In de strijd tegen Covid-19 neemt Marokko strenge maatregelen. Daardoor zitten minstens enkele honderden Belgen, waaronder mensen met een dubbele nationaliteit, vast. Na wekenlang onderhandelen heeft België een akkoord bereikt met Marokko om te repatriëren onder bepaalde voorwaarden. Dit geldt ook voor mensen met een dubbele nationaliteit, waar Marokko moeilijk over doet. Vooral België en Nederland ondervinden problemen bij het repatriëren van landgenoten uit Marokko.

Marokkaanse Belgen in de steek gelaten

Op 24 maart zorgt de uitspraak van de Federale minister van Buitenlandse Zaken en Defensie, Philippe Goffin (MR), in een nieuwsuitzending van RTBF voor ophef. In de uitzending zegt hij dat Marokko Belgische Marokkanen beschouwt als zijn onderdanen. Marokkaanse Belgen voelden zich in de steek gelaten, want veel mensen met de dubbele nationaliteit gaan enkel voor familiebezoek en/of vakantie naar het land. Later zei de minister aan RTBF: ‘We willen graag dat onze binationalen terugkomen naar het land. Wij doen er alles voor zodat het op die manier kan doorgaan. Maar we hebben op dit moment duidelijk te maken met een weigering van de Marokkaanse staat. Het is zo duidelijk als het kan zijn.’ Uiteindelijk hebben de landen toch een akkoord bereikt.

De Belgische ambassade zei op Facebook dat de Minister van Buitenlandse Zaken en van Defensie en deze post hun uiterste best om de terugkeer naar België mogelijk te maken van de tijdelijk in Marokko verblijvende Belgen. ‘In tegenstelling tot leugenachtige beweringen, maakt onze Regering géén onderscheid tussen zijn onderdanen. Bipatriditeit is echter een rechtsfeit, van toepassing op onze beide Staten en dus op iedereen. Toch hebben de Marokkaanse autoriteiten zich de afgelopen dagen bereid getoond te overwegen af te wijken van de regel van niet-verplaatsbaarheid van bipatriden’, staat te lezen op de Facebookpagina van de Belgische ambassade in Marokko.

https://www.facebook.com/AmbaBelRabat/posts/3060918423972591

Gespannen relatie met Nederland

Vooral Nederland en België ondervinden problemen bij de repatriëring van hun landgenoten uit Marokko. Andere landen zoals Frankrijk, de Verenigde Staten en Zwitserland is het al eerder gelukt. De precieze redenen die het dossier bemoeilijken zijn niet bekend. De diplomatieke banden tussen Nederland en Marokko zijn al lange tijd niet vanzelfsprekend.

Volgens Jan Hoogland, arabist en voormalig onderwijsattaché op de Nederlandse ambassade in Rabat, kan de gespannen situatie uitgelegd worden aan de hand van enkele kwesties uit het verleden. ‘Het verdrag over de sociale zekerheid, de uitspraken van minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken) in het Hirak-dossier en de weigering van een Nederlandse rechter om Saïd C. uit te leveren aan Marokko. Ook de kritische houding van de Marokkaanse, en vooral de Riffijnse, gemeenschap in Nederland naar Marokko toe speelt een rol’, aldus Hoogland.

België: beperkte berichtgeving Marokko

Maar waarom België niet kan repatriëren is onduidelijk. De banden tussen beide partijen zijn publiekelijk vrij goed en ons land houdt zich politiek afzijdig, daarnaast bericht de Belgische media beperkt over de situatie in Marokko, in tegenstelling tot bij onze noorderburen.

Wel neemt de Marokkaanse ambassadeur Mohamed Ameur contact op met journalisten, academici en politici die zich kritisch opstellen tegenover Marokko. Met name de mensenrechtenschendingen in de Rif. Door druk van de ambassadeur is de situatie van de Rif verdwenen van de Vlaamse politieke agenda. ‘De Marokkaanse ambassadeur treedt niet op als een diplomaat, maar als lobbyist’, zegt voormalig Europarlementariër Bart Staes in het artikel ‘De lange arm van Rabat’.

Repatriëring onder voorwaarden

In de e-mail van de Belgische ambassade in Marokko, gericht naar gestrande Belgen, staat te lezen dat mensen gerepatrieerd kunnen worden onder bepaalde voorwaarden. Onder deze voorwaarden behoren dringende medische en ernstige sociale redenen. Voor het opstellen van de lijsten, nodig voor de organisatie van de humanitaire evacuatie, verzoekt de Belgische ambassade om ten laatste 17 april een e-mail naar het bevoegde e-mailadres te sturen met de motivering van repatriëring.

De dringende medische redenen moeten bevestigd worden door een Marokkaans of Belgisch attest. Ernstige sociale redenen zijn de scheiding van de familie (ouders en kinderen, vooral als het om minderjarigen gaat) als gevolg van gebeurtenissen (bv. kinderen of ouders die andere familieleden in Marokko bezoeken en niet kunnen terugkeren door de pandemie). Ook risico op verlies van werk of bankroet van een bedrijf ten gevolge van langdurige afwezigheid zijn geldige redenen.

Veel vragen

Najat Tkatchenko zit vast in El Aioun Sidi Mellouk, een klein dorp op 60 kilometer van Oujda. Ze zit nog met veel vragen, want de gestrande Belgen hebben geen enkel idee wat ernstig genoeg is om in aanmerking te komen. Komen bijvoorbeeld hartpatiënten, mensen met diabetes of zwangere vrouwen in aanmerking? Niemand weet het. ‘Het zijn hoe dan ook zeer angstige dagen en het is afwachten op een bericht wie wel of niet mee mag bij de repatriëring. Iedereen wil terug naar huis en iedereen heeft wel een goede reden. Ik wil terugkeren om medische redenen’, vertelt Tkatchenko.

Mohammed, een gestrande reiziger in Nador, maakt zich alvast zorgen over de repatriëring. Volgens hem gaat Marokko niet alle luchthavens openen, omdat het gewoonweg een hoop geld kost. Hij vroeg de Marokkaanse politie alvast wat hij zou moeten doen als hij moet afreizen naar een luchthaven in een andere stad. ‘De agent zei dat ik in dat geval een document moet afhalen bij het provinciehuis voor mij en mijn taxichauffeur. Het provinciehuis is niet ver van mijn verblijfplaats, maar niet iedereen heeft dat geluk. Sommigen moeten langs verschillende controleposten om bij het provinciehuis te geraken. Wie zegt dat het hen zal lukken om door alle controleposten te komen? Het zal niet zo makkelijk zijn als de meesten denken‘, beëindigt Mohammed.

De opgestelde lijst met dringende gevallen wordt voorgelegd aan de Marokkaanse autoriteiten voor het vertrek. Dat wil zeggen dat de eindbeslissing alsnog bij Marokko ligt. De kans bestaat dat nog niet iedereen kan terugkeren en aan de Marokkaanse noodtoestand komt waarschijnlijk niet snel een einde. Er is ook nog onduidelijkheid over de plaats(en) van repatriëring en hoe de mensen daar moeten geraken.

Mohamed Ameur

Repatriëringen uit Marokko mogelijk, onder voorwaarden