De betogingen volgend op het overlijden van George Floyd waaiden vorig jaar over van de Verenigde Staten naar Europa. Ook in België gingen op 7 juni 2020 meer dan tienduizend landgenoten de Brusselse straten op om te betogen tegen racisme en politiegeweld. Floyds dood werd al snel hét voorbeeld van het blank-op-zwart (politie)geweld dat, volgens de demonstranten (en relschoppers), nog steeds bijzonder prevalent is in de Noord-Amerikaanse en West-Europese samenlevingen.

Daniel Prude

Door de onvoorwaardelijke steunbetuiging aan de Black Lives Matter-beweging die volgde op Floyds dood leek het lot van de betrokken politieagenten bezegeld. Het mediatribunaal en de Twittermeute kozen immers voor een snelle veroordeling van Derek Chauvin en zijn collega’s. Dat de volksjury zich uiteindelijk aan de kant van de honderdduizenden betogers zou scharen leek onvermijdelijk. In het filmpje, opgenomen door een omstaander, is immers duidelijk te zien hoe Floyd het bewustzijn verliest terwijl een politieagent zijn knie op zijn nek drukt.

Nochtans zijn de agenten – die dit jaar terecht zullen staan – allesbehalve kansloos. Ik schreef er in juni voor deze webstek een artikel over. Een tweetal weken later viel dan een bommetje in BLM-land: de agenten betrokken bij de dood van Daniel Prude – net als Floyd een Afro-Amerikaanse man – zullen niet vervolgd worden. In tegenstelling tot wat het geval is bij de zaak-Floyd zullen de agenten in de zaak-Prude zelfs niet terecht moeten staan voor hun aandeel (?) in de dood van de arrestant. De grand jury – te vergelijken met de Belgische raadkamer – besloot de agenten immers niet door te verwijzen naar de strafrechtbank.

Een gerechtelijke dwaling of een juiste beslissing met een impliciete veroordeling van overhaaste mediatribunalen? De minister van Justitie van New York noemde de teleurstelling die velen voelen in ieder geval ‘gerechtvaardigd’. Nochtans lijken de leden van de grand jury, ondanks de niet geringe maatschappelijke druk, de hoofden koel te hebben gehouden en de juiste beslissing te hebben genomen.

Spuugkap

Er bestaat een video van het voorval – een compilatie van de bodycams van de betrokken agenten. Op deze video is te zien hoe de agenten ’s nachts in het midden van de weg een naakte Daniel Prude tegenkomen. Eén van hen beveelt Prude op de grond te gaan liggen, wat hij onmiddellijk doet. Tijdens de eerste minuut van de confrontatie gedraagt Prude zich voorbeeldig, maar daarna slaat de sfeer om. Prude roept vunzigheden richting de agenten en eist verschillende keren dat zij hem een van hun dienstwapens geven (‘Give me that gun!’).

Nadat Prude begint met spugen trekken de agenten een ‘spuugkap’ (‘spit hood’) over zijn hoofd. Spuugkappen worden gebruikt om agenten te beschermen tegen de overdracht van ziektes door bijtende of spuwende arrestanten. Niet onbelangrijk is het feit dat de confrontatie plaatsvond op 23 maart 2020, toen het nieuwe coronavirus reeds zijn intrede had gedaan in de Verenigde Staten. Naar verluidt had Prude aan zeker één voorbijganger verteld dat hij inderdaad besmet was. Nadat hij de spuugkap over zijn hoofd getrokken kreeg, spuugde hij nog meerdere keren.

You good now?

Wanneer Prude (tegen de bevelen van de agenten in) opnieuw probeert recht te staan, grijpen drie agenten in: één houdt zijn voeten vast, een tweede zijn hoofd en een derde drukt zijn knie op de rug van de arrestant. Na hem langer dan twee minuten tegen het asfalt te hebben gedrukt, vraagt één agent hoe het met hem gaat en of hij zich kalm zal houden (‘you good now?’). Ondertussen had Prude al een halve minuut geen weerstand geboden, noch enig teken van leven gegeven. Een tweede agent stelt vast dat Prude overgegeven had.

De agenten hebben te laat door dat er iets grondig mis is. De borstcompressie (hartmassage) komt te laat. In het ziekenhuis zou Prude hersendood verklaard worden en zijn beademing beëindigd worden.

Prude en Floyd

Een van de redenen waarom BLM-sympathisanten het benauwd krijgen bij de buitenvervolgstelling van de agenten in de zaak-Prude zijn de gelijkenissen tussen het overlijden van Prude en dat van George Floyd. In beide gevallen lijken de agenten onnodig gevaarlijke of denigrerende keuzes te maken tijdens de arrestatie waardoor een heftige, emotionele reactie vanwege het publiek niet kon uitblijven. Bij Floyd was dat de knie op de nek, bij Prude de spuugkap.

Maar net als in de zaak-Floyd bleek al snel dat de rol van de agenten bij het overlijden niet zo eenvoudig te achterhalen viel. Prudes autopsie toonde aan dat hij, net als Floyd, een druggebruiker was. Het rapport wijst als doodsoorzaak ‘complicaties van verstikking in een setting van fysieke dwang als gevolg van opgewonden delirium door acute fencyclidine intoxicatie’ aan. Fencyclidine intoxicatie betekent zoveel als het gebruik van de drug PCP, ook wel bekend onder de bijnaam ‘angel dust’.

