Op 6 januari 1976 werd Jevgeni Zjilin geboren in Charkov in de Oekraïense Sovjetrepubliek. Als kind is hij al een fervent beoefenaar van verschillende vechtsporten. Hij studeert af als jurist aan de politieschool in zijn geboorteplaats.

Vuil politiewerk

In 1997 treedt Zjilin in dienst van het departement voor bestrijding van de georganiseerde criminaliteit van het Ministerie van Binnenlandse Zaken van Oekraïne in de regio Charkov. Volgens verschillende bronnen bestaat zijn werk bij de politie in de op een na grootste stad van Oekraïne vooral uit het innen van steekpenningen en organiseren van nieuwe distributiekanalen voor illegale activiteiten. In 2005 eindigen na de ‘Oranjerevolutie’ deze activiteiten. Zjilin wordtgearresteerd en komt in voorlopige hechtenis.

Tot 20 december 2007 bevindt hij zich in het detentiecentrum van Charkov op beschuldiging van ‘opzettelijke vernieling van eigendom, illegale omgang met explosieven, machtsmisbruik en geweldpleging’. Volgens een rechercheteam zou hij op 26 oktober 2004 samen met een andere politieman een explosief hebben geplaatst onder de auto van Gennadi Kernes, invloedrijk zakenman en lokaal bestuurder. Kernes zou eveneens sterke banden met de georganiseerde criminaliteit hebben. Door een vreemde samenloop van omstandigheden wordt de vechtsporter na iets meer dan twee jaar vrijgesproken. En wat nog vreemder is: hij mag in dezelfde rang terugkeren naar zijn oude werkplek op het departement voor bestrijding van de georganiseerde criminaliteit.

Vervroegd pensioen

Door zijn tijd in hechtenis – die dubbel telt – bereikt Zjilin naar eigen zeggen in 2009 op 34-jarige leeftijd de voor politieagenten pensioengerechtigde leeftijd. De Oekraïner rust echter geenszins op zijn lauweren. In 2010 richt hij het burgerinitiatief ‘Oplot’ (Bolwerk) op. De naam ‘Oplot’ die hem zijn verdere leven begeleidt zou de naam van een Sovjettank zijn die zijn ouders als ingenieurs hadden ontworpen.

In de daaropvolgende jaren opent Zjilin de vechtclub ‘Oplot’ en een hele reeks andere organisaties onder dezelfde naam: een liefdadigheidsstichting, een juridisch kantoor, een auditbedrijf en een persagentschap. Volgens journalist Stanislav Lodygin houdt Zjilin zich hoofdzakelijk bezig met het witwassen van geld. Deze activiteiten zouden niet hebben kunnen plaatsvinden zonder de goedkeuring van Gennadi Kernes, de nieuwe burgemeester van Charkov én de man die zes jaar geleden nog het doelwit zou zijn geweest van een aanslag door de ‘Oplot’-leider. Lodygin beschuldigt Jevgeni Zjilin eveneens van samenwerking met Russische criminelen en de FSB.

Pro-Russisch activist

In april 2013 houdt ‘Oplot’ in Kiev een tentoonstelling over de vermeende oorlogsmisdaden van het Oekraïense Opstandelingenleger (OeNA) en het Oekraïense Nationale Leger (OeNA), organisaties die tegen het einde van WO II ontstonden en tevergeefs voor onafhankelijkheid van de Sovjet-Unie streden. Ter bescherming van het op straat gehouden evenement houden 150 leden van de vechtclub de wacht tegen ‘Oekraïense fascisten’.

Rond die tijd raken Zjilin en zijn medestanders betrokken bij geweld tegen pro-Europese en nationalistische demonstranten in de hoofdstad. Leden van ‘Oplot’ treden op als provocateurs en helpen de ordetroepen bij het arresteren van deelnemers aan de protesten. Na het uitbreken van de Euromajdan laat Jevgeni Zjilin bij iedere gelegenheid weten fel gekant te zijn tegen de protesten. In februari 2014 verklaart hij tegen persbureau AFP dat Majdan-activisten ‘criminelen’ zijn die een ‘oog uitgestoken of een arm of been mag worden gebroken’.

Als voormalig president Janoekovitsj naar Rusland vlucht, wordt Zjilin de Oekraïense grond eveneens te heet onder de voeten. Zijn vrouw en drie dochters vertrekken naar het Russische Belgorod, niet ver van Charkov. Hier wonen ze in welstand. De dochters doen aan paardrijden en plaatsen op sociale media foto’s van zichzelf in dure auto’s. Vader zelf neemt intrek in een luxe villa met zwembad aan de elitaire ‘Roebljovka’, een exclusieve buitenwijk in de Russische hoofdstad. In Oekraïne laat Zjilin een kantoorpand ter waarde van enkele miljoenen euro achter. Hij slaagt er in ander onroerend goed over te schrijven op naam van achtergebleven familieleden.

Rol in de Oekraïense burgeroorlog

Na het uitbreken van de pro-Russische protesten in de Donbas neemt de regionale leider van ‘Oplot’ in Donetsk, Aleksandr Zachartsjenko, langzaam maar zeker het roer over in de pas gestichte Volksrepubliek. Leden van de vechtclub zijn onder andere betrokken bij de bestorming van een regionaal tv-station in Donetsk, waar zij eisen dat een Russische tv-zender weer de lucht in gaat. In deze tijd wordt ook de radio- en televisiezender ‘Oplot TV’ opgericht die zich als taak heeft gesteld ‘een leidende rol te spelen bij de verspreiding van informatie’ binnen de Volksrepubliek.

