Op zaterdag 12 september executeerde de Islamitische Republiek van Iran de 27-jarige worstelaar Navid Afkari. Hij werd veroordeeld zonder eerlijk proces voor het doodsteken van een beveiligingsbeambte tijdens antiregeringsprotesten in 2018. De internationale gemeenschap reageerde verontwaardigd op het doodvonnis, maar internationale acties konden niet verhinderen dat de executie plaatsvond. In deze aflevering van Doorbraak Radio gaat Wies De Graeve, directeur van Amnesty International, dieper in op de executie van Navid Afkari en de schending van de mensenrechten in Iran.

De toepassing van de doodstraf

Navid Afkari is niet de enige die dit lot moest ondergaan, Iran executeert meer dan 250 mensen per jaar. Iran is een van de slechtste leerlingen van de klas wanneer het over het toepassen van de doodstraf gaat, zegt De Graeve. Enkel China executeert nog meer mensen. Amnesty International probeert samen met een hele hoop andere organisaties acties te voeren tegen de doodstraf. ‘Voor ons is de doodstraf de ultieme onmenselijke behandeling.’ De doodstraf is in principe niet verboden door het internationaal recht. Landen kunnen juridisch gezien dus de doodstraf toepassen. Maar voor Amnesty International staat de doodstraf gelijk aan foltering, wat wel verboden is binnen het internationale recht.

Volgens De Graeve is het vooral problematisch dat de doodstraf in Iran bijvoorbeeld ook wordt uitgevoerd bij drugsfeiten. Volgens het internationaal recht kan de doodstraf enkel gebruikt worden voor zeer ernstige feiten, en dus niet voor drugsfeiten, zegt De Graeve. ‘In Iran is ze vooral een middel voor machtsmisbruik.’ Iran gebruikt een publiek figuur om andere burgers duidelijk te maken wat er gebeurt indien men protesteert tegen het regime. Het juridische apparaat is ook totaal niet transparant.

Foltering als middel tot bekentenissen

Iran past de praktijk van foltering toe om gevangen tot bekentenis te dwingen. Afkari gaf ook meermaals aan gedwongen te zijn tot valse bekentenissen door middel van foltering. Die bekentenissen worden soms opgenomen en daarbij is het duidelijk te zien dat mensen gedwongen worden om te bekennen, zegt De Graeve.

Vaak zendt de staatstelevisie deze bekentenissen dan ook nog eens uitgebreid uit om de bevolking ervan te overtuigen dat een executie terecht is. ‘Maar je ziet dat dit compleet geframed is en dat er geen sprake is van eerlijke rechtspraak.’

Het lot van burgers met de dubbele nationaliteit

Een vaak terugkerend patroon is dat mensen met een dubbele nationaliteit, waarvan één de Iraanse is, worden opgepakt wanneer ze in Iran zijn voor professionele redenen of voor het bezoeken van familie. Ze worden er dan vaak van beschuldigd te spioneren voor een buitenlandse overheid. Maar achteraf vertellen die mensen juist het tegenovergestelde, zegt De Graeve.

‘Ze worden opgepakt omdat ze geweigerd hebben om hun internationaal netwerk in te zetten voor spionage voor Iran.’ Op die manier wil Iran opnieuw aan de burgers tonen dat ze het maar beter niet in hun hoofd halen om te weigeren mee te werken met het staatsapparaat. ‘De rode draad is de repressie en het machtsmisbruik.’

De weg naar verandering

Een middel om verandering te brengen in de wanpraktijken in Iran is internationale druk. Maar het ultieme middel ligt bij de burgers in Iran zelf, zegt De Graeve. ‘Alle steun moet gaan naar de activisten in Iran zelf die protesteren voor meer vrijheid en voor betere mensenrechten.’ Mensenrechten zijn zoals een geest uit een fles, eenmaal losgelaten zal het regime van Iran nooit nog die dop op de fles krijgen. De geschiedenis toont dat verandering mogelijk is maar de weg is vaak lang. ‘In de afgelopen 40 jaar slaagde Amnesty Internationaal erin om het wereldwijde gedachtengoed rond de doodstraf om te keren.’ Er zijn nu meer landen die ze niet uitvoeren dan landen die de doodstraf wel uitvoeren. ‘Ook individueel proberen we het verschil te maken.’ Luisteraars kunnen via de webiste van Amnesty International hun stem toevoegen aan de eis tot vrijlating van terdoodveroordeelden.

Redacteur: Rani De Leeneer

Beluister ook onze andere podcasts:

Navid Afkari

Wies De Graeve: ‘Iran gebruikt de doodstraf om de repressie op te voeren’