Op 25 februari werden in Wit-Rusland parlementsverkiezingen gehouden. Ultiem hoogtepunt was de aankondiging van Aleksandr Loekasjenko dat hij volgend jaar voor de zevende keer op rij zal kandideren als president. Hoe zijn de machtsverhoudingen meer dan drie jaar na de vorige presidentsverkiezingen en de daaropvolgende massale protesten?

Week van de president

Persbureau Belta riep de zeven dagen voorafgaande aan de parlementsverkiezingen uit tot Week van de president. Het nieuwsmedium schrijft: ‘Zelfs in zijn vrije tijd, bij een partijtje ijshockey of tijdens het houthakken, vindt onze president nog tijd om zich met bestuurszaken bezig te houden. Ons project Week van de president is voor diegenen die gelijke tred willen houden met ons staatshoofd en op de hoogte willen blijven van zijn meest relevante uitspraken en beslissingen.’

De week begint met een toespraak voor hooggeplaatste militairen. Daarin bespreekt Aleksandr Loekasjenko ‘onder mannen’ de situatie in de wereld. ‘Alsof de miljoenen slachtoffers van de Eerste en Tweede Wereldoorlog niet genoeg waren, worden we nu verstikt door het voorgevoel van een Derde Wereldoorlog… In het kader van een zogenaamde Europese alliantie staan 32.000 soldaten van de VS en de NAVO aan onze grens… en de honger van het Westen zal alleen nog maar toenemen… Ik zeg het zoals het is: Bijna alle Europese leiders zijn onderdanen van Washington geworden… en ze willen ons bij de oorlog in Oekraïne betrekken, dat is hun strategie.’

Buitenland

Na het schetsen van dit duistere beeld, treedt Loekasjenko aan voor een bezoek aan de Tataarse hoofdstad Kazan. Hier bezoekt hij de opening van het digitale sportevenement Spelen van de Toekomst. Op het vliegveld bieden in nationale kostuums uitgedoste dames hem de regionale specialiteiten tsjak-tsjak en aoeroes aan. Hij kust de taart aoeroes en neemt er een hap van. In de hal van Kazan Expo is de vreugde groot als Loekasjenko welkom wordt geheten door Dmitri Peskov, Poetins woordvoerder. Als klap op de vuurpijl overhandigt de Russische president hem op de vip-tribune persoonlijk de microfoon. In het Wit-Russisch mag Loekasjenko net als andere aanwezige regeringsleiders zeggen: ‘Op naar de toekomst, vrienden!’

Aan het einde van de week volgt een andere internationale gebeurtenis. Milorad Dodik van de deelrepubliek Servië binnen Bosnië-Herzegovina – niet te verwarren met het land Servië – bezoekt Minsk. Loekasjenko vertelt de sociaaldemocraat dat hij ‘bij vrienden is aangekomen en altijd kan rekenen op hulp’. Als een bepaalde technologie uit de gezondheidszorg of uit de landbouw hem mocht bevallen, dan belooft de Wit-Russische leider de ‘orthodoxe broeders op de Balkan te helpen waar hij kan’. Dodik antwoordt: ‘Hartelijk dank! Ik kan u op mijn beurt verzekeren dat wij ervoor zullen zorgen dat Bosnië-Herzegovina in geen geval voor sancties tegen Wit-Rusland zal stemmen.’

Verkiezingen

Op zondag geeft de Wit-Russische leider zelf het goede voorbeeld. Samen met zijn zoon Nikolaj – die voor het eerst mag stemmen – stopt hij zijn biljet in de stembus. Daarna inspecteren zij het buffet waarbij volgens Belta vooral streekproducten voor enthousiasme zorgen. Afsluitend volgt een vragenrondje voor een geselecteerd gezelschap van journalisten. Op de vraag waardoor hij zich liet leiden bij zijn stemkeuze, antwoordt de Wit-Russische heerser: ‘We staan voor grote uitdagingen, dus belangrijk is niet alleen vakkennis, maar ook toewijding aan de belangen van ons volk. Ons parlement zal na deze unieke verkiezingen vol zitten met betrouwbare en slimme mensen, daarom zullen onze vijanden ook geen enkele kans meer hebben om hier nog voet aan wal te krijgen.’ Volgens hem zou 87 procent van de inwoners van het land de huidige staatsmacht ondersteunen.

Belsat, het voornaamste nieuwsmedium van de door Loekasjenko genoemde vijanden – de Wit-Russische oppositie – bericht vanuit Polen: ‘Bijna de helft van de zetels in het Huis van Afgevaardigden is nu bezet door vertegenwoordigers van de pro-regeringspartij Belaja Rus. Een grote groep vormen ook partijloze parlementariërs. Daarnaast waren er een aantal kleinere partijen. Allen zijn absoluut loyaal aan het regime dat een grondig selectieproces doorvoerde. De verkiezingen vonden plaats in een sfeer van angst en keiharde repressie die de Wit-Russische autoriteiten na de vervalste presidentsverkiezingen van 2020 zijn begonnen.’

Het verkiezingsproces werd gekenmerkt door een sfeer van angst en bedreigingen met geweld

Pavel Latoesjka is voormalig minister van Cultuur van Wit-Rusland en een van de oppositieleiders in ballingschap. Hij noemde de parlementsverkiezingen een farce. ‘De verkiezingscampagne werd niet alleen gekenmerkt door het ontbreken van een open discussie of enige concurrentie, maar ook door het creëren van een sfeer van totale controle en intimidatie van de samenleving. Aan de vooravond van de zogenaamde verkiezingen vonden in alle regio’s van Wit-Rusland massale aanhoudingen plaats, niet alleen van activisten, maar ook van gewone burgers. Het verkiezingsproces werd gekenmerkt door een sfeer van angst en bedreigingen met geweld. De lijsten met te benoemen afgevaardigden werden vooraf overeengekomen door de regering van Loekasjenko. We roepen alle democratische landen en internationale organisaties op om deze farce niet te erkennen. De instellingen die door het regime zijn gecreëerd zijn in geen geval legitiem’, aldus Latoesjka vanuit Warschau.

Sancties

Op 26 februari besloot de Europese Raad de sancties tegen Wit-Rusland met nog een jaar te verlengen. ‘Het besluit is genomen op basis van de jaarlijkse evaluatie van de beperkende maatregelen en met het oog op de aanhoudende onderdrukking en de drastisch verslechterende mensenrechtensituatie en de voortdurende betrokkenheid van het land bij de illegale militaire agressie van Rusland tegen Oekraïne’, aldus een persmededeling op de site van de Raad van de Europese Unie. Een van de maatregelen is een EU-inreisverbod voor Aleksandr Loekasjenko, zijn vrouw, hun oudste zoon en 230 Wit-Russische gezagsdragers, politieagenten, zakenmensen, rechters en journalisten. Van de 110 nieuwe parlementariërs staan er slechts zes op de Europese sanctielijst.

Milorad Dodik

Loekasjenko kiest nieuwe parlementsleden