Op 29 april 1792 wordt in Parijs voor het eerst de guillotine gebruikt voor de terechtstelling van een terdoodveroordeelde. Het gaat om de misdadiger Nicolas Jacques Pelletier, een straatrover. Eerder had men er – bij wijze van proef – schapen en lijken van mensen mee onthoofd.

De guillotine is vernoemd naar de Franse arts en politicus Joseph-Ignace Guillotin (1738-1814), een uitgetreden jezuïet, die pleit voor een mechanische uitvoering van de doodstraf. Tijdens een parlementair debat op 1 december 1789 stelt hij: ‘Het mechaniek valt als de bliksem, het hoofd vliegt door de lucht, het bloed spuit omhoog, de mens is niet meer’.

Maar in tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht is Guillotin niet de uitvinder van het toestel dat naar hem werd genoemd. Het is de chirurg Antoine Louis (1723-1792) die het prototype gedetailleerd beschrijft en het ook construeert, bijgestaan door de Parijse beul Charles-Henri Sanson (1729-1806) en de klavecimbelbouwer en ingenieur Tobias Schmidt (1768-1821). Die probeert er tevergeefs een octrooi op te krijgen. Het is ook een misverstand dat Antoine Louis onder zijn eigen uitvinding stierf. Dat wordt gesuggereerd door zijn overlijdensjaar 1792, maar hij stierf ‘gewoon’.

De guillotine krijgt al gauw een bloedige reputatie tijdens het Schrikbewind (la Terreur), als tienduizenden mensen onthoofd worden als vijanden van de Franse Revolutie. Guillotin ontsnapt zelf ternauwernood aan ‘zijn’ machine. Hij wordt in september 1793 als verdachte gearresteerd en kwam pas vrij na de val van Maximilien de Robespierre in juli 1794. Als Guillotin in 1814 overlijdt, krijgen zijn kinderen toestemming om hun familienaam te veranderen.

Tijdens de Franse bezetting (1795-1815) van onze gewesten wordt de guillotine ook in de Zuidelijke en Noordelijke Nederlanden gebruikt voor terechtstellingen. Na de Belgische onafhankelijkheid zijn er nog 55 guillotineringen uitgevoerd.

De laatste executie met de guillotine vindt plaats in Marseille op 10 september 1977, als de moordenaar Hamida Djandoubi wordt onthoofd, een Tunesische immigrant die veroordeeld is voor de marteling van en moord op een 21-jarige vrouw.

Nicolas Jacques Pelletier

Vandaag 1792: eerste gebruik van de guillotine in Parijs