Op 21 augustus 1911 blijkt de wereldberoemde Mona Lisa (1503) van Leonardo da Vinci opeens verdwenen te zijn. Het doek is uit het Louvre gestolen door de jonge Italiaan Vicenzo Peruggia (32). Maar hoe?

Deze huisschilder, die voordien ook in het Louvre gewerkt heeft, had zich de dag voordien opgesloten in een ingemaakte kast. Op een rustig moment loopt hij door de zaal waar de Mona Lisa hangt. Als hij merkt dat er geen suppoost te bekennen is, haalt hij het doek van de haken en wil ermee wegkomen. Maar het schilderij blijkt onverwacht loodzwaar te wegen. De toezichthouder had het nog maar recent uit veiligheidsoverwegingen laten verzwaren met houten panelen en van een glazen plaat voorzien.

De dief kent door zijn vroegere bezigheden het Louvre op zijn duimpje. Hij wandelt doodgemoedereerd naar een eenzame trap waar hij het schilderij uit de lijst neemt. Dan steekt hij de drie houten planken waarop Leonardo da Vinci zijn Mona Lisa heeft geschilderd onder zijn kiel. Kalm en ongezien vertrekt hij uit het museum en gaat naar zijn sjofele hotelkamer. Twee jaar verbergt hij zichzelf en het schilderij.

De diefstal van de Mona Lisa is wereldnieuws. Alle schepen die op de dag van de diefstal zijn vertrokken, worden bij aankomst grondig doorzocht. Het Franse blad Paris-Journal looft een premie uit van 50 000 Franse frank uit voor de tip die kan leiden tot het terugvinden van het beroemde doek. Na de diefstal sluit het Louvre enkele dagen zijn deuren. Als het weer opengaat, komen duizenden mensen kijken naar de lege plek en de haken waaraan de Mona Lisa heeft gehangen. Enkelen leggen er zelfs bloemen neer.

Een jaar later is er nog geen enkel nieuws over de Mona Lisa. Men begint te vrezen dat ze voor altijd verdwenen is. Maar in november 1913 krijgt Alfredo Geri, een kunsthandelaar uit Firenze, een brief waarin een onbekende beweert het schilderij in zijn bezit te hebben. Geri veinst belangstelling, maar vraagt het schilderij te mogen zien. Kunstkenner Geri is overtuigd dat het de echte Mona Lisa is en belt de politie.

Vincenzo Peruggia wordt gearresteerd. Hij verschijnt voor een Italiaanse rechtbank, maar krijgt slechts een voorwaardelijke straf voor de diefstal, vanwege zijn patriottische motieven: Leonardo da Vinci was immers een Italiaan en de dief had het schilderij alleen willen ‘repatriëren’. Na een triomfantelijke rondreis door Italië wordt het werk op 4 januari 1914 teruggehangen in het Louvre. In twee dagen tijd komen daar ruim 100 000 mensen naar de Mona Lisa kijken.

Aan het hele gebeuren zijn twee films gewijd, de Duitse Der Raub der Mona Lisa (1931) en de Frans-Italiaanse coproductie On a volé la Joconde uit 1966, voor televisie nog eens overgedaan in 2006. De Amerikaanse kunsthistoricus Noah Charney publiceerde in 2011 The Thefts of the Mona Lisa. The Complete Story of the World’s Most Famous Artwork.

Noah Charney

Vandaag 1911: de Mona Lisa gestolen!