BBC-journalist Nicholas Watt tweette dinsdagavond dat er een post-brexit handelsakkoord zit aan te komen tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk. Een akkoord dat de eurosceptici gelukkig zou maken. Bij de onderhandelaars blijft het stil. De visserij is een van de moeilijkste hordes die genomen moet worden. De symboliek in verband met de soevereiniteit over de Britse wateren overstijgt de zuiver economische waarde sterk.

Kleine sector, groot symbolisch belang

Emiel Brouckaert, directeur bij de Rederscentrale, bevestigt dat het nog steeds koffiedik kijken is. ‘Ondanks de deadline van vorige zondag hebben Ursula von der Leyen en Boris Johnson besloten om verder te praten over een handelsakkoord. Het gaat dan over de drie grote knelpunten: het gelijke speelveld, “governance” en de visserij. Politiek gezien zijn we als kleine sector, die amper een procent uitmaakt van het BNP van beide partijen, verbaasd dat aan de visserij zoveel gewicht wordt gegeven.’

‘Van in het begin waren we ons daar wel van bewust. De visserij kan politiek gebruikt worden om te benadrukken waar de brexit in feite over gaat. Het is belangrijk om te benadrukken dat wij het recht op soevereiniteit van de Britten aanvaarden. Zij hebben het recht om er uit te stappen. Maar ons standpunt is dat de regeling die nu bestaat, ook onder gedeelde of aparte soevereiniteit, de beste garantie biedt. Zowel op sociaal, economisch als ecologisch vlak.’

Eén Europees blok

Volgens Brouckaert zijn de Britse visgronden van levensbelang voor de Vlaamse vissers. ‘Ongeveer 50% van het gewicht en de omzet op jaarbasis komt uit de Britse wateren. Onze visserijzone loopt van de zuidkust van Noorwegen tot de noordkust van Spanje. In alles wat daar tussen ligt, inclusief de Ierse zee, kan je Vlaamse vissersvaartuigen tegenkomen.’

‘We moeten nu zien wat er gaat gebeuren in het kader van de brexit, maar er blijft nog die overige vijftig procent van onze activiteiten in de wateren die onder toezicht staan van andere Europese lidstaten. Die vallen onder de Europese regels. Sinds het brexitreferendum hebben we een organisatie opgericht met alle visserijvertegenwoordigers uit de lidstaten die getroffen worden door de Britse beslissing om uit de EU te stappen. Wij werken op dit moment samen om de beste akkoorden voor de Europese visserij te bekomen. De nationale en Europese overheden steunen ons hier in en vinden het belangrijk dat we als één blok naar voren kunnen treden. Wij doen ons uiterste best om dit zo te houden.’

Rederscentrale tast in het duister

Brouckaert benadrukt dat er weinig naar buiten komt over de concrete standpunten van de onderhandelaars. Hij kan enkel afgaan op de geruchten die de ronde doen in de pers. ‘Het gaat voornamelijk over de verdeelsleutel van de vangsten in de Britse wateren, niet zozeer over de toegang.’

‘De Britse onderhandelaars zouden 80% van de waarde van de Europese visvangst in Britse wateren op tafel leggen als wat ze willen bekomen. De Europese onderhandelaars komen uit op 50%, wat gebaseerd is op een logische berekening. Dat, en wat daar tussen in ligt, is eigenlijk de inzet van de onderhandelingen om tot een visserijakkoord te komen. Maar voor de duidelijkheid moet ik zeggen dat we daar van de onderhandelaars geen commentaar op krijgen. Ze doen dit om de sereniteit te bewaren en zo meer kans op slagen te hebben om tot een akkoord te komen.’

Transitvoorwaarden en voedselveiligheid

Het gaat voor de visserij niet enkel over de vangstquota en de waardeverdeling. De Vlaamse schepen die in de Ierse zee opereren brengen momenteel hun vangst vaak aan land in Britse havens.

‘Veel Europese vissers lossen hun vangst in Britse havens, waar ze met vrachtwagens naar het punt vaan eerste verkoop gebracht worden. Die verkooppunten liggen in België, Spanje, Frankrijk of Nederland. Dat overstijgt de visserijproblematiek en is meer gelinkt aan het algemene handelsakkoord. Gaan wij nog dezelfde transitvoorwaarden kunnen krijgen voor goederen die nog niet verkocht zijn? Het gaat over Belgische vangsten die over Britse bodem naar Oostende of Zeebrugge getransporteerd moet worden.’

‘Wat ook een rol zal spelen zijn de regels voor voedselveiligheid. Tot nu toe waren die in het Verenigd Koninkrijk hetzelfde als in de rest van Europa. Na de uittreding krijg je verschillende regels en daar is een handelsakkoord onmisbaar om alles uit te klaren. Vandaar dat je dit niet los kan zien en dat het totaalpakket zo belangrijk is.’

Zonder deal geen toekomst

De uiteindelijke vraag is of de Vlaamse visserijvloot nog een toekomst heeft en kan blijven bestaan indien er geen deal komt. Brouckaert stelt dat dit enkel mogelijk is als er op een of ander manier afspraken komen. ‘Een echte no-deal is een worst case scenario dat wat ons betreft niet haalbaar is. Er zijn wel internationale akkoorden tussen derde landen. Groot Britannië wordt door de uittreding voor de EU een derde land. Er moet op een of andere manier een samenwerking voor toegang en een verdeelsleutel voor de vangsten in de gedeelde gebieden tot stand komen. Er moeten ook afspraken gemaakt worden om duurzame visserij te garanderen en vrijwaren.’

‘De Noordzee zal nu bijna voor 40% uit Britse wateren bestaan. 25% behoort aan EU-lidstaten. De overige 35% zijn in Noorse handen. Er is een verplichting op internationaal niveau waardoor de beheerders van die gebieden met eigenlijk één visbestand akkoorden moeten sluiten om tot een duurzame visserij te komen. In zo’n akkoord moeten er altijd afspraken zitten rond de toegang.’

‘Bij een no-deal op één januari is onze hoop dat we hierover direct kunnen beginnen onderhandelen. We hadden gehoopt dat we sneller zouden weten waar we aan toe zijn, maar dat is nu niet zo. Er moet in elk geval een akkoord komen rond de visserij, wat de uitkomst van de onderhandelingen over het handelsakkoord ook moge zijn. Op basis daarvan zouden we de toegang tot de Britse visgronden kunnen behouden.’

Brouckaert rekent in elk geval op zo een akkoord. ‘Zeker omdat onze visserij eigenlijk heel compatibel is met de Britse. Onze visvangst in de Britse wateren is vooral gericht op tong en de daarvoor specifieke bijvangst van pladijs en zeeduivel. De Britten hebben daarvoor niet direct een afzetmarkt. Daarom denken we dat er wel een regeling gevonden kan worden. Maar de tijd dringt. Januari komt eraan en ze zijn nog steeds aan het praten. Wanneer er geen deal komt is er weinig tijd om die aparte visserijonderhandelingen op te starten, maar we hopen dat dat toch zo snel mogelijk in orde komt.’

Brouckaert is echter duidelijk over wat er staat te gebeuren bij een echte no-deal. ‘Als er totaal niets uit de bus komt, wordt het heel moeilijk om wat wegvalt te compenseren met andere visserij. In dat geval ziet het er voor onze vloot niet goed uit.’

Nicholas Watt

Vlaamse visserij: ‘Zonder brexit-deal ziet het er voor onze vloot niet goed uit’