De Nieuw-Vlaamse Alliantie kent het ambt van partij-ideoloog. Binnenkort valt dat toe aan Joren Vermeersch, tot nu de Raspoetin achter de troon van Theo Francken. Hij volgt David Dessin op. Leeftijdsgenoot Joachil Pohlmann, ooit de rechterhand van partijvoorzitter Bart De Wever en nu verkast naar het kabinet cultuur van Jan Jambon, was lange tijd het ideologische klankbord van De Wever. Beiden zijn originele en lezenswaardige denkers en zitten klaarblijkelijk ideologisch op dezelfde liberaal-conservatieve lijn. Maar of dat zich in een partijlijn vertaalt?

Vergelijking: de Communistische Partij

Men zal zich herinneren dat de Communistische Partij van de Sovjet-Unie ook zoiets als een partij-ideoloog had. Tot zijn dood in 1982 hoorden we in het nieuws regelmatig de naam van Michaïl Soeslov in die hoedanigheid. De job heeft alleszins een Sovjet-klank. Het verraste ons dat de centrumrechtse en democratische N-VA er eveneens zo’n waakhond van de juiste leer op nahoudt. Hoewel: in een partij die een politiek doel wil bereiken eerder dan gewoon van postjes genieten, een voorhoedepartij, is de juiste ideologische lijn van het grootste belang, en is zo’n functie geen luxe. Maar dat blijkt vooral a contrario. Bochten in de N-VA-koers die van ondoordachtheid blijk geven, van een ideologisch slap handje (dadelijk voorbeelden). Zij geeft in de praktijk van heel wat minder ideologische ruggengraat blijk dan haar Sovjet-evenknie.

Onze huidige communistische partij, de PvdA, is ook niet meer zo recht in de leer van Marx en Lenin. Volgens haar eigen vorige incarnatie, Amada (‘Alle macht aan de arbeiders’, ooit ijverend voor de ‘bewapening van de arbeidersklasse’), zou zij ‘revisionistisch’ en zelfs ‘reformistisch’ heten, ‘met de bourgeoisie getrouwd’. Maar binnen haar huidige sociaaldemocratische partijlijn is zij wel veel consistenter dan de oude sp.a.

Voor een deel is dat omdat een partij aan de zijlijn het gemakkelijker heeft dan een (in België) tot coalities en compromissen gedwongen beleidspartij. Maar voor een deel is het ook een morele keuze. Zo waren de gevestigde sociaaldemocraten op hun beurt toch nog altijd een stuk beginselvaster dan de christendemocratische pantoffeldiertjes, die altijd weer naar de kiezer moesten met een uitleg voor hun zoveelste uitverkoop aan de PS. Zelfs binnen een ingewikkelde bestuurscultuur kan je nog altijd in zichtbare mate trouw blijven aan je eigen partijlijn — of niet.

Siberisch

De Standaard bracht de N-VA en de PvdA samen in een dubbelvraaggesprek: met Vermeersch en zijn vroegere geschiedenisprof en PvdA-denker Jan Dumolyn (20 juni 2020). Het blijkt dat de eerste nog steeds van de tweede kan leren. Zo laat de huidige opwinding over de cultuurmarxistische symbolenstrijd tegen Léopold II Dumolyn ‘Siberisch’, niet omdat hij zo met de Goelag dweept, maar omdat echte marxisten zich focussen op machtsprocessen zoals de kolonisatie, niet op persoonlijke eigenaardigheden zoals de contingente wapenfeiten van de toenmalige koning. Echte ideologen drijven niet op de waan van de dag maar richten de afgedwaalde aandacht steeds opnieuw op de hoofdzaak, namelijk de machtsstructuren.

Welke ideologie?

Partijleider Bart De Wever heeft de harten en stemmen veroverd met zijn vertoog over conservatisme, gebaseerd op Edmund Burke en Theodore Dalrymple. Daarmee trof hij de echte Vlaamse grondstroom. Pohlmann en Vermeersch trekken dezelfde lijn door. Soms maakt die lijn in de feiten het verschil. Vandaag bijvoorbeeld smijt de liberale noodregering met geld, zouden de andere partijen in de oppositie zelfs nog ‘socialer’ en vrijgeviger zijn, en is de N-VA de enige spelbreker die de aandacht bij de begroting houdt. De rekening van vandaag zal immers door de huidige en vooral de toekomstige belastingbetalers opgehoest moeten worden, en conservatisme is een verbond tussen de generaties. Egocentrische tijdgenoten noemen de N-VA krenterig, maar onze kleinkinderen zullen haar dankbaar zijn.

