In Wit-Rusland zijn de massale protesten na de presidentsverkiezingen van augustus 2020 praktisch onderdrukt. Meer dan 33 000 Wit-Russische burgers hebben sindsdien de nationale detentiecentra van binnenuit gezien. Daarmee lijkt voor de autoriteiten de tijd rijp om op de proppen te komen met de strijd tegen een waarlijk serieuze bedreiging: het terrorisme.

Op 12 februari publiceerde de Wit-Russische geheime dienst KGB een lijst van 743 personen die betrokken zijn bij terroristische activiteiten. Naast namen uit de Arabische wereld, Afrika, Azië en de Kaukasus staan 19 Wit-Russen op de lijst: de groep ‘Olinevitsj’, de groep ‘Avtoechovitsj’ en de makers van Telegram-kanaal ‘NEXTA’.

Anarchistische terroristen

Een groep anarchisten bestaande uit vier personen zou worden geleid door de 37-jarige ingenieur Igor Olinevitsj. Reeds in 2010 zou hij onder meer betrokken zijn geweest bij brandaanslagen op de Russische ambassade, een casino en een bank in Minsk. Olinevitsj dook onder in Rusland waar hij na enkele maanden door onbekenden, waarschijnlijk medewerkers van de Russische geheime dienst, werd ontvoerd en naar de grens met Wit-Rusland gebracht. Hij werd in Minsk in de KGB-gevangenis geïnterneerd en uiteindelijk tot 8 jaar veroordeeld.

In de gevangenis schreef hij zijn autobiografische boek Ja jedoe v Magadan (Onderweg naar Magadan) dat in 2013 verscheen en waarvoor hij een oppositionele literatuurprijs ontving. In augustus 2015 kwam Igor Olinevitsj als een van de laatste politieke gevangenen door amnestie vervroegd vrij. Hierna verdween hij opnieuw naar het buitenland en werd het stil rond de anarchistische ingenieur.

‘Terroristische uitstapjes’

De huidige groep ‘Olinevitsj’ werd op 28 oktober 2020 opgepakt aan de grens met Oekraïne. KGB-medewerkers zouden twee vuurwapens, een handgranaat en een pistool voor rubberen kogels hebben aangetroffen in de auto van het viertal. Net zoals pepperspray, camera’s, een militair uniform, gps-trackers, rugzakken, legertenten en notebooks. Op dezelfde dag zou een van de vier mannen in de vroege ochtenduren een raam hebben ingeslagen aan de achterkant van een gebouw van de verkeerspolitie in Mozyr in het uiterste zuidoosten van het land. Daarop gooide de man een molotovcocktail naar binnen. De brandschade bleef beperkt tot één bureau. Op de buitenmuur was met verf het woord ‘wraak’ geschreven. Volgens de geheime dienst zijn de anarchisten ook verantwoordelijk voor het in brand steken van vier auto’s op 21 oktober voor het Paleis van Justitie in Soligorsk. Ze zouden zich in de bossen hebben verscholen en ‘terroristische uitstapjes’ hebben gemaakt.

Igor Olinevitsj in zijn autobiografie: ‘Op het moment is er geen vrijheid… Maar we kunnen de vrijheid benaderen, haar ademhaling voelen, door voor haar te strijden. De strijd geeft ons leven de gevoelens en gedachtes terug die de staat onderdrukt. Door voor vrijheid te strijden komt niet alleen de dag nader dat rechtvaardigheid zal heersen, maar redden we ook onze eigen persoonlijkheid van de alledaagse sleur en degradatie. Elke handeling tot bevrijding heeft zin in het hier en nu.’

Nationalistische terroristen

De nationalisten worden volgens justitie geleid door de 58-jarige ondernemer Nikolaj Avtoechovitsj en zou bestaan uit acht mannen en vijf vrouwen. De oppositiekrant Nasja Niva wijdde op 10 december 2020 een artikel aan de vermeende leider van de groep. Hierin staat dat Avtoechovitsj van beroep automonteur is. Hij nam als soldaat in het Sovjetleger twee jaar lang deel aan de oorlog in Afghanistan. Na zijn diensttijd startte hij een taxibedrijf in de stad Grodno. Daar kreeg hij naar eigen zeggen in de loop der jaren meermaals te maken met de grenzeloze corruptie binnen het gemeentebestuur.

