Indien alles goed gaat (want wettelijk moet er nog het een en ander geregeld worden) vinden er in Libië op 24 december presidents- en parlementsverkiezingen plaats. Dat zullen dan de eerste verkiezingen sedert 2014 zijn.

Ernstig gedestabiliseerd

In 2011 vielen, in de context van de zogenaamde Arabische Lente, westerse landen onder leiding van het Frankrijk van voormalig president Nicolas Sarkozy het land binnen om het regime van dictator Muammar Kadhafi omver te werpen. In België kon die inval op groot applaus rekenen bij onder meer Open VLD-topman Guy Verhofstadt, want het heette dat we Libië zouden omvormen tot een democratie.

De rest van het verhaal kennen we: in Libië brak na de westerse invasie een burgeroorlog uit, het land verkeert in chaos, Libiërs lynchten zwarte gastarbeiders omdat men hun verweet collabo’s te zijn van Muammar Kadhafi, de economie ligt op apegapen, de olie-export is in elkaar gestort, jihadistische bewegingen houden het land in een wurggreep, de vluchtelingenstroom vanuit Libië naar Europa is hernomen.

Verdeeld onder belanghebbenden

Libië is nu hopeloos verdeeld: in feite is het land in twee opgesplitst. In het westen, waar zich de hoofdstad Tripoli bevindt, is er een officiële regering (regering van nationale eenheid — GNA), erkend door de zogenaamde internationale gemeenschap. In het oosten, waar de tweede stad Benghazi is gesitueerd, zwaait Khalifa Haftar met het Libische leger de plak (het Libische Nationale Leger — LNA). Daar is ook het Libische parlement gevestigd.

De officiële regering in het westen wordt actief ondersteund door Turkije, Qatar en de moslimbroederschap. Khalifa Haftars oosten kan rekenen op de steun van onder meer Egypte, Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) en Rusland. Turkije heeft bevriende Syrische jihadisten naar Libië gestuurd om de officiële regering te ondersteunen. En Rusland heeft dan weer huurlingen van de zogenaamde Wagner-groep naar het Noord-Afrikaanse land gestuurd. Egypte voert in eigen land een strijd tegen de moslimbroeders, en steunt daarom Haftar in buurland Libië.

Europa is hopeloos verdeeld. Terwijl Italië zaken probeert te doen met de officiële Libische regering, kan Frankrijk moeilijk haar sympathie voor Haftar verbergen. Vorig jaar ondertekenden de westerse en oosterse strijders een staakt-het-vuren onder druk van de Verenigde Naties. Dit heeft de weg geëffend voor verkiezingen.

Presidentskandidaten

Ondertussen hebben zich al verschillende mensen kandidaat gesteld voor het presidentschap. Onder hen bevinden zich Saif al-Islam (‘Het zwaard van de islam’) Kadhafi (1972), die ooit in Londen en Wenen studeerde — hij is de zoon van de voormalige dictator Muammar; Aguila Saleh (1944), wiens huis de militanten van de Islamitische Staat ooit bombardeerden — hij is de gewezen parlementsvoorzitter; eerste minister Abdul Hamid Dbeibeh (1958), die ooit in Canada studeerde; voormalig eerste minister Ali Zeidan (1950), de gewezen Libische ambassadeur in India; en de voormalige minister van Binnenlandse Zaken Fathi Bashagha (1962) — een ex-militair die zakenman werd.

Van al deze namen zijn vooral Saif al-Islam Khadafi en Khalifa Haftar omstreden. Beiden hebben veel bloed aan hun handen. Haftar woonde ooit in Virginia, Verenigde Staten, en heeft goede relaties met de CIA. Hij heeft ondertussen ontslag genomen als baas van het LNA. Dat is een voorwaarde om zich kandidaat te kunnen stellen voor het presidentschap. In juni 2020 startte Haftar een offensief om Tripoli in handen te nemen, maar dat mislukte deerlijk. Presidentskandidaat Aguila Saleh is een partner van Haftar.

De jonge Kadhafi wordt gezocht door het Internationaal Strafhof in Den Haag wegens misdaden tegen de menselijkheid. Jarenlang wist niemand waar ergens hij leefde. Veel stamhoofden hebben al geprotesteerd tegen de geplande verkiezingen, omdat ze het niet accepteren dat Kadhafi deelneemt.

Ooit tipte het Westen de jonge Kadhafi als een van de weinige figuren die erin zou kunnen slagen Libië om te vormen tot een democratie. Maar toen in de context van de Arabische Lente protesten uitbraken tegen het regime van zijn vader Muammar, ontpopte Saif al-Islam zich als een bloedige onderdrukker van het protest tegen zijn vader.

Bevroren tegoeden

Ondertussen kreeg België afgelopen week een veeg uit de pan van Libië. Premier Abdul Hamid Dbeibeh beschuldigt België ervan te proberen de hand te leggen op Libische tegoeden die sinds 2011 door de Verenigde Naties (VN) zijn bevroren. Om verduistering te voorkomen hebben de Verenigde Naties in 2011 de buitenlandse tegoeden en investeringen van Libië, beheerd door het soevereine fonds Libische Investeringsautoriteit (LIA), onder sekwester geplaatst. Deze tegoeden had dictator Muammar Kadhafi voor de val van zijn regime in 2011 over meerdere continenten versnipperd. Ze zijn nu dikwijls de inzet van juridische geschillen tussen Tripoli en de landen waar die zich bevinden.

In België zou het naar schatting om ongeveer veertien miljard euro gaan, waarbij onder andere prins Laurent in de kijker staat. Steunend op een beslissing van de Belgische justitie in zijn voordeel probeert hij sinds 2014 tientallen miljoenen euro te recupereren. Die heeft hij via zijn vzw Global Sustainable Development Trust in 2008 in Libië geïnvesteerd. In 2017 ontstond er een polemiek omdat België een deel van de fondsen in obscure omstandigheden had vrijgegeven. Binnenkort zal een Libische delegatie zich naar België begeven om te proberen de zaak op te lossen.

Muammar Kadhafi

Libische verkiezingen beloven spannend te worden