Oorlogen zoals die in Oekraïne hebben een verwoestende impact op kinderen. Voor het Kremlin en de bijbehorende media zijn de minderjarigen in de bezette gebieden in de eerste plaats een belangrijk wapen in de propagandistische strijd.

Aflossing van de wacht

De Sovjetauteur Michail Zosjtsjenko schreef: ‘Natuurlijk, waar hebben we het over — wij hebben kinderen heel hard nodig. De staat kan zonder hen niet soepel functioneren. Zij zijn onze aflossing van de wacht. Wij hebben onze hoop op hen gevestigd. En onze berekeningen op hen gebouwd. Vooral ook omdat volwassenen niet zo gemakkelijk afstand kunnen nemen van hun burgerlijke gewoontes. Maar de kindertjes groeien wellicht op en zullen ons gebrek aan cultuur opvangen. Daarom moeten we kinderen op handen dragen, aardig voor hen zijn, hun neusjes snuiten. Ongeacht of het kind van ons is of van een ander.’

Belang van het kind

De toenmalige satirische aanbeveling voor de Sovjetautoriteiten wordt ook door de huidige bestuurders in het Kremlin strikt nageleefd. Ondanks de gevorderde leeftijd van de hoofdbestuurder blijft de aandacht in de Russische staatsmedia steeds gericht op minderjarigen. Of het kind ‘van ons is of van een ander’ doet ook nu niet ter zake. Het belangrijkste is dat de jonge neuzen dezelfde kant op wijzen. En als we de nieuwsbronnen in Rusland mogen geloven is het vooral de ‘voormalige Oekraïense’ jeugd die de tekens der tijd op de juiste manier weet te interpreteren.

Kirill

Een korte reportage van de krant Argumenty i Fakty toont de negenjarige Kirill uit het door Rusland bezette Lisitsjansk. De goedlachse jongen staat met zijn houten geweer elke dag een of twee uur aan een controlepost. Samen met volwassen militairen houdt hij auto’s staande. Zijn moeder Oksana vertelt lachend: ‘Het begon spontaan, ik zei: “Zullen we een lettertje Z op je jasje maken?” Iemand gaf een helm. Aan de controlepost kreeg hij zelfs een uniform. Nu gaat hij er elke dag naar toe, hij doet net alsof het zijn werk is.’ Als beloning voor zijn inzet krijgt Kirill cadeautjes van de cameraploeg.

Andrjoesja

In een andere bijdrage is te zien hoe Andrjoesja elke dag met de wit-blauw-rode vlag in de hand aan de toegangsweg van het door Rusland bezette gehucht Troitskoje staat. Hij heet er Russische soldaten welkom. De jongen krijgt een warme sjaal van een van de gemaskerde militairen. ‘Zodat je het niet koud krijgt hier aan je controlepost’, zegt de soldaat die hem een loopsjaal over het hoofd trekt. Andrjoesja krijgt bovendien een tweedehands verrekijker. ‘Een echte trofee, je weet zelf wel hoe dat werkt… draag hem met trots’, waarschuwt de soldaat. Daarna mag de achtjarige jongen nog drie dozen milky ways van de Russische staat in ontvangst nemen.

Kleine Eva

Het kanaal NTV berichtte op zijn beurt over de kleine Eva uit het district Loegansk dat vorige zomer in zijn geheel werd bezet door Russische troepen. Het vijf- of zesjarige meisje draagt een T-shirt met het opschrift ‘Russen geven zich niet over’. Als een militair voertuig van de mijnenopruimingsdienst om de hoek komt, rent ze eropaf.

Hoewel de soldaten gemaskerd zijn, herkent Eva volgens de commentator probleemloos oom Artjom en oom Misja. Ze omhelst de beide mannen. ‘Ik wachtte in de kelder op de Russen’, aldus het meisje. Als het voertuig wegrijdt, gaat Eva voor haar huis staan en salueert, terwijl haar familieleden huilen. Volgens de reporters kan ze urenlang zo staan. Ze bewaakt de weg tegen vijanden.

Sovjetkinderen

Michail Zosjtsjenko’s verhaal refereerde uiteraard aan het leven in de Sovjet-Unie. Een vast onderdeel van de propaganda vormden ook toen minderjarigen. Zo waren er volgens lesboeken meisjes die in de beginjaren van het prille Sovjetrijk fabrieken bestuurden en jongens die hun ouders aan de geheime politie uitleverden wegens anticommunistische uitspraken. Ook deze kinderen werden door de overheid beloond. Niet met milky ways, maar met een ereplaatsje in de Sovjetgeschiedenis. En natuurlijk waren er volop jeugdige partizanen die op dramatische wijze sneuvelden in de strijd tegen de Duitse bezetter. Eigenlijk is er slechts een klein verschil met toen. In de huidige oorlog tegen Oekraïne is Rusland de agressor. De rol van slachtoffer komt Kirill, Andrjoesja, kleine Eva en honderdduizenden andere kinderen uit de bezette gebieden toe.

Michail Zosjtsjenko

Kinderen als propagandawapen

Navalny-betogers getuigen: ‘De politie begon in het wilde weg iedereen te slaan’