In 2019 werden er minder vergunningen dan ooit aangevraagd (en uitgereikt) voor de doorvoor van ‘defensiegerelateerde goederen’. Het Vlaams Vredesinstituut kreeg de opdracht om na te gaan of diezelfde tendens zich ook aftekent in onze buurlanden. Maar wat is dat ‘Vlaams Vredesinstituut’ eigenlijk, en wat doet het? Doorbraak Radio vroeg het aan Nils Duquet, directeur van het Instituut.

Wat is het Vlaams Vredesinstituut?

Het Vlaams Vredesinstituut is een adviesorgaan van het Vlaams Parlement. Het werd opgericht in 2004 om fundamenteel en actueel vredesonderzoek te doen. De directe aanleiding voor de oprichting van het Vlaams Vredesinstituut was de regionalisering van de wapenexport, zegt Duquet. ‘België is één van de enige landen ter wereld waar het niet het federale niveau is dat beslist over de wapenexport, maar de deelstaten.’ De beslissing om wapenexport te regionaliseren kwam er in de nasleep van de levering van 5500 mitrailleurs aan het Nepalese regime door FN Herstal. De EU-gedragscode inzake wapenhandel verbiedt de uitvoer van wapen naar landen in oorlog, en de levering aan Nepal was daar dus mee in strijd.

Wapenhandel is al decennialang een heikel politiek thema in ons land, zegt Duquet, omdat de meeste fabrikanten van vuurwapens — zoals FN Herstal — in Wallonië gevestigd zijn. In Vlaanderen kwam er al veel vroeger een kritische houding ten opzichte van de traditionele defensie-industrie. Die verschillende houdingen en belangen leidde tot spanning. Intussen werkt het Vlaams Vredesinstituut niet enkel rond wapenhandel, maar veel breder.

Vlaamse defensie-industrie

In Vlaanderen worden dan wel geen vuurwapens gemaakt, maar er zijn wel enkele bedrijven die hoogtechnologische en specifieke producten maken die kunnen gebruikt worden als onderdeel van grotere systemen. Denk hierbij maar aan beeldschermen en radiotechnologie.

Nu oorlogsvoering de afgelopen jaren veel technologischer is geworden, zien die Vlaamse bedrijven de vraag naar hun producten stijgen, zegt Duquet. ‘Het is moeilijk om bij hightech producten te achterhalen waarvoor ze precies gebruikt zullen worden.’

Polarisatie

Het Vredesinstituut heeft ook aandacht voor illegale wapenhandel en wapenwetgeving die de illegale handel aan banden moet leggen. Verder wordt er ook onderzoek gedaan naar hoe we moeten omgaan met conflicten in de eigen samenleving, zegt Duquet. Hoe moeten we bijvoorbeeld omgaan met polarisering en het eigen oorlogsverleden? Ook daar geeft het Vlaams Vredesinstituut advies over. ‘De bedoeling is vooral het vermijden van gewelddadige conflicten.’

Polarisatie is niet per definitie een negatief fenomeen, vindt Duquet. ‘Radicale ideeën kunnen ook positief zijn voor een samenleving.’ Het vrouwenstemrecht, dat decennia geleden een zeer polariserend idee was, is hier een voorbeeld van. Het is vooral belangrijk om te vermijden dat een polariserend idee tot fysiek geweld lijkt. Daarom is het belangrijk om te begrijpen wat er achter dat idee schuilt. ‘Wat is de reden dat bepaalde mensen anders denken dan anderen?’ Het begrijpen van de dynamiek is belangrijk om tot een oplossing te komen. Nu wordt er vooral op de pianist geschoten, zegt Duquet.

Koerswijziging

Kan je spreken over een koerswiiziging bij het Vlaamse Vredesinstituut, nu de focus verbreed is van wapenhandel naar thema’s als polarisering en conflicten? In principe wel, maar eigenlijk zat het altijd al in het DNA van het Vlaams Vredesinstituut om te focussen op het meerstemmige karakter in het debat over bijvoorbeeld polarisatie, zegt Duquet. Verschillende partijen moeten elkaar begrijpen en naar elkaar luisteren in het debat. ‘We kijken dus niet met één bril naar een bepaald fenomeen maar we hebben aandacht voor de verschillende visies.’

Auteur artikel: Rani De Leeneer

Nils Duquet

Nils Duquet: ‘Radicale ideeën kunnen ook positief zijn voor een samenleving’