De conservatief Friedrich Merz is vorige week tot nieuwe voorzitter van de Duitse christendemocraten (CDU) gekozen. Dat is groot nieuws. Niet minder belangwekkend is dat Merz een man met een eerder ‘links’ profiel als zijn rechterhand heeft uitverkoren. (Of moeten we ‘linkerhand’ zeggen?)

Mario Czaja, 46 jaar oud, is de nieuwe Generalsekretär (politiek directeur) van CDU. Merz had zijn oog laten vallen op hem omdat hij bij de Bondsdagverkiezingen van 26 september 2021 een direct mandaat had behaald in Marzahn-Hellersdorf, een kiesdistrict in Oost-Berlijn. Wie in een bepaald district de meeste stemmen voor de eigen partij haalt (via de Erststimme), gaat als enige vertegenwoordiger ervan direct naar de Bondsdag.

Bolwerk

Marzahn-Hellersdorf was tot dan toe een ‘Hochburg’ (bolwerk) van de links-radicale ‘Die Linke’, de opvolgster van Sozialistische Einheitspartei Deutschlands (SED). Dat was de communistische leidende partij van de Deutsche Democratische Republik (DDR). Petra Pau, een icoon van Die Linke, had er vijf keer na elkaar het directe mandaat in de wacht gesleept. Een zesde keer lukte dat niet meer. De christendemocraat Czaja onttroonde haar met 29,4% tegen 21,9%. Dat gold als een huzarenstukje aangezien de christendemocraten het voor de rest niet goed doen in Berlijn.

Czaja kwam op 21 september 1975 in Oost-Berlijn ter wereld als burger van de DDR. Al in 1999, op de leeftijd van 24 jaar, bemachtigde hij een zetel voor CDU in het parlement van de deelstaat Berlijn. Sindsdien staat hij bekend als politiek wonderkind. Hij is een van de weinige, in Oost-Duitsland actieve christendemocraten voor wie ‘der Osten’ geen geheimen heeft. Hij kent de zorgen en gevoeligheden van de Oost-Duitsers uit eigen ervaring en begrijpt ook waarom Die Linke er tot voor kort zoveel aanhang had. Vele Oost-Duitsers voelden en voelen zich nog altijd tweederangsburgers in de vergrote Bondsrepubliek. Die Linke speelde daar altijd al handig op in.

En nu is daar Czaja die als lokale politicus in zijn district naar de burgers toeging en zich om hen bekommerde. Hij is een ‘Kümmerer’ zoals de Duitsers zo iemand noemen. ‘Hij spreekt de taal van de mensen’, getuigde Monika Grütters (CDU), een voormalige staatssecretaris, over hem.

Campagne

Zo wist hij succesvol binnen te dringen in het ‘kernland van Die Linke’ en haar de duivel aan te doen – en dat voor een christendemocraat! Tegelijk houdt Czaja er een ongedwongen relatie met politici van Die Linke op na. Zoals met de legendarische Gregor Gysi. Hij gaat niet akkoord met de gelijkstelling door zijn partij van Die Linke en de rechts-nationalistische Alternative für Deutschland (AfD).

AfD noemt hij ‘de politieke vijand’, terwijl hij akkoorden met Die Linke op gemeentelijk vlak niet uitsluit. Binnen de Berlijnse CDU, die vooral een West-Duits karakter draagt, wordt hem dat begrip voor de donkerroden kwalijk genomen. Samen met het feit dat hij als ‘Senator für Soziales und Gesundheit’ (minister van Sociale Zaken en Gezondheid in de deelstaat Berlijn) van 2011 tot 2016 een slechte beurt maakte – de opvang van vluchtelingen liep in 2015 in het honderd –, verklaart dit wellicht waarom CDU hem bij de laatste Bondsdagverkiezingen geen plaatsje gunde op de lijst van de deelstaten (waarvoor de burgers met de Zweitstimme kiezen).

Czaja moest het dan ook maar zien te rooien als kandidaat van CDU in zijn kiesdistrict, en daar is het erop of eronder. Maar op het lokale vlak voelde hij zich alvast als een vis in het water. ‘Czaja kann Kampagne’, Czaja kan campagne voeren, merkte Merz na diens zege in Marzahn-Hellersdorf op.

Nieuwe koers

Dat iemand als Merz een ‘Linkenversteher’ als Czaja aan zijn zijde wil, verraadt een en ander over de nieuwe koers die CDU wil inslaan. Merz breekt niet alleen met het Merkel-tijdperk, maar op die manier ook in een zekere zin met datgene waarvoor hijzelf eenzijdig bekend was. Hij die het imago van neoliberale hardliner met zich meesleept, zet immers meer in op het sociale en op verjonging.

Merz’ ruimere aandacht ook voor de grootstedelijke problematiek en de versterking van de economie en het sociale weefsel van Oost-Duitsland vindt haar belichaming dus in de persoon van Mario Czaja. De vraag is wel of Czaja zijn succesvolle aanpak op het lokale vlak zal weten te vertalen naar het nationale (federale) niveau.

Monika Grütters

Politiek wonderkind in Berlijn