Het Britse online farmaciebedrijf UK Meds meldt dat zijn morning after pill-verkoop met 25% steeg sinds de start van de corona-pandemie. Ook Viagra verkoopt als zoete broodjes. De verkoopcijfers van UK Meds wijzen erop dat de gemiddelde burger probeert om het gebrek aan sport-, cultuur-, en uitgaans- evenementen gedeeltelijk te compenseren met seks.

Anticonceptiepillen zijn sterke verkoopsuccessen. Zo’n 20 miljard dollar per jaar wereldwijd brengen ze op, en ze kennen een sterke jaarlijkse groei van 5,5%. De ontwikkelaars van de pil, waaronder een Vlaming als één van de meest doorslaggevende, wilden oorspronkelijk de vrouw vrijwaren van de vernietigende belasting van een enorme kroost. De afgelopen vijftig jaar slaagden zij in hun opzet in het Westen, maar in grote delen van de wereld is tegenkanting de norm. Tegelijkertijd veranderde de pil de man-vrouw verhouding ten goede. Andere, mogelijk minder positieve gevolgen van de seksuele vrijheid konden de ontwerpers 60 jaar geleden niet voorspellen. Een balans.

Deels Vlaamse uitvinding

In 1952 overtuigt de New Yorkse activiste Margaret Sanger de miljardairsvrouw Katharine McCormick om de bioloog Gregory Pincus te sponsoren. Sanger en McCormick kennen de wantoestanden in kroostrijk New York, en zijn vastbesloten om het lot van de vrouwen te verlichten. In 1960 komt de pil in de VS op de markt. Ze wordt aangevallen op haar nevenwerkingen. Gynaecoloog Ferdinand Peeters werkt rond 1960 die nevenwerkingen weg.

Deze Vlaamsgezinde en katholieke Mechelaar is emotioneel sterk begaan met het trieste lot van de Kempense vrouwen in zijn Turnhouts werkgebied. Hij moet zijn werk in deze materie grondig camoufleren voor buitenwereld en familie, want één en ander ligt dodelijk gevoelig. Een VRT-reportage brengt 50 jaar later het werk van één van onze meest invloedrijke wetenschappers ooit aan het licht. Karl van den Broeck ligt aan de basis dankzij zijn boek De echte vader van de pil. Radio-1 luisteraars verkozen Ferdinand Peeters tot belangrijkste uitvinder van België. Ondertussen heeft zijn pil, en andere contraceptiva, de maatschappij al grondig veranderd. Op de manier dat de New Yorkers en de Vlaming gedacht hadden, maar tegelijkertijd ook onverwacht heel anders.

Een seksuele revolutie

Over het verband tussen de seksuele revolutie en de pil bestaat een redelijke consensus. Media, boeken, film, kunst en cultuur in ‘t algemeen, en… porno op het internet, hebben gretig meegewerkt. De man-vrouwrelatie kan daar volgens psychologen blijkbaar zowel positieve als negatieve gevolgen van ondervinden. Maar seks is van alle tijden. En als het verband met geboorten verdwijnt, dan vallen de remmingen gemakkelijker weg voor toenemend onschuldig flirtgedrag tot seksverslaving.

Dat laatste lijkt me voor de man-vrouwrelatie gevaarlijker en triestiger dan een alcohol-, of nicotine-, werk-, cultuur- of sport-,… verslaving. Een seksuele revolutie als gevolg van de pil was onmogelijk te voorzien in 1960, ook door Ferdinand Peeters. Naast het losser worden van de zeden zag hij met lede ogen dat het individu, en materialisme, maatschappelijk dikwijls belangrijker werden dan het huwelijk en het gezin.

Een sociaal-economische revolutie

Een vrouw kan beslissen of ze zwanger zal worden of niet, en op welk moment. Na haar studies, of na het opstarten van een project. Aan de UGent noteert men sinds 1968 een ‘tweede fase van het feminisme’. De vrouwelijke eerstejaarsstudenten gaan van 17% in 1960 naar 57% in 2011! Een zelfde beeld in de VS, waar men nu de directe link legt met de pil.

Pas nu begint het door te dringen dat die ‘tweede fase van het feminisme’, zoals UGent het verwoordt, grotendeels te wijten is aan de pil. Over een periode van 40 jaar verlegt de westerse vrouw haar actieterrein van de haard naar de werkvloer, de Raad van Bestuur, de politiek, een eigen zaakje… Contraceptie geeft haar meer comfort, autonomie, en gelijkheid op economisch en sociaal gebied. Onze regering was in 1968 nog 100% patriarchaal. Ook de top miljardairskaste zal vervrouwelijken. Mogelijk door entrepreneurs van buiten de westerse wereld…

En de rest van de wereld

Voornamelijk het Zuiden blijft patriarchaal functioneren. Dr. Ola Brown, vrouw, Nigeriaanse en onderneemster, verwoordt het nog het best: ‘De lichamen van Afrikaanse vrouwen zijn pionnen geworden in de strijd tussen staten, religies, mannelijke gezinshoofden, en particuliere bedrijven. Gezondheidszorg zou meer aandacht moeten schenken aan contraceptie als een hefboom voor economische ontwikkeling’. Problematisch Nigeria telde in 2019 wel al zeven hooggeschoolde vrouwen in zijn 43-koppige regering.

Een typisch kenmerk van een patriarchale situatie met slechte toegang tot de pil, is het aantal vrouwen die bevallen vóór hun negentiende. Een heel goede visuele voorstelling, met de statistische data hieromtrent in één beeld is de volgende. De grootste problemen doen zich voor in Afrika en het Midden-Oosten, Zuid- en Midden Amerika, en Indonesië/Filippijnen.

Niet verwonderlijk als je de data van consulting bedrijf Grand View Research van 2018 ziet: Noord-Amerika is de grootste afnemer van contraceptiva (36%), gevolgd door Europa (25%), en Zuid-Oost Azië (22%, én de grootste groeimarkt). Latijns-Amerika haalt amper 11%, en Afrika plus Midden Oosten een onbeduidende 6%! De richting van migratie wordt hierdoor bepaald.

De hierboven geschetste verhoudingen zien we dan ook terugkeren bij onze nieuwkomers. Zij zijn slecht op de hoogte van voorbehoedsmiddelen (anticonceptie bij allochtonen). Dit hypothekeert het opleidingsniveau van de vrouwen, wat deels een verklaring kan zijn voor de sociaal-economische positie van allochtonen.

De pil schiet zijn doel niet voorbij

De pil was bedoeld om het lot van de vrouw te verlichten, en een kwalitatief beter leven te bezorgen aan de – minder talrijke — nakomelingen. Het is een voortplantingsstrategie die minstens even succesvol is als de overlevingsstrategie met hoge geboortecijfers. Voor Honduras zakte die fertiliteit van 7 kinderen per vrouw in 1970, naar 2,5 in 2017. Dit duurde zo lang vanwege een wettelijk verbod op de pil. De situatie van de vrouw, en van iedereen eigenlijk, is er erbarmelijk. 50% van de mensen is er jonger dan 24, en die willen een kwalitatief beter leven. Migratie is hun enige optie.

Ola Brown

Lockdown stimuleert de pil