Denemarken, al enkele jaren haantje de voorste in Europa als het op strenge migratieregels aankomt, schakelt nog een tandje hoger in de verstrenging van zijn migratiebeleid. De centrumlinkse regering wil de toegang tot de sociale zekerheid koppelen aan de arbeidsmarktparticipatie. In eigen land is staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi niet principieel tegen die aanpak gekant, maar hij vraagt zich wel af waarom we zo’n maatregel zouden beperken tot migranten.

Knuppel in hoenderhok

De Deense sociaal-democratische minderheidsregering gooide dinsdag een stevige knuppel in het Europese hoenderhok, met een voorstel om meer migranten (vrouwen) in het land aan het werk te krijgen. Mensen met een migratie-achtergrond die al enkele jaren in Denemarken verblijven en die de taal nog onvoldoende spreken om zich vlot te integreren, zouden verplicht 37 uren per week aan het werk moeten. De stok achter de deur? Wie weigert zou niet langer kunnen blijven meegenieten van de goed uitgebouwde Deense sociale zekerheid. De links-liberale premier Mette Frederiksen, die sinds 2019 een sociaal-democratisch minderheidskabinet leidt, mikt met dit voorstel naar eigen zeggen in eerste instantie op vrouwelijke migranten met een niet-Westerse achtergrond. Zowat 12 procent van de Deense bevolking bestaat uit migranten, en binnen die groep zijn net die mensen met roots in Syrië, Irak of Turkije het best vertegenwoordigd.

‘Zowat zestig procent van de migrantenvrouwen uit Noord-Afrika, het Midden-Oosten of Turkije blijven vandaag totaal afwezig op de Deense arbeidsmarkt,’ stelde Frederiksen op de persconferentie. ‘We mikken vooral op die doelgroep en hopen met deze maatregel minstens 20.000 vrouwen aan het werk te krijgen.’ Volgens Frederiksen moet het plan – dat nog groen licht moet krijgen in het Deense parlement – een nieuwe logica introduceren.

Wie in aanmerking wil komen voor sociale bijstand moet zelf ook bijdragen. En ook wie geen normale baan kan vinden, moet zich nuttig maken voor de gemeenschap, bijvoorbeeld door allerlei maatschappelijk nuttige klussen op te knappen. De verantwoordelijkheid om al die, vaak lager opgeleide migranten aan het werk te krijgen, zou bij de lokale arbeidsdiensten komen te liggen. Die spelen sowieso ook al een belangrijke rol bij de reactivering en reïntegratie op de arbeidsmarkt van de officieel erkende werklozen in Denemarken.

Asielzoekers

De reacties op het regeringsvoorstel waren – niet geheel verrassend – behoorlijk gemengd. Mai Villadsen, de woordvoerster van de rood-groene oppositiepartij in het Deense parlement, deed het voorstel af als ‘idioot’. Volgens haar zou een dergelijke maatregel leiden tot sociale dumping en de lonen voor alle Deense werknemers doen dalen. ‘Bovendien is de Deense welvaartstaat sterk genoeg om ook migranten die niet werken een behoorlijke sociale zek erheid te garanderen,’ klonk het. Een heel ander geluid kwam er dan weer van Mirka Mozer, die in Kopenhagen een organisatie leidt die migrantenvrouwen naar de arbeidsmarkt begeleidt. Zij stipte aan dat het voorstel in haar ogen net niet ambitieus genoeg is, en dat er ook meer druk moet worden uitgeoefend op bedrijven om migrantenvrouwen voltijdse jobs aan te bieden.

