Maandag jongstleden publiceerden verschillende kranten het bericht dat een groep van Brusselse advocaten onder leiding van mr. Hamid El Abouti een groepsvordering overwegen tegen de Belgische overheden. Een tiental families die coronadoden te betreuren hebben, heeft zich aangemeld om te laten onderzoeken of de overheid aansprakelijk kan worden gesteld.

Er wordt onderzocht of de maatregelen die door de overheid werden genomen, aantoonbaar gebrekkig waren. Het gaat dan meer specifiek over het afschaffen van vluchten naar en van de getroffen gebieden, de quarantainemaatregelen voor de eerste vermoede besmettingen, het gebrek aan mondmaskers, beademingstoestellen en testen.

Complexe overheid

In België bestaat de mogelijk om een groepsvordering in te spannen tegen de overheid. De complexiteit van onze structuren zorgt echter voor hersenbrekers. Welke overheid dient men te dagvaarden? We hebben er wel enkelen in dit land. Verschillende ministers hebben een bevoegdheid over volksgezondheid. Bij een laatste telling waren dat er negen. Vooral in Brussel is het een kluwen. Daar kunnen zes ministers in verband worden gebracht met volksgezondheid. Een oud zeer, maar nog steeds een realiteit.

Nu kan je wel rond die complexiteit heen werken. Zo is het perfect mogelijk om de federale overheid te dagvaarden. Die kan dan op haar beurt de gemeenschappen dagvaarden in vrijwaring wanneer zij van mening is dat de verantwoordelijkheid daar terug te vinden is. Zo komt men in een watervalsysteem terecht.

Scepsis

Na een rondvraag bij enkele advocaten kunnen we toch ernstig twijfelen aan de slaagkansen van een gerechtelijke procedure. Verschillende elementen ondersteunen deze scepsis.

Uit alles blijkt dat de Belgische overheid niet de enige is die in deze crisis met problemen kampt. Voorbeelden genoeg: Italië, Spanje, Nederland, Oostenrijk en ga zo maar door. Het gaat over een nieuw en eerder onbekend virus waarover de informatie zeer schaars is en ons slechts druppelsgewijs heeft weten te bereiken. Momenteel is nog steeds niet duidelijk welke acties de juiste waren. Die discussie wordt volop gevoerd, ook in de pers.

Verder mag duidelijk zijn dat landen die minder gestoord worden door democratie er evenmin in geslaagd zijn om de dans te ontspringen. Drastische quarantainemaatregelen zoals in China hebben niet verhinderd dat het virus zich verspreidde en slachtoffers maakte. Het mag klaar zijn dat de verwachting dat België even kordaat en autoritair zou optreden, op zijn minst naïef te noemen valt. Laat staan dat dit wenselijk zou zijn.

In het verleden is al gebleken dat procedures om de verantwoordelijkheid bij een overheid of instelling te leggen, bijzonder complex zijn en jarenlang aanslepen. Neem nu de zaak van de treinramp in Buizingen. Daar bleek het wel mogelijk te zijn om de NMBS en Infrabel aansprakelijk te stellen, evenals de treinbestuurder. Er loopt echter momenteel nog steeds een beroepsprocedure. De ramp vond plaats op vijftien februari 2010…

Een ander voorbeeld is de zaak die mr. Walter Van Steenbrugge inspande tegen het Vaticaan in verband met kindermisbruik. Volgens onze bronnen was eigenlijk bij aanvang al duidelijk dat hier geen kans op slagen bestond. Toch werd er tot actie overgegaan. Vruchteloos.

Motief

Dat brengt ons bij de vraag wat het motief achter deze groepsvordering zou kunnen zijn. Mogelijk tracht men hier hulp te bieden bij het rouwproces en zoeken de slachtoffers naar een mogelijkheid om een publiek debat te voeren over de verantwoordelijkheid. De vraag is dan of een gerechtelijke procedure die ongetwijfeld lang zal aanslepen, hiervoor het beste middel is.

Een tweede mogelijkheid is dat bepaalde advocaten hier een opportuniteit zien om in de mediabelangstelling te komen. Het ligt misschien aan ons slecht en misantroop karakter, maar die optie lijkt ons de meest voor de hand liggende. We zouden er namelijk vanuit mogen gaan dat raadslieden die hun vak kennen, de reële slaagkansen kunnen inschatten. Zoals een van onze bronnen mooi wist te verwoorden: ‘l’Avocat, c’est le premier juge’. Het is aan de advocaat om zijn cliënten correct in te lichten over die slaagkansen en hen te behoeden voor frivole procedures.

Tot slot liet het kantoor van mr. El Abouti duidelijk verstaan dat er pas een procedure zou worden opgestart wanneer er vijftig gegadigden zouden zijn aangemeld. Kan men hier een verdoken oproep in bespeuren?

Het lijkt ons dan ook deontologisch eerder bedenkelijk om in een prematuur stadium naar de pers te stappen en dit soort berichten de wereld in te sturen.

Wordt hopelijk niet vervolgd.

Mr. Hamid El Abouti

Staat voor de rechter: groepsvordering als rouwproces?