De persoonlijke rol van Zjilin is minder duidelijk. Hij lijkt zich vooral bezig te houden met het promoten van Zachartsjenko in het Kremlin: ‘Ik heb iedereen ervan overtuigd dat dit de man is die Donetsk echt nodig heeft. Ik heb gezegd dat een Russisch staatsburger die in Moskou woont, hoe briljant Alexander Borodaj ook is, geen minister-president in Donetsk kan zijn… Ik zei dat Zachartsjenko de meest ideale kandidaat is.’ Ook zorgt de ex-politieman er met zijn vechtsporters voor dat de villa ‘Lux’ in Donetsk, die toebehoort aan de Oekraïense oligarch Rinat Achmetov niet wordt geplunderd door al te enthousiaste pro-Russische revolutionairen.

Humanitaire hulp voor de Volksrepublieken

Eind augustus 2014 meldt de website van ‘Oplot’ de benoeming van Zjilin tot ‘economisch adviseur van de Volksrepubliek Donetsk’. Volgens Gazeta.ru begint hij rond deze tijd ook met commerciële activiteiten in Rusland. In juni 2014 registreert de pro-Russische Oekraïner in Moskou de ‘patriottische ngo’ ‘Oplot’ die humanitaire hulp inzamelt voor de Volksrepublieken.

Ook richt hij onder de reeds bekende naam een aantal vechtsportscholen voor de jeugd op. In augustus 2016 registreert Zjilin samen met zakenpartners twee nieuwe vennootschappen: ‘OOO Oplot’ en ‘OOO Rus’. Met deze bedrijven is hij kennelijk van plan zijn activiteiten in Rusland te legaliseren.

Criminele afrekening…

Op 19 september 2016 komt een abrupt einde aan de omvangrijke activiteiten van Jevgeni Zjilin. In het eliterestaurant ‘Veterok’ aan de rand van Moskou schiet een professionele killer de 40-jarige van nabij met een pistool met demper door het hoofd. Zjilins zakenpartner Andrej Kozarj die tegenover hem zat, wordt eveneens getroffen en raakt zwaargewond.

Rechercheurs stellen vast dat de ‘Oplot’-leider in opdracht werd vermoord door de in Oekraïne gezochte crimineel Nikolaj Didkovski. De Russische justitie laat Didkovski eveneens op de opsporingslijst zetten en veroordeelt hem bij verstek. De Oekraïense killer zou, als in een slechte film, ter vermomming een snor, hoed en donkere bril hebben gedragen. Samen met een vrouwelijke begeleider zou hij aan een tafeltje hebben gewacht op de komst van Zjilin en Kozarj.

De Russen gaan uit van verschillende motieven voor de opdrachtmoord. De meest voor de hand liggende reden is de enorme schuldenberg die de pro-Russische Oekraïner inmiddels had vergaard en niet terug kon betalen. Ook zou het volgens het rechercheteam hebben kunnen gaan om een conflict over de verdeling van de winst afkomstig uit de verkoop van steenkool die in de Volksrepublieken wordt gewonnen.

Volgens een andere versie moeten de redenen voor de moord gezocht worden in Zjilins activiteiten rondom het netwerk van Gennadi Kernes. Een laatste, eerder onwaarschijnlijke reden, stoelt op wraak door de Oekraïense politicus, oligarch en tegenspeler van Kernes, Arsen Avakov, die zou hebben afgerekend met een oude vijand.

Of politieke moord?

Vladislav Asejev, journalist en auteur uit Donetsk, zat samen met een zekere Denis gevangen in de folterkelders van de ‘Izoljatsija’. Deze vrijwilliger die als verbindingsman bij de eenheid Sparta onder bevel van Arseni Pavlov, alias Motorola, had gevochten tegen de Oekraïners, vertelde hem over de moord op de leider van ‘Oplot’: ‘Zjilin werd uit de weg geruimd in opdracht van de Russische geheime dienst FSB. Mijn Russische medegevangene kende alle details over deze moord. Hij wist wie er daadwerkelijk verantwoordelijk was en vreesde daarom voor zijn leven. Hij zocht bescherming in de Volksrepubliek, maar daar stopten ze hem dus bij mij in de kelder. Vanwaar hij ontsnapte. Waar hij nu is, kan ik je niet zeggen. Ik had de laatste keer contact met hem direct na mijn bevrijding, aan het begin van 2020. Toen zat hij in Rusland waar hij was ondergedoken. Zonder paspoort en documenten. Hij verschuilde zich voor de FSB. Of hij nu nog in leven is, of ze hem gevonden hebben… Ik weet het niet.’

De Doema-afgevaardigde Michail Markelov van de regeringspartij Verenigd Rusland vertelde Life.ru dat de ex-politieman uit Charkov zich voor zijn dood vooral had beziggehouden met het inzamelen van geld. ‘Hij kwam aan het begin van 2016 naar me toe en vroeg hoe hij in Rusland aan geld, wapens en mensen kon komen. Hij was van plan zijn eigen leger op te richten om de oblast Charkov in te nemen. Zijn geboortestreek wilde hij verenigen met Donetsk en Loegansk en daarop een onafhankelijke staat uitroepen’, aldus Markelov.

Ook zou de leider van ‘Oplot’ hebben gewerkt aan de oprichting van een eigen politieke partij waarvan het uiteindelijke doel de inlijving van de regio Charkov en de Volksrepublieken bij de Russische Federatie zou zijn. Met het nodige gevoel voor valse dramatiek voegde Markelov eraan toe: ‘Het is mogelijk dat hij zich voor het financieren van zijn grandioze project met criminele elementen heeft ingelaten… En dat is hem duur komen te staan.’

Michail Markelov

De liquidatie van een politieagent