In een recente aflevering van Doorbraak Radio sprak David Geens met historicus en auteur Harry De Paepe die zijn licht laat schijnen op de strijd om het Britse premierschap. Nu het tijdperk Johnson ten einde lijkt te zijn gekomen, blijven er nog twee kandidaten over om hem op te volgen: minister van Financiën Rishi Sunak en minister van Buitenlandse Zaken Liz Truss.

Hoewel Boris Johnson lange tijd telkens weer weg leek te komen met zijn fratsen, heeft niet alleen de publieke opinie maar nu ook zijn parlementaire fractie er de buik van vol. De meningen binnen de Conservative Party over zijn veelbesproken figuur zijn echter niet onverdeeld. ‘Heel wat leden zijn allesbehalve gelukkig met het vertrek van de gevallen premier,’ stelt De Paepe. ‘Er zijn al meer dan 5.000 handtekeningen verzameld via een petitie om Boris Johnson aan boord te houden als premier. Op een partij met 40.000 partijleden is dat toch wel aanzienlijk.’

Sterke schaduwman

Boris Johnson treedt weliswaar af als premier, maar dat betekent niet dat hij ook automatisch van het toneel verdwijnt. Zo komt binnenkort zijn boek over Shakespeare uit. Daarnaast is het niet onrealistisch dat er in het najaar nieuwe parlementsverkiezingen worden uitgeschreven. Als Johnson zijn parlementszetel verliest – hij heeft slechts een krappe meerderheid in zijn kiesdistrict – dan stopt het verhaal. Weet hij echter zijn zetel te behouden, kan hij zeker nog een grote rol spelen. ‘Als de nieuwe premier faalt, dan kan Johnson zich manifesteren als de man die wél een grote verkiezingsoverwinning wist te behalen in 2019,’ legt De Paepe uit. ‘Hij heeft toen de Conservatieven weer op de kaart gezet en zal zich ook dan kunnen presenteren als de enige die de partij nog kan redden. Een comeback zit er dus zeker nog in.’

Nalatenschap

De geloofwaardigheid van de politiek is in het Verenigd Koninkrijk al langer onder nul gezakt. Sinds Tony Blairs leugens over Irak kampen Britse politici met een slechte naam en dat is de laatste jaren alleen maar verergerd. Ook Boris Johnson verspreidde heel wat leugens, waarmee hij vaak ook wegkwam.

Nochtans heeft Johnson zeker ook een aantal positieve punten op zijn conto kunnen schrijven. Zo wordt hij in Oekraïne gevierd als een held, omdat hij het land vanaf dag één steunde. Toen China de macht overnam in Hong Kong, stelde hij dat de inwoners van Hong Kong welkom waren in het Verenigd Koninkrijk. ‘In onze pers is dit niet zo aan bod gekomen, maar dat was een slimme zet,’ beaamt De Paepe. ‘Hij zorgde zo immers voor een instroom van interessante profielen om de Britse economie te versterken’. Ook in het Verenigd Koninkrijk zelf is hij verantwoordelijk voor een succesvolle vaccinatiecampagne, waarmee hij de Europese Unie het nakijken gaf.

Brexit

Het doorvoeren van de Brexit is ongetwijfeld Johnsons grootste nalatenschap. ‘Iets wat men bij ons niet begrijpt, is dat de economische kost en administratieve rompslomp voor veel Brexiteers helemaal niet uitmaakt,’ stelt de Paepe. ‘Het herwinnen van autonomie en soevereiniteit is wat telt, koste wat het kost. Dat is de mantra, zowel van de Brexiteers als van Boris Johnson. Het is dan ook logisch dat de Tories stemmen gaan verliezen bij deze groep, die misnoegd is over de afzetting van Boris.’

Er zijn ook veel Britten net boos omdat ze helemaal niet weg willen uit de EU. Boris Johnson maakt hen als verpersoonlijking van de Brexit alleen maar bozer, zeker nu er verschillende schandalen zoals Partygate aan het licht kwamen en Boris de leugens niet lijkt te schuwen.

Van de regen in de drup?

Hoewel hij bij een deel van de bevolking heeft afgedaan, blijkt Boris Johnson toch nog steeds populair te zijn. Zo tonen opiniepeilingen dat de Tories weliswaar op verlies staan, maar dat het verlies nog groter zou zijn onder kandidaat-premiers Rishi Sunak of Liz Truss.

