Aleksandr Loekasjenko verklaarde recentelijk in het kader van de Uniestaat met Rusland een troepenmacht naar de zuidelijke grens te sturen om de ‘voortdurende dreiging vanuit Oekraïne en de NAVO het hoofd te kunnen bieden’. Wit-Russen ter plaatse filmden treinen met tanks en ander materieel die de voormalige Sovjetrepubliek doorkruisten richting Oekraïense grens.

De Wit-Russische oppositie reageerde op het onraad uit Minsk met een officieel verzoek aan Zelenski en zijn regering om een democratische alliantie tussen Kiev en het overgangskabinet in ballingschap onder leiding van ex-presidentskandidate Svetlana Tichanovskaja op te starten. Valeri Kovalevski, lid van het overgangskabinet, reisde naar Kiev om het voorstel kracht bij te zetten. Een officiële reactie van de Oekraïense president bleef tot dusver uit.

Dienaar van het volk

Wel kwamen reacties op het voorstel vanuit Zelenski’s partij met de fiere naam ‘Sluha naroda’ (Dienaar van het volk) dat overigens op 28 februari kennelijk uit medelijden werd opgenomen in de Alliantie van Liberalen en Democraten voor Europa, onder andere bekend door de voorzitter van Autoworld, Guy Verhofstadt. Zo zei Oleksandr Merezjko — parlementsafgevaardigde voor de sinds 2019 almachtige Oekraïense partij — dat Kiev het overgangskabinet van de Wit-Russin niet zal erkennen. ‘Het standpunt van Tichanovskaja over Rusland en Poetin is niet duidelijk genoeg’, aldus Merezjko.

Boerenbedrog door Loekasjenko

Ik sprak met Anna Krasoelina, persvoorlichter van Svetlana Tichanovskaja over de mogelijke beweegredenen van de Oekraïense regering. ‘Aan de ene kant begrijpen we Volodimir Zelenski, hij is de president van een land in oorlog dat zich verdedigt. Hij probeert elke kans aan te grijpen om Loekasjenko ervan te weerhouden Wit-Russische troepen naar Oekraïne te sturen. Het gaat om het leven van veel Oekraïners. Aan de andere kant weten we dat Loekasjenko niet te vertrouwen is, hij heeft vele malen bedrog gepleegd en zal dat opnieuw doen. Hij zal doen wat hij persoonlijk nodig acht om koste wat kost aan de macht te blijven’, aldus Krasoelina.

Ze denkt niet dat Zelenski het uiteindelijk op een akkoordje zal gooien met Poetin: ‘Zelfs als hij dat zou willen, kan hij dat niet. Zijn volk zal in opstand komen. En zelfs Europa zal hem niet meer toestaan dat te doen. Zoals ze dat overigens wel deden met de Krim — toen Europa Oekraïne tegenhield en en niet toestond adequaat te reageren op de annexatie.’

Kortzichtige Oekraïense bestuurders

Volgens haar is de momentele afwijzing vooral gebaseerd op kortzichtigheid: ‘De houding tegenover Tichanovskaja wordt bepaald door de mate waarin zij, vanuit hun gezichtspunt, al dan niet invloed heeft. Zij zijn van mening dat Loekasjenko een leger heeft, en dus invloed. Tichanovskaja komt alleen met bloemen. De bloemen van de Wit-Russen tijdens de protesten van 2020 zijn echter veel krachtiger dan wat voor wapens dan ook. Geweldloos verzet is een demonstratie van grote verhevenheid. Het is geen kunst om met geweren de straat op te gaan. Er komt hoogstens een herverdeling van de macht uit voort.

Maar met blote handen tegenover wapens te gaan staan, dat is pas echt heldendom. Het Wit-Russische volk heeft dat tijdens de protesten laten zien. In Oekraïne zijn ze nog niet zo ver. Maar de gereserveerde houding in Kiev is voor ons geen probleem. We hebben reeds een coalitie van partners in Europa gesmeed die erin slaagde gezamenlijk ongekend snel te reageren op het uitbreken van de oorlog. Dat wordt in Oekraïne niet begrepen, maar wellicht komt dat begrip nog.’