In die conclusie zat voldoende materiaal voor een buitenvervolgstelling. Prudes lichamelijke reactie op zijn arrestatie was het gevolg van zijn door druggebruik aangetaste gezondheidstoestand, niet van de arrestatietechnieken. Een ‘gewone’ (in de zin van ‘niet-druggebruikende’) arrestant zou immers geen blijvend letsel hebben overgehouden aan – laat staan gestorven zijn door – het ingrijpen van de agenten. Gelet op de concrete situatie was hun handelen dan ook niet kennelijk onredelijk en kunnen zij niet verantwoordelijk worden gehouden voor de dood van Daniel Prude.

Stemmingmakerij

Niets van dit alles betekent dat de politieagenten vlekkeloos handelden. Zo bejegenden zij Prude weinig respectvol en gedroegen zij zich niet bijzonder professioneel. Ook verliep er te veel tijd tussen de constatatie dat Prude het bewustzijn verloren heeft en de reanimatie. Maar dat ook in deze zaak de doorverwijzing en veroordeling van de agenten zonder meer verwacht werd, toont vooral aan welke negatieve invloed eenzijdige verslaggeving door media met een bepaalde agenda en stemmingmakerij door politici van een zekere kleur kan hebben.

Sceptic Magazine nam een peiling af met de volgende vraag: ‘Hoeveel ongewapende zwarte mannen werden in 2019 door politieagenten gedood?’. Volgens de database van de progressieve kwaliteitskrant Washington Post waren dat er 13. De bevraagden kregen vervolgens vijf opties voorgeschoteld: ‘ongeveer 10’, ‘ongeveer 100’, ‘ongeveer 1000’, ‘ongeveer 10 000’ en ‘meer dan 10 000’. Daarnaast werden zij gevraagd zichzelf te definiëren als politiek ‘heel progressief’ (‘very liberal’), ‘progressief’ (‘liberal’), ‘gematigd’ (‘moderate’), ‘conservatief’ (‘conservative’) of ‘heel conservatief’ (‘very conservative’).

Perceptie en werkelijkheid

Een meerderheid van ‘heel progressieve’ deelnemers dacht dat de politie in 2019 ongeveer duizend of meer niet-gewapende zwarte mannen had gedood. Bijna veertig procent van ‘progressieve’ ondervraagden dacht hetzelfde. In deze groepen waren respectievelijk 22 procent en 12 procent er zelfs van overtuigd dat agenten ongeveer tienduizend of meer ongewapende Afro-Amerikaanse mannen het leven hadden ontnomen.

Maar ook meer dan een kwart van de bevraagden die zichzelf als ‘gematigd’ omschreven – de doorgaans niet-partijgebonden centrumkiezers – dacht dat ongeveer duizend of meer ongewapende zwarte mannen het slachtoffer werden van Amerika’s politiekorpsen. Schokkende cijfers die de discrepantie tussen perceptie en werkelijkheid aantonen wat politiegeweld tegen zwart Amerika betreft.

Journalistieke wanpraktijken

Dat het mediadieet van deze bevraagden zonder twijfel bestaat uit shows, bladen en websites waarin en waarop het narratief van ‘structureel anti-zwart racisme’ non-stop gepromoot wordt, heeft hier alles mee te maken. Zo zal het dodelijk bendegeweld in Amerika’s binnensteden – dat jaarlijks veel meer (voornamelijk zwarte) levens eist dan confrontaties tussen ongewapende Afro-Amerikanen en de politie – weinig of geen nationale zendtijd krijgen. Bendegeweld is immers hoofdzakelijk intra-raciaal geweld of geweld tussen raciale minderheidsgroepen. Is de agent-dader evenwel blank en de arrestant-slachtoffer zwart, dan wordt zonder verpinken de racismetrom geroerd en worden feiten en nuance al snel ondergeschikt aan het voormelde narratief.

Dat is gevaarlijk. Journalistieke wanpraktijken zijn niet enkel medeverantwoordelijk voor de gewelduitbarstingen die volgen op dodelijke – of bijna-dodelijke, zoals in de zaak-Jacob Blake – confrontaties tussen politie en Afro-Amerikanen, ze zijn dat eveneens voor de toenemende tolerantie ervoor door de modale burger. Dit zagen we onder meer tijdens de BLM-rellen van vorige zomer. Want hoewel weinigen, ook ter linkerzijde, het plunderen van winkels en het bekogelen van politieagenten goedkeurden, durfde slechts een minderheid het geweld onvoorwaardelijk te veroordelen.

Overhaaste conclusies

De overhaaste conclusies die getrokken en gepromoot worden leiden tot ongenuanceerde en verkeerde opvattingen over incidenten die doorgaans complexer zijn dan het eenvoudige dader-slachtoffer-stramien doet vermoeden. Deze voorbarige conclusies verklaren de verrassing volgend op de buitenvervolgstelling van de agenten in de zaak-Daniel Prude, maar evenzeer de verbazing over de niet-vervolging van de agenten betrokken bij de confrontaties met Michael Brown, Jacob Blake en Breonna Taylor. En wie weet, de verrassing die volgt op de vrijspraak van Derek Chauvin in de zaak-George Floyd later dit jaar.

Michael Brown

Black lives matter

George Floyd: volgt vrijspraak voor agenten?