België heeft — eindelijk — een Federaal Mensenrechteninstituut, FIRM, geheten. Het instituut wordt geleid door progressieve activisten. Zo voerde de voorzitter al actie met de extremistische klimaatorganisatie Extinction Rebellion.

FIRM

Het Belgische Mensenrechteninstituut, voluit het Federaal Instituut voor de bescherming en de bevordering van de rechten van de mens of FIRM ging van start met de aanduiding van een voorzitter. Dat werd Olivier De Schutter, professor aan de UCLouvain. Naam als een klok in het wereldje. Hij heeft de juiste ngo-achtergrond, want hij was secretaris-generaal van de Internationale federatie voor de mensenrechten, een overkoepeling van ngo’s.

Misschien doet de naam Olivier De Schutter wel een belletje rinkelen. Hij kwam in het nieuws toen de politie in Brussel pepperspray in zijn gezicht spoot bij een actie van Extinction Rebellion. Ook zijn — veelzeggende — reactie daarop op Facebook kwam toen in het nieuws:

https://www.facebook.com/olivier.deschutter.5/posts/1248731161975861

Mensenrechtenclub

Het Mensenrechteninstituut is bij wet gemachtigd om alle schendingen van de fundamentele rechten die onder de federale bevoegdheid vallen aanhangig te maken bij de Raad van State en het Grondwettelijk Hof. Het instituut kan tussenbeide komen, behalve wanneer andere instanties, zoals interfederaal gelijkekansencentrum UNIA of federaal migratiecentrum MYRIA, bevoegd zijn.

Wettelijk gezien moet het instituut de Federale Regering, Kamer, Senaat en andere overheidsinstanties adviezen, aanbevelingen en verslagen verstrekken in verband met alle aangelegenheden die verband houden met de bevordering en de bescherming van de mensenrechten. FIRM kan dat doen op verzoek of op eigen initiatief. Het FIRM is enkel bevoegd voor het federale niveau. Maar via een samenwerkingsakkoord tussen de federale en regionale instanties is ook een interfederale aanpak gepland, klinkt het in een persbericht.

Activistisch mensenrechteninstituut

De leden van FIRM worden aangewezen op grond van ‘hun competentie, hun ervaring, hun onafhankelijkheid en hun moreel gezag en komen uit de academische wereld, de gerechtelijke wereld, het maatschappelijk middenveld en de sociale partners’. Welk moreel gezag een sympathisant van Extinction Rebellion heeft is toch een parlementaire vraag waard.

Maar in de wet staat ook: ‘De Raad van bestuur wordt op een zo pluralistisch mogelijke wijze samengesteld.’ Waarmee ze willen zeggen, maximum vier van de eerder vermeldde categorieën (gerecht, academische wereld, maatschappelijk middenveld en sociale partners). Geen woord over politieke pluraliteit.

Naast de Franstalige voorzitter De Schutter zit Eva Brems als Vlaamse ondervoorzitter. Nog een naam als een klok. Brems is professor mensenrechten aan de UGent en lijkt dus goed geplaatst voor de job. Toch zal zij niet voor politiek evenwicht zorgen in FIRM. Brems was voorzitter van Amnesty International Vlaanderen en Kamerlid voor Groen. Ook zij heeft een progressieve visie, die mensenrechten heel breed, op zijn breedst, interpreteert. Dat is voor alle duidelijkheid geen probleem. Het probleem is dat er geen evenwicht is.

Dat onevenwicht blijkt ook uit de namen van het uitvoerend secretariaat dat FIRM vrijgaf. Daarin zitten — de taalpariteit volgend — de Franstalige advocate Muriël Clavie en Willem Debeuckelaere, ex-magistraat en de vroegere voorzitter van de Privacycommissie. Debeuckelaere is ook de huidige voorzitter van het progressieve-vrijzinnige cultuurfonds Vermeylenfonds (middenveld!). Hij is ook voormalig kabinetschef van Johan Vande Lanotte.

Officiële versie mensenrechten

Het Federaal Mensenrechteninstituut lijkt hiermee dezelfde weg op te gaan als de Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg. Van veel ‘pluraliteit’ in de visie op mensenrechten is geen sprake.

Er zijn in de politiek en ook in de academische wereld, verschillende visies op de mensenrechten en hun toepassing. Er is een verschil tussen zeg maar prof. Brems of prof. Vuye in hun visie op de mensenrechten. Dat verschil komt niet tot uiting in de huidige samenstelling van FIRM. Zo wordt een bepaalde visie op de mensenrechten, gepropageerd door progressieve ngo’s, geofficialiseerd.

Activisme?

Die bepaalde visie die we activisme noemen wordt makkelijk aangetoond in de concrete zaak van Khalid Bouloudo. Progressief of conservatief vindt dat artikel 3, verbod op foltering een mensenrecht is. De vraag is hoe ver de toepassing gaat. Niemand kan in België veroordeeld worden na foltering. Wie in België, namens België of hoe dan ook foltert is strafbaar. Waar een verdachte ook van beschuldigd wordt. Ook daar is geen discussie over.

Bouloudo is vrijgesproken omdat er in zijn dossier getuigenissen zaten die afgenomen zijn in Marokko. Marokko neemt het niet te nauw met de mensenrechten, dat wordt door vele rapporten van ngo’s gestaafd. Dus wordt Bouloudo vrijgesproken omdat er een gerede kans is dat die getuigenissen door foltering zouden zijn verkregen. Zonder enige vorm van bewijs daarvoor.

Eenzelfde verhaal kan je vertellen over migratie. Dat mechanisme noemen ze activistische omgang met de mensenrechten. Dat maakt het Belgische gerecht verantwoordelijk voor wat Marokko doet. Volgens de conservatieve visie op mensenrechten staat dat te ver van wat er bedoeld is in het EVRM. Activistische lezers zien daarin de evolutie van de omgang met de mensenrechten.

Wakker

Dat FIRM niet pluralistisch samengesteld is doet toch wenkbrauwen fronsen. Want FIRM ‘neemt en bevordert alle initiatieven met het oog op het bewustmaken van de publieke opinie voor de fundamentele rechten, inzonderheid door het verstrekken van informatie en onderricht. Daarvoor kan het een beroep doen op de persorganen en kan het de niet-gouvernementele organisaties voor de verdediging van de fundamentele rechten die aan die doelstelling bijdragen, ondersteunen.’

Welke visie op de mensenrechten? Met andere woorden, het lijkt hier alsof de lijn naar gelijkgestemde ngo’s en media al in de wet is getrokken. Je zou zweren dat er geen rechtse partijen in het parlement zitten.

Muriël Clavie

Belgisch Mensenrechteninstituut geleid door activisten