Op 1 november werd de 24-jarige Yana Pinchuk door de politie in Sint-Petersburg gearresteerd. Ze komt oorspronkelijk uit Wit-Rusland, maar woont inmiddels alweer een aantal jaren in de noordwestelijke metropool in het buurland. De Wit-Russische autoriteiten veroordeelden haar in mei van dit jaar bij verstek wegens het aanzetten tot haat tegen medewerkers van politie en ‘het oproepen van acties die in strijd zijn met de nationale veiligheid’.

Telegram-kanaal

Ze zou van september tot december 2020 tijdens de massale protesten in haar geboorteland onder een schuilnaam negatieve uitlatingen over agenten op een Telegram-kanaal hebben gepubliceerd. Dit kanaal met de naam Vitebsk97% (afgeleid van de 3% kiesgerechtigden die nog op Loekasjenko zou stemmen) werd door de Wit-Russische justitie, net als alle andere media die niet van de staat zijn, tot ‘extremistisch materiaal’ verklaard.

De rechter in Sint-Petersburg besloot dat Yana Pinchuk in eerste instantie tot 10 december in detentie moest blijven, waarna uitlevering aan de autoriteiten in Wit-Rusland plaats zou vinden. Onlangs werd haar voorlopige hechtenis verlengd tot 30 april 2022.

Ik sprak met haar advocaat Maria Beljajeva over de achtergronden.

Ondertussen in de cel…

Hoe gaat het met Yana?

‘Ik heb haar inmiddels zes keer mogen bezoeken. Ik ben vandaag nog bij haar geweest. Ze houdt zich goed. Ze zit in een cel met een andere arrestante. De omstandigheden zijn oké. Er is een tv, ze mag boeken en zelfs kranten lezen.’

Ze zou volgens de nieuwssite ‘Belsat’ na haar arrestatie een asielaanvraag hebben ingediend. Wat is daarvan het nut?

‘Na haar arrestatie hebben we inderdaad een asielverzoek ingediend, omdat ze om politieke redenen wordt vervolgd in haar geboorteland. Het nut daarvan is dat ze niet mag worden uitgeleverd zolang de procedure loopt. Na vier jaar te hebben gestudeerd aan de universiteit in Wit-Rusland, kwam ze naar Moskou waar een oom van haar woont. Daar begon ze aan een stage die ze echter niet afmaakte.’

‘Ze leerde in de Russische hoofdstad een jongeman uit Sint-Petersburg kennen met wie ze vertrok en samen ging wonen. De twee willen nu zo snel mogelijk trouwen. Bovendien vond Yana direct werk in een Petersburgs restaurant, waar ze aanvankelijk de bediening deed en later manager werd. Ze is heel communicatief en prettig in de omgang. Yana is inmiddels alweer vier jaar in Rusland en hier vast verankerd.’

‘Ze kwam toevallig terecht bij het Telegram-kanaal. Toen de demonstraties begonnen, was er ineens geen communicatie meer mogelijk met haar ouders die in de buurt van Vitebsk wonen. Telefoon en internet functioneerden daar niet meer. Ze maakte zich vreselijke zorgen en iemand zei haar dat het mogelijk zou zijn informatie te krijgen via dat bewuste kanaal.’

Vrijwilligers gezocht

‘Er werden vrijwilligers gezocht en Yana meldde zich aan. Zo hielp ze op afstand vanuit Sint-Petersburg. Ze zei: ‘Op die manier kon ik toch iets voor de mensen daar betekenen.’ Yana kreeg informatie die ze op Telegram onder een gefingeerde naam publiceerde, wie naar welk politiebureau of gevangenis was afgevoerd, waar mensen van water, voedsel en medicijnen konden worden voorzien.’

Nooit gereageerd

De Wit-Russische kickbokskampioen Alexej Kudin werd ervan beschuldigd op 10 augustus 2020 ordebewaarders te hebben aangevallen tijdens een demonstratie. Hijzelf werd mishandeld en gearresteerd. Na 11 dagen in de cel, kreeg de beroemde vechtsporter huisarrest en een uitreisverbod. Kudin wist toch naar Moskou te vertrekken waar hij asiel aanvroeg. Daarop is nooit gereageerd. Hij werd uitgeleverd en kreeg 2,5 jaar strafkolonie.

