Het nieuws sloeg gisteren in als een bom. Toch verwachtten sommige waarnemers zich eraan. Nicolas Sarkozy, president van Frankrijk tussen 2007 en 2012, werd gisteren in de affaire-Azibert veroordeeld tot drie jaar cel waarvan twee met uitstel wegens corruptie en machtsmisbruik (trafic d’influence, om de juridische Franse term te gebruiken). Voor de eerste keer in de geschiedenis van de Vijfde Republiek — het presidentiële stelsel waarmee generaal De Gaulle in 1958 een einde maakte aan jaren van politieke instabiliteit in Frankrijk — krijgt een oud-president een effectieve celstraf opgelegd.

Misschien sta ik met die mening alleen, maar een primeur is dat niet echt. Wijlen Jacques Chirac kreeg wegens misbruik van overheidsgelden en belangenvermenging in 2011 een voorwaardelijke gevangenisstraf. Maar die straf was wel definitief. Nicolas Sarkozy kan nog beroep aantekenen tegen zijn straf. Hij blijft onschuldig tot het tegendeel bewezen is. Chirac, die twee mandaten van de kiezer kreeg, staat in de geschiedenis voor altijd geboekstaafd als een politieke misdadiger. Wat men ook mag denken over de rest van zijn palmares.

Khaddafi

De feiten zijn bekend. We besteedden er hier vorige zomer nog uitgebreid aandacht aan. Justitie verdacht Sarkozy ervan samen met zijn toenmalige raadsman Thierry Herzog een hoge magistraat bij het Hof van Cassatie, Gilbert Azibert, benaderd te hebben. Dit opdat die hun in ruil voor een benoeming op een hoge post in Monaco inlichtingen zou bezorgen over een andere zaak, de affaire-Bettencourt. De rechtse politicus moest zich daarvoor verantwoorden. In die affaire kreeg Sarkozy uiteindelijk ontslag van rechtsvervolging (un non lieu). De rechters vonden geen bewijs dat Sarkozy misbruik had gemaakt van de hoge leeftijd van de schatrijke Liliane Bettencourt, erfgename van het L’Oréal-imperium, om zijn campagnekas te spijzen. Sarko triomfeerde. Maar dat was slechts een eerste etappe in een juridische marathon waarvan het einde nog lang niet in zicht is.

Om u een idee te geven van die juridische marathon. De zaak-Azibert is een uitloper van de beschuldigingen dat de voormalige Libische dictator Khaddafi de presidentscampagne van Sarkozy in 2007 met miljoenen euro zou gesponsord hebben. Een zaak die de linkse website Mediapart wereldkundig maakte. In het kader van dat onderzoek luisterden de onderzoeksrechters de telefoon van Sarkozy af. Ze stootten daarbij op bewijsmateriaal — of beter, en een belangrijke nuance, op belangrijke aanwijzingen — dat de ex-president samen met zijn advocaat Gilbert Azibert wilde corrumperen.

‘Un faisceau d’indices’

Totaal los daarvan staat de affaire-Bygmalion. Daarvoor staat Nicolas Sarkozy vanaf 17 maart opnieuw voor de rechter. Die zaak gaat over constructies via een studiebureau — Bygmalion. Het team Sarkozy gebruikte dat in 2012 om de Franse regels rond de partijfinanciering en de maximaal toegestane campagneuitgaven te omzeilen. Dat dat gebeurde staat buiten kijf. Alleen houdt Sarkozy vol dat hij zich als kandidaat niet bezig hield met de praktische kant van zijn persoonlijke campagne. En dat zijn medewerkers achter zijn rug handelden. In 2012 moest Nicolas Sarkozy de duimen leggen tegen de socialist François Hollande.

