Wie Canadese cinema zegt, denkt aan veteranen Atom Egoyan en David Cronenberg. Beide topregisseurs hebben nooit hun Canadese roots verloochend zoals hun veramerikaniseerde landgenoten Norman Jewison of Ivan Reitman. Maar dat is slechts de halve waarheid. Want net als in ons land bestaat er in Canada ook een francofone cinema. En die gaat al lang niet meer over houthakkers en ahornsiroop !

Canadese ‘coolness’

Het was The New York Times die het begrip ‘Canadian coolness’ introduceerde. ‘Denken dat ons buurland in het noorden een cultureel niemandsland is, is zo passé. In Canada loopt er immers al geruime tijd heel wat talent rond dat de internationale hipsterscène aanvoert.’

Dat geldt zeker voor de filmscene, met de uit Québec afkomstige Denis Villeneuve en vooral met wonderboy Xavier Dolan. Dolan was amper 20 toen hij zijn eerste film draaide en snel de lieveling werd van het Filmfestival van Cannes. Als kind bekeek hij meer dan 100 keer Titanic van die andere Canadees, James Cameron. Vandaag levert de homoseksuele kineast zijn nieuwste film af.

Steven Soderbergh was 26 toen hij de Palme d’Or won voor Sex, lies and videotape in 1989. Dat is net het geboortejaar van Dolan, de jongste regisseur ooit, geboren in de grootste stad van Quebec: Montreal. Een broedplaats van talent zoals musici Oscar Peterson en Leonard Cohen en regisseurs als Denys Arcand en Xavier Dolan. Canada’s wonderkind regisseert zijn eerste film J’ai tué ma mère (2009) toen hij net 20 was. Nu heeft de 30-jarige Les amours imaginaires (2010), Laurence Anyways (2012) en Tom à la ferme (2013) op zijn palmares. En Mommy (2014), een meesterwerkje.

Moeder-zoon

Xavier Dolan exploreert telkens opnieuw zijn lievelingsthema: de moeder-zoon relatie. In Mommy is dat de 46-jarige weduwe Diane, schitterend vertolkt door Dolans lievelingsactrice Anne Dorval, die het uiterst moeilijk heeft om haar agressieve ADHD-zoon Steve onder controle te houden. Twee uur en veertien minuten word je overdonderd en dat allemaal in kleinbeeldformaat, alsof het met een gsm gefilmd werd. Magistraal, met als stilistische troef het driemaal opentrekken van dat beeldformaat op momenten van superintense emoties. Deze erg persoonlijke en briljante film kreeg niet de Gouden Palm, wel de Grand Prix.

Twee flops volgden: Juste la fin du monde (2016) en zijn eerste Engelstalige film met sterren als Kit Harington en Natalie Portman, maar met een erg gekunstelde structuur: The Death and Life of John F. Donovan (2018).

Liefde en vriendschap

Met zijn achtste film zit hij terug op het juiste spoor. Matthias et Maxime exploreert de grijze zone tussen liefde en vriendschap, maar is minder flamboyant dan Mommy. Ook fetisj actrice Anne Dorval is er weer bij en vertolkt nog maar eens de moeder van het hoofdpersonage. Hier is ze Manon, de ex-verslaafde moeder van Maxime, vertolkt door Dolan zelf, met een wijnvlek in het gezicht. Omdat zijn moeder hem voortdurend vernedert, besluit Maxime voor twee jaar te gaan werken in Australië. Dat hij zijn kameraden en vooral zijn jeugdvriend Matthias moet achterlaten, valt hem erg zwaar. Matthias waant zich hetero en gaat als advocaat een veelbelovende toekomst tegemoet. Tijdens het afscheidsfeestje vraagt een vriendinnetje met regieambities of Matthias en Maxime even in haar kortfilm willen acteren. Dat blijkt dan een kusscene op de sofa te zijn, een kus die achteraf heel wat emoties losmaakt, gevoelens waar ze zich geen raad mee weten. Die ogenschijnlijk betekenisloze kus vertroebelt hun vriendschap. Wat de kijker al na 15 minuten doorheeft, beseffen beide vrienden pas op het einde: hun vriendschap is uitgegroeid tot liefde.

Karl Drabbe | Doorbraak.be

Karel Deburchgrave: ‘Twee uur en 14 minuten overdonderd door Matthias & Maxime.’

Homoseksualiteit

Dolan keert dus terug naar zijn lievelingsthema’s: homoseksualiteit, hier latent, en zijn relatie met moeders, zijn echte én de surrogaatmoeders van zijn vrienden. Stuk voor stuk, sterke figuren die goede raad spuien in dat sappige Québécois, dat zelfs Fransen moeilijk verstaan! Dat geeft iets volks en pittigs aan hun nasaal gekwebbel doorspekt met anglicismen en gemeenplaatsen. Al die feestelijkheden kunnen de tristesse van het afscheid niet verbergen. Dolan weet die goed te vatten in Phosphorescents Song for Zula: ‘Some say love is a burning thing, That it makes a fiery ring, Oh but I know love as a fading thing.’

In een interview gaf Dolan toe dat zijn achtste film er gekomen is naar aanleiding van enkele uistekende gay movies, o.a. Call Me by Your Name, geinspireed door Maurice. James Ivory’s 30 jaar oude liefdesdrama met een digitale make-over is vandaag nog steeds zijn tijd vooruit. Niet enkel door de gloednieuwe 4K restauratie maar vooral door de manier waarop beide hoofdpersonages Clive en Maurice de vernederende seksuele repressie trotseren in het Cambridge van begin 20ste eeuw. Clive door een heteroseksueel leven te faken via een liefdeloos huwelijk in een riant landhuis. Maurice door zijn hart te volgen, de hypocriete stiff upper lips te negeren en een passionele herenliefde te beleven op een eenvoudige woonboot. ‘Mis de boot niet in je leven,’ is de kerngedachte, die je terugvindt in de beste gay moviesvan de laatste jaren: Oscarwinnaar Moonlight en het immens populaire Call Me by Your Name, de verfilming van de gelijknamige roman van schrijver André Aciman naar een scenario van, ja, James Ivory. En natuurlijk ook in Matthias et Maxime. Een belangrijke levensles, niet enkel voor je seksuele geaardheid! Matthias et Maxime: twee dertigers die nu al meewarig terugblikken! Het doet ons denken aan de films van Canadees Denys Arcand, uitdrukkelijk vernoemd in een van de conversaties: Le Déclin de l’empire américain (1968) en de opvolger Les Invasions barbares (2003).

Fassbinder

Wat hebben Xavier Dolan, de Fransman François Ozon en de Duitser Rainer Werner Fassbinder gemeen? Alle drie zijn ze zeer jong begonnen, drie generaties homofiele cineasten die filmen aan met hels tempo en als ‘enfant terribles’ graag choqueren. Fassbinder deed dat ook in zijn privéleven met wisselende partners; Ozon en Dolan reserveren hun libido voor het witte doek.

Vandaag is Dolan als dertigjarige terug met een intimistisch en emotioneel portret. Opnieuw regisseert hij zichzelf en vertaalt hij de dilemma’s uit zijn eigen leven naar een boeiende film. Door schrijver Khaled Hosseini adequaat samengevat: ‘Beter gekwetst door de waarheid dan getroost door een leugen.’

Nathalie Portman

Duitse krant: ‘Wie klimaatcrisis ontkent is een fascist!’

Een kus kan een mensenleven ruïneren