Gulle giften uit het Westen

Dat is nog maar de vraag. Het lijkt erop dat interesse in brede maatschappelijke hervormingen en democratiseringsprocessen in de voormalige Sovjetrepublieken niet direct op de agenda van Zelenski en zijn regeringspartij Sluha naroda staan. Er worden momenteel vooral gulle giften in de vorm van tanks, jets en hypermoderne wapens geëist van de ‘partners in het Westen’ die — mocht het mislopen — direct in handen van het vijandelijk leger zullen vallen.

Bovendien zullen de komende jaren de Oekraïense Navalni’s nog handen vol werk hebben aan het uitpluizen van de zakken waarin alle miljarden uit het Westen zijn verdwenen. De Europese Unie blijft in ieder geval haar uiterste best doen om het gewicht van de Oekraïense ‘dienaren van het volk’ op peil te houden. Ursula von der Leyen kondigde op de EU-top op 21 oktober aan dat de Europese Unie de Oekraïense staat volgend jaar iedere maand met 1,5 miljard euro zal gaan ondersteunen.

Dreigen met vluchtelingencrisis

Een typische retoriek die door Russische media dankbaar werd opgepakt, kwam van de Oekraïense premier Denis Sjmyhal in een interview met de Duitse krant FAZ. Hierin zegt Sjmyhal: ‘Op 10 oktober begonnen de Russen gericht met het vernietigen van civiele infrastructuur. Ze willen elektriciteit, water en verwarming in de winter lamleggen. Zij willen Oekraïne in een humanitaire ramp storten en onze samenleving destabiliseren om twee doelen te bereiken. Ten eerste hebben ze de illusie dat onze maatschappij ons dan tot overgave zal dwingen. Ten tweede willen ze een nieuwe vluchtelingencrisis in de EU. Want als er in Oekraïne geen elektriciteit, verwarming of water meer is, kan dat leiden tot een nieuwe tsunami van vluchtelingen.’

De Duitse journalist wil weten wat Europa daartegen doen kan. ‘We hebben vooral luchtverdediging nodig. Duitsland heeft ons reeds het IRIS-T-systeem geleverd. Het is nu een week operationeel en heeft al vele levens gered, vooral in het gebied rond Kiev. Helaas hebben we momenteel maar één zo’n systeem, en we wachten ongeduldig op de volgende munitielevering. En natuurlijk ook op het volgende systeem. Ik hoop dat deze er in november zal zijn.’ Met andere woorden: als Europa niet sneller op onze eisen ingaat, zorgen wij voor een ongecontroleerde migrantenstroom naar het Westen. Dat hebben we al eens eerder gehoord. Tijdens de lente van 2021 bijvoorbeeld. Van een besnorde geschiedenisleraar die — alle geweldloze protesten ten spijt — nog steeds zetelt in het Paleis van Onafhankelijkheid in de Wit-Russische hoofdstad Minsk.

Burgeroorlog in Russische Federatie

Op 18 oktober stemden overigens 287 van de 450 afgevaardigden van het Oekraïense parlement voor de erkenning van de Kaukasusrepubliek Itsjkerië dat daarmee tot tijdelijk door Rusland bezet gebied werd verklaard. Of daarmee de beoogde burgeroorlog in de Russische Federatie zal aanvangen, valt nog te bezien, maar zoals een oud Arabisch spreekwoord luidt: ‘De vijand van mijn vijand is mijn vriend.’ Tsjetsjeense jihadstrijders zijn in de ogen van de Oekraïense volksvertegenwoordigers kennelijk sympathieker dan Wit-Russische dames met bloemen.

Oleksandr Merezjko

Geen bloemen voor Zelenski