Maar gisteren oordeelde de correctionele rechtbank van Parijs dat er ‘un faisceau d’indices’ (‘een waaier aanwijzingen’) is die volstaat om te mogen spreken van ‘un pacte de corruption’ tussen Sarkozy, Herzog en Azibert. Deze twee laatsten kregen overigens dezelfde straf als de gewezen president. Drie jaar, waarvan twee met uitstel. Herzog mag bovendien, als hij in beroep definitief veroordeeld wordt, gedurende vijf jaar het beroep van advocaat niet uitoefenen. Een zeer zwaar vonnis voor een strafpleiter van zijn kaliber. De gevangenis zal geen van de drie van binnen zien. Effectieve straffen onder de twee jaar mag een veroordeelde in Frankrijk uitzitten in huisarrest, met een enkelband.

Geen harde bewijzen?

Die ‘fasceau d’indices’ is trouwens — maar ik moet daar als leek voortgaan op de tegensprekelijke mening van juristen — volgens de huidige advocate van Sarkozy, Jacqueline Laffont, de zwakke schakel in de motivering van de rechtbank gisteren. (De belangrijke nuance waarop ik daarnet alludeerde.) Om iemand door te verwijzen naar de correctionele rechtbank volstaat ‘un fasceau d’indices’. Maar om iemand definitief te veroordelen zijn harde bewijzen, ‘des preuves’, nodig. En daarvan ontbreekt volgens het kamp Sarkozy elk spoor in de uitspraak gisteren.

Het viel ook op — en dit even geheel terzijde — dat ook Jordan Bardella, Europarlementslid en nummer twee van het Rassemblement National van Marine Le Pen, zich gisteren haastte om met een beschuldigende vinger richting parket te wijzen en Sarkozy uit de wind te zetten. Ook Marine Le Pen hangen affaires van illegale partijfinanciering boven het hoofd waarop zware straffen staan. De veroordeling van Sarkozy kan in die context veelbetekenend zijn.

Maar zo ver zijn we nog niet. Definitief veroordeeld of niet, veel belangrijker is natuurlijk de politieke impact van de uitspraak gisteren. Nicolas Sarkozy mag dan al langer gezworen hebben geen politieke comeback te overwegen, hij blijft op zijn partij Les Républicains wegen. Net zoals Donald Trump in de Verenigde Staten op de Republikeinse Partij blijft wegen. De partij sluit, naar de buitenwereld toe, de rangen rond hem. Ze roept eensgezind dat ‘haar’ president het slachtoffer is van een door en door gepolitiseerd parket, het fameuze Parquet National Financier. Dat mag ook al voormalig eerste minister François Fillon tot zijn slachtoffers rekenen. Is hij zelf geen kandidaat voor de presidentsverkiezingen volgend jaar, dan blijft Sarkozy’s stem sowieso belangrijk in de keuze van een kandidaat voor zijn partij.

Een gewonde wolf

En daar wringt het natuurlijk vandaag voor Sarkozy. Zo formuleerden de politieke analisten Nathalie Saint-Cricq en Jean-Michel Apathie het op het achtuurjournaal gisteren. De politieke carrière van Sarkozy is voorbij. Hij komt hoe dan ook zeer verzwakt uit heel deze politiek-juridische episode. Als deze zaak haar normale gang volgt, dan komt het beroep volgend jaar voor in volle campagne. Voor Les Républicains en de kandidaat die het in naam van de centrumrechtse partij zal moeten opnemen tegen zittend president Emmanuel Macron en Marine Le Pen, is dat alvast geen al te leuk vooruitzicht.

We zullen de volgende weken en maanden zien, aldus Jean-Michel Apathie, of de vele tenoren van LR zich in de pers op de borst zullen blijven kloppen dat ze ‘met Nicolas Sarkozy geluncht’ hebben. Macron verwees tot gisteren maar wat graag naar zijn goede verstandhouding met de charismatische pater familias van Les Républicains. Maar zal hij zich morgen ook nog zo publiek afficheren aan de zijde van zijn voorganger?

Een gewonde wolf in een politieke roedel kan op even weinig mededogen rekenen als een gewonde wolf in de eenzame wildernis van Alaska.

Nathalie Saint-Cricq

‘Corrupt!’