De Russische president Vladimir Poetin erkende maandag de twee zelfverklaarde volksrepublieken in het oosten van Oekraïne — Donetsk en Loehansk — als onafhankelijk. Poetin kondigde meteen aan dat hij een vredesmacht naar de regio zou sturen, wat feitelijk neerkomt op een schending van de territoriale integriteit van Oekraïne. Hij tracht via de erkenning van de pro-Russische regio’s de — reeds langer bestaande maar steeds ontkende — aanwezigheid van eigen troepen te legitimeren. Oekraïne verzoekt ondertussen de internationale gemeenschap om steun tegen de Russische agressie en schending van het grondgebied.

Oleksiy Honcharenko komt uit Odessa, is een Russischsprekende Oekraïner en zetelt sinds 2019 als onafhankelijke in het Oekraïense parlement. Hij is ook lid van het parlement van de Raad van Europa. Honcharenko vreest de mogelijke nationale en internationale impact van het escalerende conflict.

Mijnheer Honcharenko, u bent afkomstig van Odessa, de belangrijkste havenstad in de Zwarte Zee. Voelt u zich bedreigt door de huidige situatie?

‘Zeker. Niet enkel Odessa loopt, het gaat over heel Oekraïne dat bedreigd wordt met een grootscheepse Russische invasie. Odessa is de ‘hoofdstad’ van de Zwarte Zee en is van groot strategisch belang. Poetin heeft een groot deel van zijn vloot verzameld in de Zwarte en de Middellandse Zee. De grootste en belangrijkste schepen van de Pacifische en Baltische vloot bevinden zich nu hier, zogenaamd voor militaire oefeningen. We beseffen heel goed waar die oefeningen om draaien. Dus ja, wij ervaren in Odessa een groot gevoel van dreiging.’

Akkoorden van Minsk opgeblazen

Poetin erkende maandag de onafhankelijkheid van de rebelse regio’s Donetsk en Loehansk. Hoe staat u daar tegenover?

‘Dat zijn geen rebelse regio’s, en al zeker geen staten. Een deel van die gebieden wil zich afscheuren, onder invloed van de Russische Federatie. Maar het gaat hier om twee gebieden die integraal deel uitmaken van Oekraïne. Ze werden in 2014 gedeeltelijk onofficieel door Poetin bezet en onder zijn controle gebracht. Tot maandag beweerde hij dat er geen Russische militaire aanwezigheid was in Donetsk en Loehansk. Dat is altijd een leugen geweest.’

‘Maandag heeft Poetin dan een andere vlag laten hijsen, een poging om een de facto bezetting om te zetten in een occupatie de jure. Dit is een flagrante schending van het internationaal recht. Zo staan de grenzen van alle landen ter discussie. Elke soevereine natie moet zich vragen stellen bij deze handelswijze. Verder heeft de Russische Federatie zich met deze stap eenzijdig uit het akkoord van Minsk uit 2014 teruggetrokken. Daar kan geen twijfel over bestaan.’

Bedreiging voor wereldvrede

Rekent Oekraïne op internationale steun en in welke vorm hoopt u die te ontvangen?

‘Wij hopen en rekenen op hulp en steun van NAVO-landen en de leden van de EU. Op dit moment ontvangen wij al hulp, maar die verschilt sterk van land tot land. De Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk zijn de belangrijkste steun en toeverlaat in dit conflict, maar we ontvangen ook militaire goederen en wapens van de Baltische staten, Polen, Tsjechië, Nederland en Canada. Deze landen steunen Oekraïne concreet met raad en daad.’

‘Andere landen, waaronder België, zijn eerder terughoudend. Hulp van België, het hart van de EU, zou welkom zijn en is van groot symbolisch belang. Ik maak graag van de gelegenheid gebruik een oproep te doen aan de Belgische regering.’

