Na verschillende schietincidenten in de Verenigde Staten (VS) wordt opnieuw de wapenlobby geviseerd. Vooral het schietincident in een lagere school in Texas, waar 21 doden vielen (waarvan 19 kinderen), wekt grote verontwaardiging op. Enkele weken daarvoor vond ook in de Amerikaanse stad Buffalo nog een schietpartij plaats in een supermarkt. Daarbij vielen er tien gewonden en spreekt de FBI over een dader met een racistisch motief.

Hoe komt het dat zelfs na deze gruwelijke daden Amerikanen het nog steeds niet eens zijn over een verstrengde wapenwetgeving? In deze aflevering van Doorbraak Radio geven Roan Asselman en David Neyskens meer uitleg.

Meer dan retoriek?

De Amerikaanse president Biden roept op om de wapenlobby aan banden te leggen. De president noemde het idee dat een 18-jarige in een wapenwinkel twee aanvalswapens kan kopen ‘gewoon fout’. Hij heeft eerder al gepleit voor een verbod op aanvalswapens en ook voor wetten, die er moeten voor zorgen dat mensen met psychologische problemen niet aan wapens kunnen geraken. Is dit enkel retoriek of zal er nu ook echt iets veranderen? Dat zullen we nog moeten afwachten, zegt Neyskens.

Nancy Pelosi kondigde aan dat er wel een wet kan gestemd worden in het Huis van Afgevaardigden maar dat blijft niet evident. ‘Naast de grondwettelijke bezwaren is dit politiek ook gevaarlijk.’ We gaan richting verkiezingen, dus het blijft koffiedik kijken of er nu wel een meerderheid gevonden kan worden om een federale wapenwetgeving goed te keuren. Neyskens denkt dat dit niet zal lukken.

Nood aan meer debat

Er is weinig debat over in welke mate de federale overheid beperkingen kan opleggen op wapengebruik, zegt Asselman. Over het algemeen is er in de Verenigde Staten bepaald dat staten wetten kunnen uitvaardigen in een bepaald domein, zolang de federale overheid dat niet doet. Van zodra het federale niveau wel wetten uitvaardigt moeten de lokale wetten in overeenstemming zijn met die op het federale niveau. In principe is er dus een concurrerende bevoegdheid die in het voordeel kan spelen van de federale overheid, benadrukt Asselman.

De vraag is of een verbod op wapens er wel zal toe leiden dat er geen wapens meer beschikbaar zijn. Bovendien maken wapens deel uit van het culturele leven van de gemiddelde Amerikaan, zegt Neyskens. ‘Om zich te ontspannen gaan ze vaak naar een shooting range in plaats van naar bijvoorbeeld de bowling.’ Omdat het deel uitmaakt van het culturele leven, ligt het politiek niet makkelijk om een wapenverbod in te voeren.

Het individuele recht op wapenbezit

Volgens het Tweede Amendement heeft iedere individuele Amerikaan recht op wapenbezit. Is het wel mogelijk om wapengebruik dan aan banden te leggen? Geen enkel grondrecht is absoluut, benadrukt Asselman. Bovendien hangt dit sterk af van welke concrete maatregelen er genomen worden om het wapengebruik aan te pakken. Zo zijn er voorstanders van het verbieden van een bepaalde soort vuurwapens of mensen die meer achter het optrekken van de leeftijdsgrens voor het aankopen van een wapen staan.

Het interessantste wetsvoorstel, dat uit beide politieke hoeken steun krijgt, is de rode-vlag-wetgeving. Dit houdt in dat burgers die mentaal niet geschikt zijn voor het houden van een wapen via de rechtbank hier een verbod kunnen op krijgen.

Republikeinen versus Democraten

Vooral de Democraten zijn voorstander van een strengere wapenwetgeving. De wapenlobby is vooral verankerd in de Republikeinse partij. De staten met een democratische meerderheid beschikken momenteel vaak al over een strengere wapenwetgeving, en toch biedt ook dit weinig garantie in de praktijk. Chicago bijvoorbeeld kampt met veel schietpartijen, terwijl er wel een strenge wapenwetgeving is. Het is dus niet omdat er de wetgeving strenger wordt dat alle problemen zijn opgelost, benadrukt Neyskens.

De idee dat er een meerderheid is te vinden in de Verenigd Staten voor een wapenwetgeving naar Europese normen is een utopie. Amerikanen geven wel aan voor een strengere wapenwetgeving te zijn, maar die stemt niet overeen met hoe de wetgeving bij ons is.

De case Sussmann

Van de wapenwetgeving gaan we over naar het rechtssysteem van de VS. Clinton’s campagne-advocaat Michael Sussmann is vrijgesproken van liegen tegen de FBI. Het vonnis is een grote nederlaag voor de openbare aanklagers van het ministerie van Justitie, die drie jaar lang op zoek zijn geweest naar wantoestanden in het Trump-Rusland-onderzoek. De aanklagers beweerden dat Sussmann loog tijdens een bijeenkomst in 2016, waarin hij een tip doorgaf aan de FBI over Donald Trump en Rusland.

In feite zien we hier dubbele standaarden, zegt Asselman. In de zaak tegen generaal Flynn volgde de rechter de openbare aanklager bijna blindelings. Daaraan merken we dat er in Washington een systeem is met twee verschillende standaarden.

Naar een abortusverbod?

Het Amerikaanse Hooggerechtshof staat op het punt om het landelijk recht op abortus af te schaffen. Tegen eind juni weten we of het echt zover zal komen. Een volledige herziening zou van het Roe versus Wade-uitspraak, die abortus federaal garandeert, zou een ware revolutie betekenen. Een soort van consensusarrest is daarom om een meer waarschijnlijke uitkomst, zegt Asselman.

Michael Sussmann

Asselman en Neyskens: ‘Wapenwetgeving aanpassen ligt politiek gevoelig’