Gedurende de eerste maanden van de ‘speciale militaire operatie’ zweeg de officiële pers in alle toonaarden over eventuele slachtoffers aan Russische zijde. Sinds het begin van de zomer is het roer omgegooid en berichten Russische media steeds vaker over de gesneuvelde soldaten en officieren in Oekraïne.

Een Lada als troost

Het nieuws op Rossija 1 vertelde de kijker op 17 juli in een korte bijdrage over de gesneuvelde soldaat Aleksej Smolov uit de oblast Saratov: ‘Net als zijn groot- en overgrootvaders vocht hij tegen het fascisme. Van de in de volksmond genoemde “grafpremie”, officieel een eenmalige uitkering aan de naaste familie van de overledene, kocht zijn familie een Lada.’

Aleksejs vader wijst op een witte auto in een garage en zegt voor lopende camera: ‘Ter nagedachtenis aan mijn zoon. Een Lada, een nieuwe. Helemaal wit, net zo een als hij er wilde hebben.’ ‘Voor de eerste keer op de weg, onderweg naar de begraafplaats’, eindigt het nieuws van de week de bijdrage.

Dertig helden om te delen

De internetactie ‘Dan’ Gerojam’ (hulde aan de helden) georganiseerd door het Presidentiële Fonds voor culturele initiatieven pakt het breder aan. Bedoeling van de actie is het bekendmaken van de ‘Helden van Rusland’. ‘Of het nu gaat om het Kanaat van Roes, het tsaristische Rusland of de Sovjet-Unie de Russische strijder werd altijd gerespecteerd en geëerd’, aldus de site.

Iedere internetgebruiker kan er een gesneuvelde soldaat naar zijn gading vinden. Affiches en afbeeldingen kunnen er in verschillende formaten worden gedownload voor sociale netwerken en messengers. Het aanbod is momenteel nog beperkt. Er kan uit een dertigtal militairen met illustere namen als Damil Islamov, Nurmag Omed en Baldan Tsydypov worden gekozen.

Onder de Helden van Rusland bevinden zich ook twee vrouwen. ‘Op 3 maart 2022 stierf de legerarts van de Strijdkrachten van de Volksrepubliek Loegansk, Olga Klimova. Ongeacht onophoudelijk artillerievuur sleepte Olga op heldhaftige wijze gewonde soldaten van het slagveld. Een scherf van een vijandelijke mijn verwondde het meisje dodelijk, ze werd geëvacueerd, maar stierf op de operatietafel’, aldus het verhaal op de site.

Verpleegster Valentina Gelatova stierf iets meer dan een maand later tijdens de ‘bevrijding van Marioepol’. Ook zij bracht onder het geweld van ‘neonazistische granaatwerpers’ gewonde militairen in veiligheid. Gelatova stierf volgens de site aan verwondingen door een granaatscherf. Medestrijders dienden inmiddels een verzoek voor een postume onderscheiding als ‘Held van de Volksrepubliek Loegansk’ in.

Soldij en grafpremies

Boze tongen zouden, uitgaande van deze twee vrouwelijke ‘Helden’, kunnen beweren dat Vladimir Poetin de kastanjes uit het vuur laat halen door geronselde inwoners van de Volksrepublieken Loegansk en Donetsk. De facto dus door Oekraïense burgers die volgens internationaal recht tegen hun eigen landgenoten vechten.

Dat is natuurlijk slechts de halve waarheid. Ook de eigen bevolking komt volop aan haar trekken bij het realiseren van de krankzinnige ambities van de Russische president. In tegenstelling tot de algehele mobilisatie in de Volksrepublieken, proberen de strijdkrachten in eigen land echter vooralsnog de geldbeurs te laten rinkelen. En ziedaar, het werkt.

Hoewel contractsoldaten – net als tijdens de Tsjetsjeense oorlogen – klaagden over het herhaaldelijk niet uitbetalen van de beloofde maandelijks soldij van omgerekend 700 tot 1200 euro, zijn er vooral in landelijke gebieden nog kandidaten over om plaats te nemen in de antieke tanks die het Russische leger nog rijk is. Voor het geval een soldaat komt te overlijden op het slagveld wordt bovendien een eenmalige premie uitbetaald die kan oplopen tot omgerekend 122 000 euro. Met een kleine nuance. De zogenaamde ‘grafpremie’ wordt maar al te vaak achtergehouden door het plaatselijke militaire commissariaat.

Geld voor een kist en grafzerk

Zo ook in de reportage ‘Alleen geld voor een kist en grafzerk’ over de 21-jarige contractsoldaat Ilya Vasilenko uit de oblast Irkoetsk die op 25 februari, een dag na het begin van de ‘speciale militaire operatie’, werd gedood in Oekraïne. De journalist Irina Shichman, zelf afkomstig uit Tomsk, interviewde de pleegouders, pleegzus en broers van Vasilenko en schetst een interessant beeld van het leven in een dorp in de Siberische provincie en de beweegredenen om een contract te ondertekenen met het Russische leger.

De pleegmoeder van Ilya vertelt: ‘Hij belde niet meer. Toen kregen we een bericht van het militaire secretariaat dat mijn pleegzoon was vermoord. Toen we dat bericht kregen, was onze eerste gedachte: Waarom hij? Waarom onze jongen?’ Ook zijn pleegzus was verbouwereerd over het verlies. Daarbij twijfelde ze geen moment aan de correctheid van de ‘speciale militaire operatie’. ‘Ik denk dat Poetin een strateeg is. Hij was ze net een paar dagen voor. Een kennis van mijn pleegbroer die ook aan het front was, vertelde me dat Oekraïne op het punt stond Rusland aan te vallen. Wij waren ze net voor. Kijk maar op het internet, op Instagram. De Verenigde Staten willen onze grond afpakken via de Oekraïners die hun slaven zijn.’

Vervallen staat

Het huis van de familie in het dorpje in de oblast Irkoetsk is in vervallen staat. Het toilet is een houten gebouwtje achter het huis. Voor het huis loopt een onverharde weg waar enkele verdwaalde koeien rondlopen. ‘Hier is geen toekomst. We hadden een mooie staatsboerderij, maar die is al jaren geleden opgeheven. Van de eenmalige premie zouden we een renovatie van ons huis kunnen betalen en de hypotheek voor de flat van mijn dochter in de stad af kunnen lossen’, aldus Ilya’s pleegmoeder.

Omdat ze niet zijn natuurlijke ouders zijn, zou het bedrag van omgerekend 71.000 euro voor het verlies van hun pleegzoon niet kunnen worden uitbetaald. De familie gaat voor de rechter en haalt wonderbaarlijk genoeg haar recht. Niettegenstaande deze kleine overwinning komt er een kink in de kabel. Het militaire commissariaat gaat in hoger beroep tegen het oordeel van de rechter. Een uitbetaling zou het regionaal budget buitenproportioneel belasten, waardoor het feest niet door kan gaan. Irina Shichman vraagt de pleegvader wat hij nu wil doen. Hij antwoordt: ‘Ik heb Vladimir Poetin geschreven. Nu gaat het zeker goed komen.’

Nurmag Omed

Geld voor de ‘helden’ van Rusland