‘We zijn er ons wel van bewust dat de NAVO geen manschappen zal leveren om aan onze zijde te vechten. Zij zullen niet tussenkomen op Oekraïense bodem. Het is onze taak om het eigen land te verdedigen. We hopen op wapens en technologische steun om ons in staat te stellen die opdracht uit te voeren. Wat nu gebeurt is niet alleen een bedreiging voor ons, maar voor de hele wereld. Dit gaat over veiligheid en internationaal recht. De hele wereld zou hier op moeten reageren.’

Raad van Europa

U bent lid van het parlement van de raad van Europa. Verwacht u een initiatief uit die hoek?

‘Dat parlement houdt maar vier keer per jaar zitting, maar we hebben met de Oekraïense delegatie om een spoedbijeenkomst gevraagd. Mijn fractie – de conservatieve fractie EC/DA, waar ook Vlaams Belang deel van uitmaakt – steunt die vraag volmondig. Ook bij andere fracties zie ik positieve reacties, maar het is voor mij moeilijk om op dit moment een zicht te krijgen op hoe ze zich gaan opstellen. Parlementsvoorzitter Tiny Kox heeft in elk geval de steun voor de soevereiniteit en territoriale integriteit van Oekraïne, binnen de internationaal erkende grenzen, uitgesproken. Hij riep ook op om de erkenning van Donetsk en Loehansk terug te draaien.’

‘Maar over een spoedzitting is er nog niets beslist. Onze vraag is ook maar net opgestuurd. De beslissing ligt in handen van de voorzitter van de assemblee en het ministercomité. Daar maken de Russen ook deel van uit, dus daar kan een probleem opduiken. Het is afwachten, maar wij dringen aan. De veiligheid op ons continent staat op het spel.’

Wat verwacht u nu op het terrein in Oekraïne?

‘Er is duidelijk een escalatie aan de grenzen aan de desbetreffende provincies. Er is een verhoogd aantal schietincidenten, waarbij eergisteren nog twee Oekraïense militairen omkwamen. Er is sprake van verschillende Russische provocaties. Zij beweren dat Oekraïne die regio’s wil binnenvallen, wat een grote leugen is. Wij zien geen heil in een militaire oplossing voor de situatie. Wij kiezen voor een diplomatieke oplossing.’

‘Ik hoop dat een grootscheepse Russische invasie kan worden voorkomen. Een krachtige en eensgezinde houding van Europa is hiervoor van cruciaal belang. Wanneer Poetin ziet dat het Westen als een blok achter de soevereiniteit van Oekraïne blijft staan en ondubbelzinnig blijft kiezen voor respect voor het internationaal recht, zal hij stoppen. Wanneer er geen krachtige reactie komt, zal hij dat interpreteren als zwakte van het Westen. Dan zal hij doorduwen. Poetin is een agressor die enkel luistert naar de taal van macht. Appeasement werkt niet, dat heeft de geschiedenis ons geleerd.’

China en het Westen

Hoe kijkt u naar de houding van China? Dat lijkt zich tot nu toe eerder neutraal op te stellen maar zou Rusland in extremis durven steunen.

‘De Chinese minister van Buitenlandse Zaken, Wang Yi, heeft zich op de veiligheidsconferentie in München van enkele dagen terug uitgesproken vóór respect voor de territoriale integriteit van Oekraïne. Dat was voor ons een duidelijk signaal dat China niet achter de Russische handelswijze staat.’

‘Verder hebben Poetin en de Chinese president Xi Jinping aan het begin van de Olympische Winterspelen een gemeenschappelijk memorandum ondertekend, waarin Rusland zich inschrijft in de Chinese politiek rond een groot China, met inbegrip van Taiwan. Het is belangrijk om vast te stellen dat daartegenover geen Chinese erkenning staat voor de bezetting van de Krim of de Russische aspiraties in Oekraïne. Ik zie dus geen Chinese steun voor een escalatie of de flagrante Russische schendingen van het internationaal recht in dit conflict.’

Economische sancties

Gelooft u dat economische sancties Poetin kunnen tegenhouden of verwacht u meer?

‘Economische sancties zijn een belangrijk onderdeel van een antwoord op de Russische agressie, maar ik verwacht sterke internationale garanties voor de veiligheid van Oekraïne.’

