Gisteren publiceerde Javier Zaragoza Aguado, procureur verbonden aan het Spaans Hooggerechtshof, een fulminante opinie in de Catalaanse unionistische krant La Vanguardia: ‘El desatino judicial belga’. Dat kan vertaald worden als ‘De Belgische gerechtelijke absurditeit’ (of onzinnigheid, idiotie). De brandbrief komt er nadat de Brusselse raadkamer in eerste instantie de –derde– uitleveringsaanvraag weigerde voor Catalaans oud-minister Lluís Puig i Gordi. Het gerecht oordeelde begin deze maand onder meer dat het Spaans Hooggerechtshof in Madrid niet de bevoegde autoriteit is. Het is de zoveelste gerechtelijke tegenslag van Spanje in België en Europa, met bijhorend gezichtsverlies, en zorgt voor woede binnen de Spaanse politiek en gerecht. België moet het opnieuw zwaar ontgelden.

Openbaar aanklager in Catalaans proces

Procureur Javier Zaragoza, van PSOE-signatuur, verwierf recent bekendheid door op te treden als openbaar aanklager in het proces tegen de Catalaanse politici en burgerleiders wegens het onafhankelijkheidsreferendum en de gebeurtenissen errond. Spanje zoekt de voormalig Catalaanse minister van Cultuur Lluís Puig i Gordi (Junts per Catalunya, de liberale partij van Carles Puigdemont) wegens ongehoorzaamheid en verduistering van overheidsgeld in het kader van de organisatie van het referendum. Puig verblijft immers al sinds november 2017 in België.

Zowel Puig als de andere Catalaanse ballingen kozen ervoor Spanje te ontvluchten omdat ze geen goede hoop hebben op een onpartijdig en eerlijk proces. Sindsdien stuurde Spanje maar liefst drie Europese aanhoudingsbevelen uit. Zonder succes, want zowel België als Duitsland weigerde de uitlevering op basis van de Spaanse voorwaarden. In Schotland kwam het voor een andere minister nooit zover aangezien Spanje het aanhoudingsbevel opnieuw introk. Ook Zwitserland weigert de daar aanwezige Catalaanse politici uit te leveren.

Algemene aanklacht tegen Belgisch gerecht

De brief van de procureur aan het Hooggerechtshof is opvallend wegens de harde en beschuldigende toon. De procureur beschuldigt het Belgisch gerecht er onder andere van ‘de fundamentele principes van de Europese gerechtelijke samenwerking te schenden’. ‘Door beslissingen zoals deze mogen we zonder twijfel stellen dat de Europese ruimte van vrijheid, veiligheid en justitie, gebaseerd op de veronderstelling van wederzijdse erkenning en vertrouwen, mislukt is.’

De procureur uit zijn frustratie en graaft in het verleden om aan te tonen dat het Belgisch gerecht ‘zich niet voor de eerste keer weigerachtig toont en het vertikt om een juiste interpretatie te geven aan het toepasbaar recht en de aanhoudingsbevelen van het Spaans gerecht, met denkwijzen die even ongehoord als onaanvaardbaar zijn. Zo stelt het de democratische kwaliteit van ons gerechtelijk systeem in vraag en de standaard van respect voor de mensenrechten.’

Mishandelingen van Baskische gevangenen

Als voorbeeld haalt Zaragoza de zaak aan van de Baskische Natividad Jáuregui, die er in Spanje van beschuldigd wordt lid te zijn geweest van de ontbonden terroristische afscheidingsbeweging ETA en te hebben deelgenomen aan een moordaanslag. Procureur Zaragoza kan er niet bij dat de Gentse rechtbank in 2013 haar uitlevering weigerde ‘met als argument dat het Spaanse gerechtelijk systeem het recht op een eerlijk proces niet respecteert omdat de beschuldigde mishandeld zou kunnen worden.’ Hij beschouwt die beslissing van het Belgisch gerecht als ‘een onrecht en willekeur die gereflecteerd werden door de veroordeling van België door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) in 2019. Net omdat de weigering tot uitlevering duidelijk niet onderbouwd was’.

Nochtans veroordeelde het EHRM Spanje nog in 2018 wegens de mishandeling van twee ETA-leden. Sinds 2004 liep Spanje elf keer een veroordeling op wegens mishandelingen van arrestanten of het niet willen onderzoeken ervan. Recent nog zag het Spaans gerecht zich verplicht de veroordeling van de Baskische leider Arnaldo Otegi ongedaan te maken. Deze zat onterecht meer dan zes jaar opgesloten. Straatsburg oordeelde uiteindelijk dat Otegi geen eerlijk proces had gekregen.

‘Hooggerechtshof Madrid onbevoegd’

De procureur valt er ook over dat de Brusselse raadkamer meeging in de redenering van de Catalaanse verdediging, waargenomen door Paul Bekaert. Die stelt dat het Hooggerechtshof in Madrid niet de ‘natuurlijke’ rechtbank is en dat dat een hof in Catalonië moest zijn, een redenering die ook gevolgd wordt door de VN-Werkgroep over willekeurige aanhoudingen. Zaragoza wuift die instelling weg als ‘geen rechtsbron, niet bindend, niet objectief, neutraal noch onpartijdig.’

Zaragoza verwijt het Belgisch gerecht ook zich niet te houden aan het Europees samenwerkingskader, ‘zich op te richten als een soort van grondwettelijke Europese jurisdictie’ en ‘zich te moeien in inhoudelijke kwesties die enkel het Spaans gerecht kan oplossen’.

Spaans gerecht zet door

Procureur Zaragoza wil niet alleen brandhout maken van de redenen waarom het Belgisch gerecht de uitlevering van Puig weigerde, hij beschuldigt het Belgisch gerecht ervan ‘manifest aan de Europese wetgeving te verzaken en zich bevoegdheden aan te meten die het niet toebehoren’. Hij verwacht dat België ‘opnieuw door het EHRM zal veroordeeld worden wegens het schenden van de plicht tot samenwerking door het willekeurig en ongefundeerd weigeren van de uitlevering van Lluís Puig’. Hij beschouwt de beslissing als ‘een merkwaardige absurditeit met gevolgen van een enorme zwaarwichtigheid en die een klap betekent voor de Europese gerechtelijke samenwerking.’ Ondanks deze ‘kleine tegenslagen’, maakt Zaragoza zich sterk dat het Spaans gerecht de wetten zal blijven toepassen.

De zaak Catalonië zorgde al herhaaldelijk voor diplomatieke incidenten tussen Spanje en België. Zo kon Spanje de uitspraken van toenmalig Vlaams parlementsvoorzitter Jan Peumans slecht verteren en zette de Spaanse regering al herhaaldelijk het Belgisch gerecht onder druk.

Natividad Jáuregui

Spaanse procureur schiet met scherp op Belgisch gerecht