuws voor de toehoorders: op langere termijn gaan media c.q. kranten ten onder aan al deze lichtvoetigheid en blijven normaliter de hoogstaande titels over. Het voormalige boegbeeld van Knack wees ook op het belang van redactionele onafhankelijkheid ten overstaan van het management. De dag dat journalisten als slaven gaan ageren, dan is alle hoop verloren. Van Cauwelaert had het ook uitvoerig over Neil Postman, waarover Doorbraak hem eerder interviewde.

‘De collaboratie was niet fout!’

Ten slotte was er de afsluitende toespraak van Mark Grammens zelf. Zoals gisteren op deze webstek reeds viel te lezen, was de gehuldigde: Scherp, staalhard, compromisloos en rechtlijnig. Centraal in de lezing stond – uiteraard – de Eerste Wereldoorlog en het daaraan verbonden streven naar zelfbestuur. Grammens is een revolutionair: alles moet wijken voor wat hij ziet als ‘de goede zaak’, namelijk een onafhankelijk Vlaanderen. Dit zelfbestuur moet er komen zonder ‘weg van de geleidelijkheid’. Het Vlaams Parlement dient dan ook buiten de bestaande orde te stappen. Onder de aanwezigen bevonden zich naast Gerolf Annemans (VB) en Jean-Marie Dedecker (LDD), ook minister Geert Bourgeois (N-VA) en parlementsvoorzitter Jan Peumans (N-VA). Benieuwd hoe deze politici dachten over de oproep van Grammens.

Volgens de gevierde staat het voorstel van N-VA om over te stappen op confederalisme de facto gelijk aan volledige onafhankelijkheid. De BTW dient Belgisch te blijven om de bestaande schuldenberg af te lossen. Wie er ook stevig van langs kreeg was links in Vlaanderen. De linkerzijde klampt zich vast aan de PS omdat ze leeft van het Belgische profitariaat en weet dat het met deze mentaliteit niet kan overleven in Vlaanderen, aldus Grammens.

Het meest omstreden stuk uit Grammens’ vlammend betoog is zonder enige twijfel zijn visie op de collaboratie. Volgens hem was het begrijpelijk en zelfs wenselijk, dat Vlamingen destijds met buitenlandse mogendheden als Duitsland collaboreerden. Iedere kolonie – want zo beschouwt hij Vlaanderen – deed beroep op buitenlandse hulp om het recht op zelfbeschikking uit te oefenen. Zonder die buitenlandse steun zouden Afrikaanse landen nog steeds geen onafhankelijkheid kennen en zou in Zuid-Afrika het apartheidsregime nog steeds aan zet zijn, zo klonk de redenering. Ook het argument dat slechts een minderheid voorstander is van Vlaamse onafhankelijk, wuift Grammens weg. Een revolutie wordt volgens Grammens per definitie gestart door een minderheid, een ‘voorhoede’. De Belgische revolutie genoot ook slechts de steun van een klein deel van de bevolking, aldus de spreker. Wie Vlaanderen het recht ontzegt onafhankelijk te worden omdat het een minderheidswens is, moet ook de oprichting van België betwisten en terugkeren naar de Verenigde Nederlanden. Tot slot vroeg Grammens op emotionele toon om naar aanleiding van de herdenking van 100 jaar Grote Oorlog, werk te maken van een herdenkingsmonument voor de slachtoffers van de Repressie.

Grammens oogstte een enorm applaus met bijhorende staande ovatie. Zijn visie is en blijft op zijn zachtste uitgedrukt enorm gecontesteerd en zal, begrijpelijkerwijze, verre van door iedereen gesmaakt worden. In weekblad ’t Pallieterke is al enkele weken een polemiek aan de gang tussen Mark Grammens en Jan Neckers over de zin en waanzin van de collaboratie. Grammens handelt zonder twijfel naar het adagium: Zonder dwarsliggers zijn er geen sporen. Ook na gisteren is het debat nog lang niet ten einde. Er is nooit een einde.

Lees ook Peter De Roovers impressie: De laatste revolutionair in Vlaanderen.

<Vindt u dit artikel informatief? Misschien is het dan ook een goed idee om ons te steunen. Klik hier.>

Mia Uytterhoeven

Hulde aan Mark Grammens