Toen hij weigerde steekpenningen voor vergunningen te betalen, kreeg hij de ene na de andere boete voor gefingeerde overtredingen. Uiteindelijk werd hij wegens vermeende belastingontduiking en wapenbezit gearresteerd. In voorarrest ontsnapte hij uit de gevangenis, waarbij hij een politiewapen buit wist te maken. Pas na twee maanden werd hij opgespoord in Minsk. Avtoechovitsj kreeg 3,5 jaar cel. Hij ging meermaals in hongerstaking. De helft van zijn taxibedrijf werd geconfisqueerd, evenals zijn appartement en twee magazijnen. Een jaar na zijn vrijlating stond hij opnieuw voor de rechter. Hij zou een terroristische aanslag op twee plaatselijke bestuurders hebben voorbereid. Hiervoor kreeg hij 5 jaar en 2 maanden. Weer op vrije voeten richtte Avtoechovitsj een logistiek bedrijf op en verdween enkele jaren van het toneel.

Afghanistan-veteraan

De huidige groep ‘Avtoechovitsj’ wordt beschuldigd van het in brand steken van een huis in aanbouw en meerdere politieauto’s in de regio Grodno aan de Poolse grens. In een speciale nieuwsuitzending in december liet de televisie een verwaarloosde man in trainingspak en handboeien zien die naar eigen zeggen als handlanger op wacht zou hebben gestaan. De man stamelde: ‘Ik hoorde een knal en na een paar meter, oei, ik bedoel minuten, kwam A-a-achtoechovitsj…’ De uitgebrande privéwagen van een politieagent zou direct naast een kleuterschool hebben gestaan. Avtoechovitsj zelf wordt van bovenaf getoond terwijl hij met gebonden handen op een stoel zit en naar beneden kijkt. ‘De vreedzame protesten leiden nergens toe, ze bieden alleen een voedingsbodem voor radicale ideeën,’ aldus de Afghanistan-veteraan tijdens de opname.

Over de leden van de ‘nationalistische terreurbeweging’ is nauwelijks iets bekend. Er zouden ook twee gezinnen deel van uitmaken, waaronder dat van een orthodoxe priester. Slechts een van de leden van de groep kwam in 2019 in het nieuws. Dorpsbewoner Viktor Snegoer maakte toen met acht anderen een sneeuwpop van vijf meter hoogte. Voorop hingen ze de oppositionele wit-rood-witte vlag. Hiervoor werden ze voor een gesprek uitgenodigd door de plaatselijke politie. Daarmee was kennelijk de kous af. Dat in 2021 de wind in Wit-Rusland uit een andere hoek waait, moge duidelijk zijn. Alle leden van de groep Avtoechovitsj werden met veel bombarie gearresteerd en zitten in afwachting van hun proces achter slot en grendel.

Virtuele terroristen in Polen

De jongste Wit-Russen op de KGB-lijst zijn de mannen achter kanaal NEXTA. De 22-jarige Stepan Poetilo en de 25-jarige Roman Protasevitsj die zich beiden in Polen bevinden, wordt organisatie van massale protesten ten laste gelegd. Met berichten en aanwijzingen over plaats en tijdstip van de demonstraties coördineerden ze via berichtendienst Telegram de protesten en wijkacties. Ook publiceerden ze al vanaf 2015 nieuws over corruptieschandalen en politiegeweld.

De gearresteerde Wit-Russen die op de KGB-lijst staan, zullen als terroristen volgens artikel 289 worden berecht. De minimale strafmaat bedraagt in dit geval 8 jaar. De leden van de groepen ‘Olinevitsj’ en ‘Avtoechovitsj’ kunnen de doodstraf krijgen, indien de rechter als bewezen acht dat chemische wapens zijn gebruikt of een dodelijk slachtoffer is gevallen. Poetilo en Protasevitsj van NEXTA zijn momenteel buiten reikwijdte van de autoriteiten. Zodra ze echter een voet in een van de GOS-landen zetten, zullen ze worden uitgeleverd aan Wit-Rusland. Daar wacht hen een proces volgens artikel 293 voor het organiseren van massale protesten. Hierop staat een maximale gevangenisstraf van 15 jaar.

Igor Olinevitsj schreef het volgende in zijn autobiografische boek: ‘Sociale onderdrukking wordt kunstmatig in stand gehouden door het aanwakkeren van een voortdurend gevoel van interne en externe bedreiging. Hiermee worden de mensen afgeleid van de daadwerkelijke problemen en hun oorzaken.’

Nikolaj Avtoechovitsj

Wit-Rusland: doodstraf voor terreur tegen de staat?