Rishi Sunak raakte zijdelings betrokken bij het Partygate-schandaal en is getrouwd met een Indische miljardair die geen belastingen betaalt in het Verenigd Koninkrijk. ‘Als minister van Financiën komt dit natuurlijk slecht over, en hij slaagt er dan ook minder in om de kiezer te overtuigen,’ vindt De Paepe. ‘Ook minister van Buitenlandse Zaken Liz Truss schiet inhoudelijk tekort. Haar dossierkennis laat bij momenten te wensen over en ze heeft al een aantal uitspraken gedaan die belachelijk overkomen.’

Bitsige verkiezingsstrijd

De strijd om het leiderschap is al een vuile, bitsige afvalrace geweest. Kandidaten Nadhim Zahawi en Penny Mordaunt klaagden al over de ongeziene smeercampagne. Er blijven intussen nog twee kandidaten over, die beiden voortdurend Margaret Thatcher aanhalen als voorbeeld om zich aan te spiegelen. Nochtans is Thatcher zelf een verdelende figuur, die voor een aanzienlijk deel van de bevolking een negatieve connotatie met zich meebrengt.

Nu de campagne haar einde nadert – de resultaten worden tegen september verwacht – lijkt ze steeds meer op een spannende aflevering van House of Cards. Sunak heeft de meeste parlementairen achter zich, maar in de opiniepeilingen staat Truss sterker. Top-Tory Michael Gove schaarde zich onverwacht achter kandidate Kemi Badenoch, wellicht om de rechtervleugel te verdelen. Brexiteer Jacob Reese-Mogg, de man die altijd achter Johnson stond, ziet de Brexit bij Truss in betere handen dan bij Sunak. Nochtans was Sunak in 2016 net pro-Brexit en Truss tegen.

Weinig inhoudelijk verschil

Eigenlijk zijn er weinig verschillen tussen de twee Tories. Beiden kanten zich tegen belastingverhogingen. Truss wil belastingverlagingen bewerkstelligen via leningen die de staat moet aangaan. Sunak verwerpt dit omdat dit de staatsschuld alleen maar verhoogt. Hij gebruikt het woord belastingverhogingen niet, maar daar komt het wel op neer. Ook heeft hij als minister van Financiën wel al belastingverhogingen doorgevoerd – iets waar Truss regelmatig naar verwijst.

Beiden – en Truss het duidelijkst – verzetten zich ook tegen ‘woke’. De Tories hebben duidelijk begrepen dat je hier kiezers mee aanspreekt. De Paepe: ‘Een interessante kandidate was Kemi Badenoch, een jonge vrouw van Nigeriaanse afkomst die zich ook zeer sterk afzette tegen al wat woke is. Het was leuk geweest om haar te zien debatteren tegen Labour over zaken als identiteitspolitiek.’

Oppositie profiteert

Nu de Conservatieven in de hoek zitten waar de klappen vallen, is het tijd voor Labour om te profiteren. ‘Het feit dat Labour het goed doet in de peilingen is echter niet omwille van Labour zélf, maar doordat de Tories zo onpopulair zijn,’ vertelt De Paepe. ‘Keir Starmer probeert de partij weer op het juiste spoort te krijgen, maar kampt met interne twisten en heeft ook geen charismatische persoonlijkheid. Het gevaar voor Labour is dat ze snel weer in de problemen gaan komen als de nieuwe premier erin slaagt om op een goede, communicatieve manier zijn of haar boodschap over te brengen.

Ook de SNP (Scottish National Party) gebruikt de strijd om het premierschap om opnieuw de onafhankelijkheid van Schotland op tafel te leggen. Ze rekenen er immers op dat de nieuwe premier nieuwe parlementsverkiezingen zal uitschrijven, die ze (met dank aan het door henzelf sterk bekritiseerde kiesstelsel) wellicht zullen winnen. Zo kan de SNP zeggen dat dit een duidelijk signaal is dat de kiezer onafhankelijkheid wil, of toch minstens een referendum over onafhankelijkheid. Of het ook daadwerkelijk tot een nieuw referendum komt, valt echter nog af te wachten.

Nahdim Zahawi

Harry De Paepe: ‘Is het tijdperk-Johnson voorbij of wordt het hasta la vista, baby?’