‘De mensen lijken dit te zijn vergeten, maar Oekraïne is het enige land dat tot nu toe vrijwillig afstand heeft gedaan van zijn nucleair arsenaal. In 1994 was het het de derde grootste ter wereld. Oekraïne deed dat destijds in ruil voor sterke garanties voor de eigen veiligheid, komende van de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en de Russische Federatie. Wij stellen nu vast dat die garanties niets meer betekenen en niet gewerkt hebben. Dat is een slecht signaal naar de internationale gemeenschap toe.’

‘Nieuwe garanties, bijvoorbeeld in de vorm van een NAVO-lidmaatschap, kunnen een uitkomst bieden. Verder rekenen we op logistieke steun en wapenleveringen. Een derde punt is economische steun van het Westen. Onze economie wordt momenteel gewurgd door Rusland. Westerse investeerders zijn angstig, ons luchtruim is de facto gesloten, omdat verzekeringsmaatschappijen bevreesd zijn voor aanvallen op burgervliegtuigen. De commerciële scheepvaart op de Zwarte Zee is zwaar verstoord door de zogenaamde militaire oefeningen van Poetin. Onze economie bloedt dood.’

‘Dat is het scala van mogelijkheden voor het Westen om ons te steunen. Enkel economische sancties gaan niet helpen.’

Historische en linguïstische nonsens

Poetin meent een historische claim te kunnen leggen op Oekraïne. Hij beweert dat het land historisch deel uitmaakt van de Russische ruimte. Wat antwoordt u daarop?

‘Dat slaat nergens op! Gewoon absurd! Op die manier kan je ook stellen dat de Russische Federatie een deel is van Mongolië, omdat Dzjengis Khan er ooit over heerste. De Russische Federatie heeft ons bestaan erkend en had nooit territoriale claims tot 2014. Op dat moment begon Poetin de geschiedenis te herschrijven.’

‘Sta me toe een kleine geschiedenisles te geven. De geschiedenis van het Oosterse Orthodoxe christendom, onze cultuur en onderwijs begon hier in Kiev. Dát is het historische centrum van de huidige beschaving in deze regio. Op het moment dat Kiev zijn bloei kende als één van de prominente steden binnen Europa, was er van Moskou gewoon geen sprake. Die stad bestond gewoon niet! Voor Poetins interpretatie van de geschiedenis heb ik maar één woord: bullshit!

U kan moeilijk ontkennen dat er veel etnische Russen en Russisch sprekenden op het Oekraïense grondgebied leven. Poetin beweert voor hen op te komen, hen te beschermen en hen te steunen in hun streven naar onafhankelijkheid.

‘Kijk, ikzelf ben onderdeel van die groep. Mijn moedertaal is, net zoals voor het grootste deel van de bevolking van mijn stad en regio Odessa, Russisch. Vraag hier maar eens wat de mensen denken van die zogenaamde Russische steun van Poetin. Het enige gevaar voor ons is de president van de Russische Federatie.’

‘Wanneer Poetin zich opwerpt als de verdediger van de Russisch sprekenden, liegt hij. Net hij is grootste moordenaar van Russisch sprekenden ter wereld! Hij organiseerde de genocide op Russen in de Donbas en in Oekraïne in het algemeen. Wij willen zijn zogenaamde steun niet. Wij zijn gelukkig binnen de Oekraïense natie. We hebben hem nooit om hulp gevraagd. Ook voor deze bewering van Poetin heb ik maar één woord: bullshit!’

‘Poetin tracht gewoon zijn roofzuchtig gedrag en territoriale ambities te overgieten met historische verzinsels en gezwets over taal. Op die manier wil hij die legitimeren. Wanneer hij per se Russisch sprekenden wil gaan verdedigen, moet hij maar naar Miami of Londen trekken. Daar vind je er ook veel.’

Oleksiy Honcharenko

Oleksiy Honcharenko: ‘Poetins interpretatie van geschiedenis is bullshit’