Anderzijds laat de partij inzake ideologische consistentie ernstige steken vallen, en wel op punten die veel impact hebben op haar imago en stemmenkansen. Bijvoorbeeld, weinig kiezers zullen hun stem laten afhangen van het partijstandpunt inzake homoseksualiteit. Toch is de N-VA erin geslaagd, hier een negatief imago op te bouwen. Niet door het aftandse standpunt dat sommigen met conservatisme zullen associëren, namelijk een Bijbelse veroordeling.

De aanvaarding van seksuele diversiteit is een gepasseerd station. Niemand wil erop terugkomen. Ze is zelfs vanuit het conservatieve oogpunt van de gezinswaarden verdedigbaar. Ze voorkomt immers dat de mannen in kwestie hun toevlucht zoeken in een huwelijk waar ze hun vrouw en kinderen maar ongelukkig maken. Daaruit volgt echter niet dat men opzichtig present moet geven op Gay Pride-parades. Die passen volstrekt niet bij het bescheiden conservatieve temperament. Het kernpubliek heeft de N-VA meermalen duidelijk gemaakt dat zij er niet welkom is. Een conservatieve partij is daar inderdaad niet op haar plaats.

Vlaamse onafhankelijkheid

Het is voor de meeste kiezers geen belangrijk thema. Het schept evenwel het beeld van een partij die haar prioriteiten niet kent. Hetzelfde geldt voor een thema dat het eerste artikel van de partijstatuten reeds aansnijdt: de Vlaamse onafhankelijkheid. Ook hier iets dat vele liberaalgezinde kiezers niet interesseert (namelijk voor zover zij nog niet het verband beseffen tussen bijvoorbeeld de transfers en de belastingdruk), maar zij zien wel het bochtenwerk ter zake. Dat de partij in 2014 het communautaire dossier in de koelkast liet plaatsen, daar kunnen de mensen voor één keertje mee leven: ook in hun eigen leven zien ze zich regelmatig tot compromissen gedwongen. Maar dan nog blijft het mogelijk om zich als pro-Vlaams te afficheren, bijvoorbeeld door de Koninklijke Militaire School niet te verengelsen, de taalwetten te doen naleven, enzovoort; maar ook daar heeft de N-VA het laten afweten, en dat is niet meer verschoonbaar.

Bart De Wevers opmerking dat de Vlaamse Beweging zich beter zou opheffen, is niet alleen inhoudelijk voor een ernstige kritiek vatbaar. Het is ook veel cassanter dan een conservatief betaamt. Peter De Roovers minachtende bejegening van de Vlaamse Volksbeweging toen die de flauwiteit van het ‘confederalisme’ verwierp ten voordele van de duidelijke doelstelling ‘onafhankelijkheid’ (door toenmalig voorzitter De Roover zelf in 1991 door de Algemene Vergadering van de VVB geloodst), heeft een deel van het kernpubliek van een Vlaams-nationalistische partij onherroepelijk vervreemd.

Marrakesh-crisis

Joren Vermeersch was zelf nauw betrokken bij het migratiebeleid. Hij zou ons zeker nog onbekende bijzonderheden kunnen vertellen over de aanloop naar de Marrakesh-crisis. De N-VA heeft toen haar plicht gedaan. Maar zowel het VB als de Marrakeshpartijen hadden er plezier in, op te rakelen hoe de N-VA tevoren braaf aan het Marrakeshverdrag had meegewerkt. Idem zopas voor de praktijktesten. Matthias Diependaele won het hart van de Vlamingen door die af te wijzen. Zijn tegenstanders konden echter eerdere citaten van partijtenoren tegen hem gebruiken. Dat geeft de indruk van: wat is het nu?

Besluit

De partij-ideoloog van de N-VA heeft de taak, de beleidsbeslissingen van de partij ideologisch te stroomlijnen. Dat is niet zomaar een stokpaardje van een handvol Prinzipienreiter. Het is een sleutel tot iets wat toppolitici zeer interesseert: verkiezingsoverwinningen. Mensen houden van een partij met ruggengraat. Het VB en de PvdA hebben een duidelijk programma en hoeven daar in de oppositie niets van af te doen; het resultaat is dat ze erop vooruitgaan. Maar zelfs in de regering zou de N-VA kunnen overkomen als een partij die in opvallende mate aan haar beginselen trouw blijft. Daar zou een partij-ideoloog aan kunnen bijdragen.

Noot: in een eerdere versie stond dat Joren Vermeersch Joachim Pohlmann opvolgt als partij-ideoloog. Dat moest David Dessin zijn, niet Pohlmann. De vergissing werd rechtgezet.

Michaïl Soeslov

Het ambt van partij-ideoloog