‘Ik merk dat hier heel wat vrouwen komen aankloppen die dolgraag voltijds aan de slag zouden willen, terwijl bedrijven hen heel vaak niet meer dan 4 tot 10 uren per week werk aanbieden.’ Dat uitgerekend een centrumlinkse regering met een dergelijk voorstel komt aandraven, kan verrassend lijken. Maar de regering Frederiksen is hiermee niet echt meer aan haar proefstuk toe. Het asiel- en migratiebeleid in Denemarken werd de voorbije jaren systematisch aangescherpt en begin dit jaar kondigde Mette Frederiksen zelfs aan dat Dendemarken op termijn helemaal geen asielzoekers meer wil ontvangen. Al kan je je uiteraard de vraag stellen in welke mate dit ook effectief haalbaar is: het asielrecht is nu eenmaal aan internationale regels gebonden, en de eerste helft van dit jaar liet Denemarken toch nog 851 asielzoekers toe.

Laaghangend fruit in België

Ook in ons land kunnen migranten, op voorwaarde dat ze legaal in het land verblijven, aanspraak maken een aantal sociale uitkeringen. Het Belgische sociale zekerheidssysteem steunt enerzijds op een sociale verzekering die gefinancierd wordt door sociale bijdragen uit arbeid en anderzijds op een niet-contributief systeem van sociale bijstand. Dat laatste is niet werkgerelateerd, zodat ook mensen die niet werken er in theorie aanspraak op kunnen maken. Bijvoorbeeld voor de ziekteverzekering, een invaliditeitsuitkering of ouderschapsgeld.

En, net zoals in Denemarken, ligt de participatie van vrouwen met een migratie-achtergrond op de arbeidsmarkt hier flink lager dan de algemene arbeidsparticipatie van vrouwen. Vooral laaggeschoolde vrouwelijke migranten hinken achterop: terwijl de werkzaamheidsgraad van laaggeschoolde vrouwen Belgische vrouwen op zowat 43% ligt (cijfers 2018, FMI), blijven laaggeschoolde vrouwen met een migratie-achtergrond op zowat 35 procent hangen. In tijden waarin de te lage werkzaamheidsgraad én de almaar aanzwellende krapte op de arbeidsmarkt tot de belangrijkste economische prioriteiten zijn uitgeroepen, valt er dus ook in ons land nog wel wat laaghangend fruit te plukken.

Sammy Mahdi: op zich niet tegen

Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi (CD&V) is op zich niet gekant tegen zo’n stok achter de deur, maar pleit ervoor om die maatregel dan ook te veralgemenen.

‘We moeten er alles aan doen om langdurige werklozen en mensen die jarenlang een uitkering krijgen opnieuw te activeren. Het Deense plan mikt nu uitdrukkelijk op migranten die al enkele jaren een uitkering te krijgen en stelt voor om hen 37 uur per week te laten werken. Wat mij betreft, pas je zo’n maatregel best toe op de voltallige groep die langdurig een uitkering krijgt, migrant of niet. Iedereen moet bijdragen om onze sociale zekerheid betaalbaar te houden.’

Mahdi stipt ook aan dat de voorwaarden om mee te genieten van de sociale zekerheid in ons land de voorbije jaren al een stuk verstrengd werden. ‘Zo bestaat er vandaag al een inkomensvoorwaarde voor mensen die via gezinshereniging naar België willen komen. Zij moeten een inkomen van 120 procent van het leefloon kunnen aantonen, en om aan dit referentiebedrag te komen, mogen uitkeringen niet worden meegerekend.

Bovendien werd er ook een controleperiode van 5 jaar ingelast. Dit alles om te vermijden dat men hier onmiddellijk ten laste van het OCMW zou vallen. Nieuwkomers die niet aan die voorwaarden voldoen, krijgen geen verblijfsvergunning of verliezen die. Ook wie asiel aanvraagt, krijgt overigens niet zomaar meteen OCWM-steun. Asielzoekers hebben bijvoorbeeld geen recht op leefloon. Tch moeten we wat mij betreft ook die groep nog veel meer activeren. Zo leren ze nieuwe competenties die ze later kunnen gebruiken in België of in hun land van herkomst en leveren ze ook een bijdrage voor de samenleving.’

Mirka Mozer

Denemarken verhoogt drempel voor toegang migranten tot sociale zekerheid