Waarom zou het met Yana anders gaan?

‘Ik begrijp dat we 99,9% kans hebben dat het asielverzoek wordt afgewezen, maar dan hebben we nog de mogelijkheid naar een hogere instantie te gaan. Dat is allemaal tijdwinst. In de cel in Sint-Petersburg is het voor haar in ieder geval veiliger dan in haar vaderland.’

De aanklacht…

Wat is de strafmaat die haar in Wit-Rusland wacht?

‘De aanklacht is inmiddels tot zeven punten uitgebreid. In totaal is de straf minimaal 12 – en maximaal 19 jaar. Dat is enorm. Haar wordt nu ook het stichten van een extremistische organisatie ten laste gelegd. Ze had haar werk voor dat kanaal al beëindigd voordat het door de Wit-Russische justitie als extremistisch werd bestempeld. Desondanks baseert het uitleveringsverzoek op beschuldiging van het stichten van een extremistische groepering. Dat alleen al is goed voor acht tot tien jaar.’

‘Dan komt daar nog de beschuldiging bovenop over het aanzetten tot haat op sociale grondslag. Ze zou medewerkers van politie hebben beledigd. Zelf zegt ze dat ze nooit berichten met negatieve uitlatingen over agenten heeft geschreven. De protesten in Wit-Rusland hadden een absoluut vreedzaam karakter en de activiteiten van Yana waren er alleen op gericht hulp te bieden.’

Wederzijdse ondersteuning

Waarom reageert de justitie in Sint-Petersburg überhaupt op dit soort verzoeken tot uitlevering?

‘Rusland heeft een conventie uit 1993 met Wit-Rusland en nog een paar andere voormalige Sovjetrepublieken ondertekend over wederzijdse ondersteuning bij administratieve overtredingen en zaken op grond van personen- en familierecht. Die conventie bepaalt ook dat de deelnemende landen gezochte burgers moeten uitleveren aan een andere staat als daarom wordt gevraagd. Daar bestaat een bepaalde procedure met verschillende regels voor. Dat is de technische kant.’

‘Als verdediging vestigen wij de aandacht op de menselijke kant, het feit de uitlevering politiek gemotiveerd is, dat ze nog erg jong is, dat ze uitsluitend wilde helpen. Ook de mensenrechtensituatie in haar vaderland is belangrijk. Gevangenen worden er mishandeld en gefolterd. Die berichten brengen we eveneens onder de aandacht.’

‘En een ander punt: 8 maanden geleden verscheen op de site van het Wit-Russische ministerie van Binnenlandse Zaken een video met de bekentenis van een 39-jarige vrouw die voor precies hetzelfde gearresteerd was. Zelfs de schuilnaam die ze gebruikte was dezelfde. Hierover hebben wij de officier van justitie van de regionale rechtbank ingelicht. Wij kregen daarop officieel bericht dat de zaak zal worden uitgezocht.’

Besluit

Uitgaande van uw ervaringen, is er daadwerkelijk iemand die iets uit gaat zoeken of staat het besluit over uitlevering allang vast?

‘Niemand weet hoe dat soort onderzoeken in de praktijk wordt uitgevoerd. We proberen een tijdelijke status voor haar te krijgen, nog eens tijd te winnen, maar we tasten in het duistere. Elke zaak is uniek. Aan de ene kant is er het verhaal met Alexej Kudin die ondanks een verbod door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens toch werd uitgeleverd aan zijn vaderland.’

‘Aan de andere kant is er Nikolaj Davidtsjik die ook als administrator van een oppositioneel Telegram-kanaal werd gezocht door de Wit-Russische staatsmacht. Hij werd niet door Rusland uitgeleverd. Er bestaat geen succesformule. We proberen alles. Volgens mijn laatste info’s wordt Yana binnenkort ook door Amnesty opgenomen op de lijst van politieke gevangenenen.’

Wordt er druk uitgeoefend op haar ouders in Wit-Rusland?

‘Dat zou kunnen. Ik weet het niet, maar gezien de situatie daar bestaat die mogelijkheid.’

Nikolaj Davidtsjik

Uitlevering wegens activiteiten op berichtendienst Telegram?