Gisteren werden straffen uitgesproken tegen de medeplichtigen van de terreuraanslagen op Charlie Hebdo en de Joodse supermarkt Hyper Cacher, en van de moord in Montrouge op politieagente Clarissa Jean-Philippe in januari 2015. Al blijft het wel wachten op de uitspraak in beroep voor een definitieve strafmaat.

Maar luisterend naar de woorden van meester Richard Malka, advocaat van het satirische blad en hoofdpleiter in dit eerste door het speciaal daartoe opgerichte ‘Parquet national antiterroriste (PNAT)’ georganiseerde assisenproces, lijkt het erop dat de rechters al bij al een vrij evenwichtige uitspraak hebben gedaan. Al kan men zich voorstellen dat niet iedereen het daarmee eens zal zijn.

DNA-sporen en telefoonverkeer

De daders van de aanslagen, Amédy Coulibaly en de broers Saïd en Chérif Kouachy. zijn doodgeschoten door de RAID, de Franse antiterreureenheid, vlak na de aanslagen. DNA-sporen en analyse van het telefoonverkeer van de drie leidden in de weken nadien tot de arrestatie van de verschillende verdachten die gisteren in Parijs hun straf te horen kregen. Sommigen daarvan bij verstek, wegens voortvluchtig of mogelijk overleden. Het zijn, in diverse gradaties, medeplichtigen van de doodgeschoten terroristen.

De zware straffen die de hoofdbeschuldigden kregen, lagen in de lijn van de verwachtingen na dit proces dat meer dan drie maanden heeft geduurd. In een ander proces van het PNAT, dat tegen de dader van de mislukte aanslag op de Thalys van Amsterdam naar-Parijs op 21 augustus 2015, Ayoub El-Khazzani, is nog geen uitspraak gevallen. Clint Eastwood verfilmde het gebeuren, met de jonge Amerikanen die de aanslag verhinderden zelf in de hoofdrol.

Sleutelfiguur achter de logistiek

De twee hoofdverdachten, Ali Riza Polat en Hayat Boumeddiene, kregen gisteren elk dertig jaar wegens ‘medeplichtigheid aan terroristische aanslagen’. Gekoppeld aan die straf zit bovendien een zogenaamde ‘bewaringsperiode’ (‘période de sûreté’) die maakt dat ze minstens twee derde van hun straf zullen moeten uitzitten. Wel ontsnappen de twee aan de levenslange gevangenisstraf die de procureur had gevorderd. Polat was volgens die procureur ‘de sleutelfiguur achter de logistiek en de voorbereiding van de aanslagen.’

Hayat Boumedienne, de naar Syrië gevluchte echtgenote van Amédy Coulibaly, is bij verstek veroordeeld tot dertig jaar cel. Het Parquet national antiterroriste omschreef haar treffend als ‘een van de eerste gezichten van het terrorisme in Frankrijk die zich bewust achter de ideologie van IS schaarden.’ Mogelijk is ze inmiddels gedood in Syrië. Het is van oktober vorig jaar geleden dat de antiterreurdiensten nog een teken van leven van haar opvingen.

Lichtere straffen

Maar tijdens dit proces stonden elf personen terecht. Waarvan sommigen dus bij verstek. Wat gisteren opviel is dat de Belgisch-Franse verdachten van de zogenaamde ‘bende uit de Ardennen’ ervan afkwamen met lichtere straffen omdat hun rechtstreekse en bewuste medeplichtigheid aan de aanslagen niet absoluut vaststaat. De Franse verdachten, waarvan de rechtstreekse banden en actieve medeplichtigheid met Amédy Coulibaly en Saïd en Chérif Kouachy wel duidelijk konden worden aangetoond, kregen veel zwaardere straffen.

Nezar Mickaël Pastor Alwatik, de vroegere celgenoot van Amédy Coulibaly in de gevangenis van Villepinte, leverde actieve hand- en spandiensten aan de uitvoerders. Hij verdwijnt voor achttien jaar achter de tralies. Amar Ramdani, een andere medeplichtige en celgenoot van Coulibaly, kreeg twintig jaar effectief. Met ook voor hem een bewaringsperiode waardoor hij gegarandeerd twee derde van zijn straf zal uitzitten. Op de wapens die de terroristen in de Hyper Cacher gebruikten, vonden de speurders genetisch materiaal van hem. Voor Ramdani had het parket overigens maar zeventien jaar gevorderd.

‘De spoken van de jihad’

Een levenslange celstraf werd bij verstek ten slotte uitgesproken tegen Mohamed Belhoucine, die samen met Hayat Boumedienne in 2015 naar Syrië vluchtte. Hij bereidde de aanslagen actief mee voor en is de auteur van het ‘manifest van trouw aan IS’ van Amédy Coulibaly. Zijn broer Mehdi Belhoucine werd al in januari van dit jaar, eveneens bij verstek, veroordeeld tot twintig jaar in het zogenaamde ‘proces tegen de spoken van de jihad’. Ook van hem denken de antiterreurdiensten dat hij gedood werd in Syrië.

Metin Karasular kreeg acht jaar, uitsluitend wegens criminele samenzwering (‘association de malfaiteurs’) en niet wegens medeplichtigheid aan terrorisme. De man was eigenaar van de garage in Charleroi waar Hayat Boumeddiene een Mini Cooper kocht die nadien diende voor het transport van wapens en munitie. De procureur had vijftien jaar cel geëist. Ook de andere ‘Belgen uit de Ardennen’ , Abdelaziz Abbad en Miguel Martinez, ontsnappen, wegens gebrek aan sluitend bewijs, aan een veroordeling wegens ‘medeplichtigheid aan terrorisme’.

Geen aanslagen zonder deze medeplichtigen

‘Het belangrijkste is de boodschap die de Franse samenleving via haar speciale assisenrechtbank laat horen’, zei Richard Malka toen het verdict bekend was. ‘Het ging hier om de berechting van een onoverzichtelijke groep mensen (“Une nébuleuse”) die min of meer dicht bij de terroristen stonden en die allen in een zekere mate hulp hebben verleend aan de terroristen.’

Wat duidelijk bleek, aldus nog de advocaat — en dat is meteen een van de voornaamste lessen die we uit dit proces kunnen trekken — is ‘dat deze aanslagen zonder deze medeplichtigen wellicht niet hadden plaatsgevonden.’ Of die vaststelling in beroep tot zwaardere of lichtere straffen zal leiden, zullen we pas later weten.

Miguel Martinez

Charlie Hebdo: straffen uitgesproken, beklaagden in beroep