In de polls wordt er nog niet gepeild naar het kleine extreemrechtse partijtje. Maar het eerder dit jaar opgerichte Alternatief voor Zweden zou wel eens godsgeschenk kunnen zijn voor de recht-populistische ZwedenDemocraten.

Op 9 september gaat Zweden naar de stembus. Eerder dan een electorale overwinning voor de Sverigedemokraterna (SD), belooft dé verrassing van de verkiezingen de impasse te zijn die erop zou kunnen volgen. Uit alle opiniepeilingen blijkt dat noch het centrumlinkse blok, geleid door de sociaaldemocratische Arbeiderspartij, noch het centrumrechtse blok van vier partijen een meerderheid zal halen. Tenzij een van beide blokken de handschoen opraapt, en met de sterk opkomende ZwedenDemocraten wil regeren, dreigen er Belgische toestanden in het Scandinavische land.

In alle peilingen scoren de ZwedenDemocraten ongeveer evenveel als de Arbeiderspartij of het centrumrechtse blok. De drie groepen dreigen dus elk ongeveer even groot te worden. Wat een ‘natuurlijke’ coalitie op links of centrumrechts onmogelijk maakt. Zelfs de volgens Knack deze week op winst afstervende Feministiskt initiatief (F!) zou het verschil niet kunnen maken.

In enkele peilingen wipten de ZwedenDemocraten zelfs over de sociaaldemocraten. Nochtans is het verleden van de eerste partij niet onbesproken. In den beginne ging het om een ranzige neonazipartij, die het voorbije decennium uitgroeide tot een rechts-populistische partij. Vandaag zetelt ze in het Europees Parlement bij de conservatieve fractie ECR, waar ook de N-VA toe behoort.

Humanitaire supermacht

Tot voor kort leek het er nog op dat Zweden iedereen verwelkomde. De roodgroene regering van de zelfuitgeroepen ‘humanitaire supermacht’ besefte pas recent dat trop te veel is, ook voor de Zweedse wereldverbeteraars. Onder de groen-linkse regering van Stefan Löfven was Zweden een magneet geworden voor asielzoekers. Alleen, de kritische massa werd er ruim overschreden. Het land telt 9,5 miljoen inwoners. En in het jaar van de migratiecrisis (2015) kreeg Zweden 163.000 gelukzoekers voor de deur. (Ter vergelijking: België met 10,5 miljoen inwoners kreeg dat jaar 44.000 asielzoekers over de vloer.) Een kwart van die asielzoekers in Zweden verklaarde minderjarig te zijn. Quod non. Zo’n 40% bleek dat niet te zijn.

Op 25 november 2015, amper drie maanden nadat de migratiecrisis zowat losbarstte, belegde de regering een persconferentie. Met een krop in de keel kondigde de premier aan om met één pennentrek de asielvriendelijke wetgeving te schrappen. ‘We kunnen niet anders,’ snikte Löfven.

Sindsdien zitten de SverigeDemokraterna van Jimmie Akesson in de lift – meer dan ooit tevoren. En dat heeft niet alleen met de toestroom van asielzoekers te maken of de regeringspolitiek. Maar ook met de vergoelijkende mantel der liefde waarop de pers incidenten met asielzoekers toedekte. In de verkiezingen van 2014 steeg de partij al van 20 naar 49 zetels in het parlement. (Daarvan belandden er ondertussen twee bij de concurrerende Alternatieven.) En volgende week lijkt een quasi verdubbeling van het aantal zetels realistisch. Mocht de partij de grootste worden van het land, zal het licht doven in vele sociaaldemocratische hoofden. En niet enkel in Zweden.

Alternatief

Afgelopen lente werd een rechtse concurrent van de ZwedenDemocraten (SD) boven de doopvont gehouden. De gloednieuwe Alternativ för Sverige telt al twee parlementsleden. Overgelopen van, of liever, uitgestoten door de SD. Wegens te extreem. Ook oud-partijvoorzitter Mikael Jansson van de succesvolle SD stapte ondertussen over naar de jonge partij.

Alternativ beweertauthentieker te zijn dan het origineel. Rechtser en radicaler. En luider roepend. Nu al voert ze een campagne die gericht is tegen immigratie, tegen asiel en … tegen ‘moederpartij’ SD. Die laatste is immers uit op de macht in Stockholm, zo luidt het. En is geen radicale voorstander van een immigratie- en asielstop. De SD zal het compromis nastreven met een van de twee traditionele blokken, volgens partijvoorzitter Gustav Kasselstrand. Wie de Zweedse grenzen wil sluiten, weet dus wie te kiezen.

Alibi

Of Alternativveel electorale brokken zal maken, is maar de vraag. In de peilingen scoort ze niet. Ze wordt zelfs niet apart geteld, maar steevast bij de categorie ‘overige’ gerekend. Ze zou dus wél kunnen verrassen, als ze gepeild wordt in de échte peilingen, die de verkiezingen van 9 september zijn.

Anderzijds biedt het bestaan van de extreemrechtse partij het perfecte alibi aan de groeiende ZwedenDemocraten. Niet zij zijn de extremisten en racisten, de Alternatieven, dat zijn de scherpslijpers waarmee niemand te maken wil hebben. Nu al heerst er in Zweden een journalistiek cordon sanitair rond de partij. Dat zal ook politiek zo zijn. En daar zou de SD van kunnen profiteren.

Het bestaan alleen al van de Alternative, biedt SD-voorzitter Akesson de mogelijkheid om het imago van zijn partij op te poetsen. Als het even kan zullen de verkiezingen van 9 september de SD salonfähig maken en tot een regering doen toetreden. Akesson kan dan de huidige premier Löfven parafraseren: ‘We kunnen niet anders.’

Mikael Jansson

Rechtse ZwedenDemocraten straks in de regering?